مهارت ارتباط کلامی
مهارت ارتباط کلامی چیست؟
بارها از روابط موثر و شیوه‌های ارتباطی از زوایای مختلف گفته و شنیده‌ایم. گریزی از یادگیری این مهارت وجود ندارد چرا که زندگی افراد با ارتباطات آمیخته است. ارتباط با نزدیک‌ترین افراد یا آشنایی با آدم‌های جدید هریک از قوانینی پیروی می‌کند که دانستنش به بهبود سطح کیفی زندگی کمک می‌کند. انسان‌ها با استفاده از ابزارهای مختلف وارد ارتباط می‌شوند. طبق تحقیقات انتقال پیام، 35% از راه ارتباط کلامی و 65% ارتباط غیرکلامی است. تاثیر پیام، 7% به صورت کلامی (کلمه و زبان)، 38 % تن صدا و لحن آن و 55% به صورت غیرکلامی (زبان بدن) انتقال می‌یابد. در این مقاله به بررسی چارچوب‌های مهارت‌های ارتباط کلامی میان فردی می‌پردازیم.
مهارت ارتباط کلامی
مهارت‌های ارتباط کلامی از جمله مهمترین مهارت‌های ارتباطی هستند که آنها را برای برقراری ارتباط موثر با دیگران نیاز دارید. ارتباط کلامی و صحبت کردن ابزاری هستند که بیشتر افراد از آن استفاده می‌کنند؛ اما آیا همه در انتقال صحیح پیام خود و یا تاثیر گذاری بر مخاطب موفق هستند؟ ارتباط کلامی مهارتی است که نیاز به آموزش و تمرین دارد و حرفه‌ای شدن در آن، به شما کمک می‌کند تا کیفیت روابط خود را بهبود ببخشید و علاوه‌بر آن تبدیل به شخصیتی کاریزماتیک بشوید. بنابراین لازم است در کنار دیگر مهارت‌های ارتباطی، ارتباط کلامی را نیز در خود پرورش دهید.
مهارت ارتباط کلامی و قالب‌های زبانی
ما با استفاده از قالب‌های متفاوت زبانی وارد مصاحبت و ارتباط کلامی با دیگری می‌شویم. شاید به این کمتر توجه کرده باشید که قالب‌های زبانی و بیانی که استفاده می‌کنید به دلیل ظرفیت‌های معنایی که دارند می‌توانند در ساخت رابطه میان فردی موثر تسهیل گر باشند. مثلا گاهی از قالب سوالی استفاده می‌کنید ولی در حقیقت دارید درخواست می‌کنید؛ مثل این که می‌پرسید: دیگر در ظرف سیب نیست؟ اما این سوال در مفهوم ضمنی خود درخواست سیب است. انواع قالب‌های زبانی به شرح زیر است:
- امری: پنجره را ببند.
- مودبانه: لطفاً پنجره راببندید.
- درخواستی پرسشی: میشه پنجره را ببندی؟
- پرسشی: می‌خوای پنجره باز باشه؟
- غیر مستقیم: نمی‌دانم کی پنجره را باز گذاشته؛ اینجا چقدر سرده
مراحل مهارت ارتباط کلامی
ارتباط کلامی دارای مراحل خاصی است که شناخت این مراحل به فرد کمک می‌کند تا برای برقراری ارتباط موثر و موفق، به بهبود مهارت‌های کلامی بپردازد:
مرحله آغازین ارتباط کلامی
تماس چشمی: تماس چشمی از مهمترین مهارت‌های ارتباطی است که تاثیر زیادی بر مخاطب می‌گذارد. با یک تبسم یا لبخند ملایم به دیگری تماس چشمی بگیرید. برای کسب اطلاع بیشتر از ارتباط چشمی کلیک کنید.
سوال کردن: با یک سوال ساده شروع کنید. این سوال مرتبط به چیزی باشد که دغدغه مخاطب است. شما با توجه به نوع پوشش یا عملکردی که مخاطب در آن موقعیت دارد می‌توانید به بخشی از علاقه مندی‌های او دسترسی پیدا کنید مثل این که او مشغول نگاه کردن به کتاب‌هایی فروشی کنار خیابان باشد شما در مورد فلان کتاب حاضر در آنجا می‌توانید سوال بپرسید.
خود افشایی: در مورد خودتان بگویید؛ این خودافشایی به منظور بیان یک راز یا مساله محرمانه و شخصی نیست مثلا می‌تواند ابراز علاقه مندی به محصولی باشد که شما و دیگری همزمان در حال مشاهده آن هستید.
توجه به طرف مقابل: به طرف مقابل توجه نشان دهید. با علاقه‌مندی و حرکات سر و صورت و نگه داشتن تماس چشمی می‌توانید به آنچه می‌گوید بازخورد نشان دهید.
تعریف و تمجید: از تعریف و تمجید و تایید استفاده کنید. حسن جویی متناسب با مخاطب که به دور از تملق و بزرگ نمایی باشد با ایجاد حس مثبت منجر به میل ادامه گفتگو می‌شود.
جذب مخاطب به ادامه گفتگو با شما
- شنونده فعالی باشید.
- به صحبت علاقه و توجه نشان دهید.
- بازخورد دهید.
- از علاقه مندی‌های مشترک بگویید.
- برای نشان دادن درک کلام مخاطب انچه گفته را خلاصه کنید و به او بگویید.
- نگذارید سخن به بیراهه رود یا کسل کننده شود به موقع موضوع صحبت را عوض کنید.
پایان گفتگو چگونه باید باشد؟
بهتر است در ارتباط کلامی در اوج تمام کنید؛ البته نه به این معنا که قبل از جمع بندی و تمام کردن موضوع یک دفعه بحث را تمام کنید. پایان دادن به گفتگو با یک احساس خوشایند دو طرفه، از نکات مهم گفتگو است. می‌توانید از چنین جملاتی استفاده کنید: «از مصاحبت با شما خوشحال شدم و...از آشنایی تان خوشحال شدم.» بهتر است صحبت‌های میان خود را جمع‌بندی کنید. اگر رفتارهای غیرکلامی ناشی از خستگی و بی میلی دیدید سریع‌تر به گفتگو پایان دهید.
اهمیت نفوذ کلام و فن بیان در زندگی
فن بیان و سخنرانی چیزهایی نیستند که این روزها مد شده باشد! برخلاف تصور بعضی‌ها که فکر می‌کنند چند سالی بیشتر نیست که آدم‌ها برای به کرسی نشاندن حرفشان خوب صحبت کردن را آموخته‌اند، اهمیت نفود کلام از همان روزهای اول که بشر به توانایی حرف زدن دست یافت، احساس شد.
هرچند سخنرانی به همان سرعت به مفهومی که امروز می‌شناسیم تبدیل نشد. اولین کتابی که با جزئیات درمورد سخنرانی و آموزش آن پرداخته است به 4500 سال پیش برمی‌گردد. البته بیشتر تکنیک‌هایی که امروزه درمورد هنر نفوذ کلام و قانع کردن دیگران می‌دانیم به ارسطو، فیلسوف یونانی قرن سوم پیش از میلاد برمی‌گردد. نکته‌ی جالب در آموزش‌های ارسطو این است که تاریخ انقضای آنها نگذشته است و سخنرانان معروفی مانند جان اف کندی و مارتین لوتر کینگ هم از تکنیک‌های مشابهی برای افزایش نفوذ کلام خود استفاده می‌کرده‌اند و این نکات هنوز هم این روزها کاربرد دارند و قدیمی نشده‌اند.
اما اصلا چرا باید نفوذ کلام بیاموزیم؟ حداقل به این 3 دلیل هرکسی باید تا حدی با فنون سخنرانی و نفوذ کلام آشنایی داشته باشد:
تقریبا هر کسی در زندگی‌اش در شرایطی قرار می‌گیرد که باید برای جمعی صحبت کند، بخواهد از عقایدش دفاع کند یا لازم باشد کسی را متقاعد کند. پس بهتر است خودمان را برای آن روز آماده کنیم.
کارمندان با هر سمتی که داشته باشند، بر اساس توانایی سخنرانی در جمع و مهارت‌های ارتباطی به عنوان یکی از مهمترین مهارت‌هایی که باید کسب کنند رتبه بندی می‌شوند و پیشرفت می‌کنند.
نفوذ کلام و توانایی متقاعد کردن دیگران با هر موقعیت اجتماعی که داشته باشید می‌تواند در کار شما، در زندگی‌تان یا حتی در دنیا تغییرات بزرگی ایجاد کند.
همه ی ما تا به‌حال با افرادی سَر و کار داشته ایم که صدای شان خیلی گوش خراش، نازک یا مصنوعی بوده است. صحبت کردن بعضی افراد آنقدر ناخوشآیند است که پیام گفته‌شده را کاملا خراب می کند. شما در چند قدم می توانید کیفیت، لحن، حالت بیان و صدای تان را بهتر کنید. فقط به دانستن چند فوت‌و‌فن ساده و تمرین آنها نیاز دارید. از فرصت استفاده کنید تا صدای تان، توانایی متقاعد کردن افراد و تعهدتان به متنی که می خوانید را تقویت کنید. این یعنی کسب‌وکار و میزان رضایت مشتری های‌تان ارتقا می یابد و خدمات شما را بیشتر به دیگران توصیه می کنند. حتی با اینکار می‌توانید سخنرانی حیرت‌انگیزی داشته باشید.
شمرده صحبت کنید
با هر صدا و سرعتی که صحبت می کنید، «وضوح» کلید موفقیت‌تان است. شنونده باید قادر باشد تمام کلمات را بشنود، بنابراین هر عبارت مبهمی می تواند این وضوح را از بین ببرد. درست صحبت کردن را با تلفظ و ادای صحیح کلمات تمرین کنید. کِیتی شوارتز، مدیر شرکت دورام، در کارگاهی که با موضوع بهبود مهارت سخنرانی و تقویت فن بیان برای کسب‌وکار در کالیفرنیای شمالی برگزار شد، به نکته‌ی مهمی اشاره کرده است: «یکی از کارهایی که می توانید انجام دهید تا وضوح کلام تان را بیشتر کنید، کم کردن سرعت است.» افراد وقتی نگران هستند یا درباره ی آنچه می‌گویند تردید دارند، تمایل دارند سریع صحبت کنند. همچنین او می گوید: «شمرده صحبت کردن نه‌تنها فهم شنونده را از صحبت‌های شما تقویت می‌کند، بلکه باعث می شود مطمئن و آرام به نظر برسید.» معیاری خوب وجود دارد تا کیفیتِ سرعت صحبت‌تان را ارزیابی کنید، فرض کنید که شماره تلفنی را می‌خوانید، فردی که گوشش با شماست، باید بتواند آن را یادداشت کند. برای تمرین سرعتِ گفتار، رشته ی بلندی از اعداد را بخوانید و حین انجام این کار آنها را در هوا یادداشت کنید. این تکنیک برای رسیدن به ضرب آهنگی عالی است و اینگونه می‌توانید نفوذ کلام داشته باشید.
با اعتمادبه‌نفس صحبت کنید
«اِاِ…، سلام به همگی…، اسم من، اِاِ…، امینه.»
متاسفانه باید بگویم کسی به ادامه ی این سخنرانی گوش نمی کند. این مثال نشان می دهد که چگونه نداشتن اعتمادبه‌نفس به همه‌چیز لطمه می‌زند، مخصوصا به صدای‌تان.
احساس کنید حرفی که می‌زنید، متعلق به خودتان است. با تمام اعتمادبه‌نفسی که در دنیا وجود دارد، صحبت کنید. فرض کنید می خواهید با کاراته‌بازی، تعدادی بلوک محکم را بشکنید. اندکی تردید باعث می شود به جای بلوک ها دست‌های شما بشکنند.
به چیزی که می‌گویید اعتقاد داشته باشید
نکته ی قبل در مورد اعتمادبه‌نفس موقع صحبت کردن بود و این نکته درمورد ارتباطی است که شما با موضوعی که درمورد آن صحبت می‌کنید برقرار کرده‌اید: باید خودتان چیزی که می‌گویید را باور داشته باشید.
وقتی با اشتیاق صحبت می کنید، مردم تفاوت را حس می کنند. شاید این نکته، بسیار لطیف و کمی نامحسوس باشد اما در حقیقت وقتی در متن تان طنین انداز شود، صدای تان قابل باور تر و متقاعد کننده تر به نظر خواهد رسید و این یکی از راه‌های تقویت قدرت بیان است.
خودپرستی را کنار بگذارید
برای تقویت این مورد می توانید خودتان را با افرادی احاطه کنید که بهتر از شما هستند. می توانید از هم جواری با آنها درس‌های زیادی یاد بگیرید که از روش های دیگر، آموختن این درس‌ها امکان پذیر نیست و مهارت تان را ارتقا دهید. در کلاس ها و کارگاه هایی شرکت کنید که از افرادی تشکیل شده است که در حرفه شان از شما بهتر هستند. به تجربیات شان گوش کنید، ممکن است سخت باشد اما قطعا به بهتر شدن تان کمک می کند.
با صدای تان با ملایمت رفتار کنید
برخلاف یک نوازنده ی گیتار، پیانو یا طبل، هنگام سخنرانی، ابزار کار شما بدن تان است. ببینید چطور نوازنده های حرفه ای از آلات موسیقی شان نگهداری می کنند. باوسواس آن را تمیز، از آن محافظت، قطعات شکسته اش را تعمیر و در جای خوب و راحتی از آن نگهداری می کنند.
شما چطور با ابزار کارتان رفتار می کنید؟ برای نگهداری، مراقبت و حفاظت از طراوتش چه کارهایی انجام می دهید؟
برای حفاظت از صدای تان این نکات را رعایت کنید:
نفس عمیق بکشید و با استفاده از الگوهای تنفسیِ مناسب، گام اول را در این راه محکم بردارید. کیت دِوُر، موسس توتال وُیس، می گوید: «اگر به‌جای تنفسِ عمیق شکمی، از راه سینه و سطحی تنفس صحیح داشته باشید، صدای تان ضعیف تر و وحشت‌زده به‌نظر می‌رسد، همچنین این کار می تواند باعث کشش غیرضروری تارهای صوتی تان شود. وقتی اضطراب و استرس دارید یا وحشت زده هستید شاید کمی سخت باشد یادتان بماند نفس عمیق بکشید، اما نفس‌های آرام، عمق صدای تان را بهبود می بخشد و به شما کمک می کند مطمئن تر به نظر برسید.»
حتما با فواید نوشیدن آب آشنا هستید. زیاد آب بنوشید. دِوُر می گوید: «سیراب نگه داشتن بدن به کیفیت صدای تان کمک بسیاری می کند.» اگر در طول روز قهوه، نوشابه یا نوشیدنی های الکی بنوشید، ممکن است تارهای صوتی تان رطوبت لازم برای تولید بهترین صدای ممکن را نداشته باشند. همچنین او می گوید: «تارهای صوتی باید انعطاف پذیری خوبی باشند، چون با سرعت زیادی می‌لرزند.» تارهای صوتی زنان به طور متوسط 200 بار در ثانیه می لرزند، این عدد برای مردان حدود 120 بار در ثانیه است. با هر وعده ی غذایی، آب بنوشید. یک بطری کوچک آب را پر کنید و مرتب از آن کم کم بنوشید. شاید این مقدار آب زیاد به نظر برسد اما باید بدانید اغلب مردم کم تر از حد مورد نیازشان آب می نوشند.
از فریاد زدن پرهیز کنید. شوارتز می گوید: «عاشقِ فریاد زدن برای تشویق تیم مورد علاقه تان هستید؟ باید بگویم قطعا این کار برای تارهای صوتی تان خوب نیست.» فریاد زدن می تواند باعث کشیده شدن آنها شود و صحبت کردن را برای تان مشکل کند. در بدترین حالت، فریاد زدن می تواند به گره های صوتی و برآمدگیِ تارهای صوتی منجر شود.
حداقل 7 ساعت در شب بخوابید. یک صدای خسته، بد به‌نظر خواهد رسید. همچنین خستگی برای صدای‌تان مضر است.
زمزمه نکنید. این کار برای صدای تان مشکل ایجاد می‌کند و باعث کشیدگی تارهای صوتی تان می شود.
حواس‌تان به وضع نشستن یا ایستادن تان باشد
دِوُر اعتقاد دارد طرز نشستن یا ایستادن هم می تواند سخنرانی شما را تحت‌تاثیر قرار بدهد. صاف ایستادن یا نشستن به شما اجازه می دهد به خوبی نفس بکشید و صدای‌تان قدرت نفوذ بیشتری داشته باشد. کمی تکان دادن سر هم می تواند مفید باشد. اگر چانه تان را بالا ببرید و سرتان را کمی کج کنید، می توانید طنینِ صدای تان را کم کنید و در نتیجه صدای تان شفاف تر به گوش برسد. او می گوید: «اگر شانه های تان به هم نزدیک باشد و به سمت سرتان قوز داشته باشد، بخش بزرگی از قدرت بالقوه ی صدای خود را از دست می دهید.»
مراقب زیر و بَم صدای‌تان باشید
شوارتز می گوید: «معمولا صداهایی با شیب زیاد یا خیلی زیر، به دلیل اضطراب یا عدم اطمینان گوینده به وجود می آیند.» استفاده از شیب صحیحِ صدا به شما کمک می کند ارتباطات بهتری برقرار کنید. می توانید بهترین اوج صدای‌تان را با گفتن «آ-ها» پیدا کنید (همان عبارتی که به جای «بله» در جواب یک دوست می گویید). شوارتز اعتقاد دارد که اوج صدای تان در هنگام صحبت کردن باید با «آ» همخوانی داشته باشد.
خودتان را آماده کنید
شاید باورتان نشود اما یک قهرمان دویِ سرعت المپیک، قبل از اینکه سعی کند رکورد دنیا را جا به جا کند، حداقل 3 ساعت را صرف گرم کردن تمام اعضای بدنش می کند. راستش را بخواهید من به جایی رسیده ام که قبل از پیاده روی حتما باید بدنم را گرم کنم، وگرنه عضلات پشت پایم به شدت درد می گیرند.
داشتن آمادگی یک ضرورت است. برای تقویت قدرت بیان تان هر روز صبح را با گرم کردن صدای تان شروع کنید. عضلات صورت تان را بکشید. برنامه های تان را به ترتیب اجرا کنید. یکی از تمرین‌هایی که برای گرم کردن تارهای صوتی می توانید انجام دهید ارتعاش لب‌ها با عبور هوا از بین آنهاست (برای آشنایی با این تمرین ویدئوهای Lip Roll را در اینترنت جستجو کنید.) ماهیچه‌های گردن تان را شُل کنید. تمرین های تنفسی تان را انجام دهید. حتی اگر زمانی برای گرم کردن صدای تان صرف نمی کنید، هر روز صبح 5 دقیقه را به آماده کردن صدای‌تان اختصاص دهید. این تکنیک برای صدای تان به‌طور شگفت انگیزی خوب و برای سلامتی‌تان مفید است. اگر هنوز فکر می کنید این ترفند احمقانه است، توجه داشته باشید «سلین دیون» که سال‌ها در زمینه ی خوانندگی تجربه دارد و در کارش بسیار موفق است هنوز هم، هر روز صبح را با این تمرین های پایه‌‌ای آغاز می کند.
«بدون آمادگی خواندن» را شروع کنید
در موسیقی، به توانایی خواندن یک برگه ی موسیقی (که تا به حال آن را ندیده اید) و نواختن آن به وسیله ی آلت موسیقی، «بداهه‌نوازی» می گویند.
برای سخنرانی های طولانی یا پروژه های بزرگ مثل صداگذاری کتاب های صوتی یا ویدئوهای آموزشی، ممکن است وقت تان برای چندین‌بار روخوانی متن، قبل از شروع کار تلف شود، بدون اینکه نیازی به این کار باشد. به جای آن می‌توانید تمرین کنید هنگامی که برای بار اول متنی را می‌خوانید، آن را خوب بیان کنید. ممکن است مدتی طول بکشد تا دهان و چشم های‌تان هماهنگ شوند اما این مهارت به‌خوبی با گام بعدی که از آن صحبت خواهیم کرد در ارتباط است.
تمرین کنید
برای تقویت قدرت بیان باید تمرین کنید. با اینکه دیگران بارها و بارها اهمیت تمرین کردن را برای نتیجه دادن کارها توضیح داده‌اند، ما هم در مورد آن صحبت می کنیم. بهترین هنرمندان دوبله می توانند هزاران کلمه را بدون ارتکاب اشتباه بیان کنند، اما برای به‌دست آوردن این مهارت، سال‌ها زمان لازم است. تمرین باعث از بین بردن نواقص می شود و صداپیشه ها از این راه به موفقیت می‌رسند.
خیلی‌زود روی غلتک می افتید و خواندن و گفتارتان به‌هم پیوسته و بدون اشتباه می شود. به این ترتیب در وقت تان صرفه جویی، در کارتان پیشرفت و از مهارت تان سود کسب می‌کنید و قدرت نفوذ کلام‌تان را بالا می‌برید.
آرام باشید
شاید این آخرین نکته باشد اما مهم ترین مسئله است. چرا؟ چون اگر تازه کار هستید، هر یک از سخنرانی ها یا آزمون ها می‌تواند برای تان به آخرین‌شان هم تبدیل شود. پس همه چیز به این چنددقیقه یا حتی چندثانیه بستگی دارد و این موضوع می تواند شما را نگران کند. عمیق نفس بکشید و لبخندی بزنید (که می توانید صدایش را از طریق بلندگو بشنوید). به توانایی های خودتان اعتماد داشته باشید و بدانید فرقی ندارد چه اتفاقی می افتد، مهم این است که شما به بهترین شکل تلاش کرده اید.
چه موانعی در مورد شنونده به گفتگوی میان فردی ضربه می‌زند؟
- عدم برقراری تماس چشمی
- گوش نکردن
- تمسخر، تحقیر و انتقاد
- نتیجه گیری عجولانه
- داشتن تعصبات و عقاید قالبی و پیشداوری
- عدم پذیرش گوینده
- بازخورد ندادن