اختلال مسخ شخصیت/ واقعیت چیست؟
اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت (گسست از خویشتن و گسست از واقعیت) که گاهی اوقات به آن سندرم شخصیت زدایی یا زوال شخصیت نیز گفته می شود یک اختلال روانی است که می تواند باعث شود شما به صورت دوره ای یا مرتبا حس کنید که خارج از بدن خود قرار دارید و یا اینکه اتفاقاتی که در اطراف شما می افتد واقعی نیست.
علایم اختلال مسخ شخصیت و واقعیت
اگرچه این اختلال به عنوان یک بیماری واحد در نظر گرفته می شود (یعنی مسخ شخصیت و واقعیت هر دو یک اختلال هستند)،اما نشانه های متفاوتی دارند.
علایم مسخ شخصیت
مسخ یا گسست شخصیت به معنای جدا شدن از خود است ، گویی که در حال تماشای زندگی خود از حاشیه هستید یا خود را در صحنه ی یک فیلم مشاهده می کنید. علایم این اختلال می تواند شامل موارد زیر باشد:
- الکسی تایمیا (نارسایی هیجانی) یا عدم توانایی در تشخیص یا توصیف هیجانات خود
- احساس بی حسی موضعی
- احساس رباتیک بودن یا عدم توانایی کنترل گفتار یا حرکت
- احساس عدم ارتباط با بدن ، ذهن ، احساسات یا حواس
- ناتوانی در ارتباط دادن احساسات به خاطرات یا به اصطلاح مالکیت داشتن بر خاطرات به عنوان تجربه هایی که برای شما اتفاق افتاده است
- احساس تحریف بدن و اندام شما (انگار که اندام هایتان بزرگ یا کوچک شده اند)
- این حس که سر شما در پنبه پیچیده شده است
علایم مسخ واقعیت
مسخ یا گسست از واقعیت به معنی احساس جدا شدن از محیط پیرامون و اشیاء و افراد موجود در آن است. در این حالت ممکن است جهان اطرافتان تحریف شده و غیر واقعی به نظر برسد، گویی که شما آن را از ورای یک حایل مشاهده می کنید، یا گویی یک دیوار شیشه ای شما را از اطرافیانتان جدا می کند. این جنبه از گسست می تواند باعث ایجاد تحریف در بینایی و سایر حواس نیز بشود. در این حالت:
- فاصله و اندازه یا شکل اشیا ممکن است تحریف شود.
- ممکن است از محیط پیرامونی خود آگاهی بیشتری داشته باشید.
- به نظر می رسد وقایع اخیر در گذشته های دور اتفاق افتاده باشد.
- محیط ممکن است مبهم، بی رنگ، دو بعدی، غیر واقعی یا بزرگتر از اندازه ی واقعی یا به صورت کارتونی به نظر برسد.
- دوره های اختلال مسخ شخصیت یا واقعیت می تواند ساعت ها، روزها، هفته ها یا حتی ماه ها ادامه داشته باشد. برای بعضی از افراد، چنین اپیزودهایی مزمن شده و به نوعی احساس گنگی تبدیل می شوند که به صورت دوره ای تشدید یا تخفیف می یابد.
- برخلاف سایر اختلالات روانی، افراد مبتلا به این اختلال می دانند که تجربیات آنها واقعی نیست. این مساله می تواند باعث شود آنها نگران سلامت روانی خود باشند.
تشخیص اختلال مسخ شخصیت و واقعیت
طبق نظر اتحادیه ملی بیماری های روانی آمریکا (NAMI)، تقریباً از هر چهار بزرگسال سه نفر در زندگی خود یک دوره احساس به هم ریختگی ذهنی را تجربه می کنند اما فقط حدود 2 درصد از آنها معیارهای اختلال مسخ شخصیت/ واقعیت را دارند.
برای تشخیص این اختلال، روانپزشک ابتدا باید اطمینان حاصل کند که عوامل دیگری مانند مصرف مواد مخدر یا روان گردان، تشنج یا سایر مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه و یا اختلال شخصیت مرزی دلیل بروز علایم بیماری نبوده باشد.
گاهی اوقات تصویربرداری و آزمایشات بالینی نیز برای رد احتمال بیماریهای فیزیکی انجام می شود. تست های روانشناختی، مصاحبه های ساختاریافته ویژه و پرسشنامه ها نیز می توانند به تشخیص این اختلال کمک کنند.
هنگامی که سایر علل احتمالی کنار گذاشته شد، پزشک وجود ملاک های اختلال مسخ شخصیت را که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) شرح داده شده را بررسی می کند، این معیارها شامل:
- تکرار مداوم یا مکرر احساس گسست از شخصیت یا واقعیت یا هر دو
- درک بیمار از اینکه آنچه را که احساس می کند واقعی نیست
- پریشانی قابل توجه یا اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی ناشی از علائم اختلال
علل ابتلا به اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت
برخی از افراد بیش از دیگران در معرض اختلالات روانی هستند. به عنوان مثال، زنان بیش از مردان دچار افسردگی، اختلال مسخ واقعیت و شخصیت و یا انواع دیگر به هم ریختگی ذهنی می شوند. استرس ، اضطراب و افسردگی شدید عامل اصلی ایجاد گسست شخصیت است. کمبود خواب یا زندگی در محیط های دارای عوامل تحریک کننده زیاد (مثل خیلی شلوغ و پر سر و صدا) نیز می تواند علائم را بدتر کند.
در اکثر موارد میزان استرسی که موجب بروز علایم اختلال گسست شخصیت یا واقعیت در بیماران مبتلا به این اختلال می شود نسبتاً جزئی و حتی برای افراد عادی قابل چشم پوشی است.
اغلب، افراد مبتلا به این اختلال در گذشته آسیب های جدی ای را تجربه کرده اند، از جمله:
- بدرفتاری یا سوء استفاده احساسی یا جسمی در کودکی
- مرگ غیر منتظره یکی از عزیزان
- تجربه خشونت خانگی
سایر عواملی که ریسک اختلال گسست شخصیت را بالا می برند عبارتند از:
- سابقه استفاده تفریحی از مواد مخدر، که می تواند باعث به وجود آمدن توهمات غیر واقعی در فرد شود
- تمایل ذاتی به اجتناب یا انکار موقعیت ها ی دشوار یا مشکل در سازگاری با شرایط سخت
- افسردگی یا اضطراب، به ویژه افسردگی شدید یا طولانی مدت یا اضطراب همراه با حملات پانیک
- تجربه یا مشاهده یک واقعه آسیب زا یا سوء استفاده در کودکی یا بزرگسالی
- استرس شدید در هر زمینه از زندگی، از روابط گرفته تا امور مالی و کار
انواع اختلالات تجزیه ای
اختلال مسخ شخصیت یکی از چهار نوع اختلالات تجزیه ای است. این اختلالات همگی بیماریهای قابل تشخیصی هستند که در آن یک حس چندگانگی هویت، خاطرات و یا خودآگاهی در فرد وجود دارد. در صورت عدم درمان ، اختلالات تجزیه ای می تواند منجر به افسردگی و اضطراب شود و اعتقاد بر این است که این اختلالات به طور کلی با سابقه تروما مرتبط اند.
طبق DSM-5 ، سایر اختلالات تجزیه ای عبارتند از:
فراموشی تجزیه ای
این اختلال شامل عدم توانایی به خاطر سپردن اطلاعات مهم در مورد زندگی شما می شود
گریز تجزیه ای
نوعی فراموشی برگشت پذیر است که شامل شخصیت، خاطرات و هویت فردی است
اختلال هویت تجزیه ای
وضعیتی است که با حضور دو یا چند شخصیت متمایز در یک فرد مشخص می شود (همان اختلال شخصیت چندگانه یا به اصطلاح عموم چند شخصیتی)
درمان اختلال مسخ شخصیت
در صورتی این احساسات وتجربیات به عنوان اختلال مسخ شخصیت تشخیص داده می شود که علائم به صورت مرتب تکرار و موجب استرس در فرد شوند و زندگی روزانه فرد را از حالت طبیعی خارج کرده باشند و تاثیر منفی بر آن بگذارند. اصلی ترین درمان اختلال مسخ شخصیت از طریق روان درمانی است، در برخی موارد برای درمان استفاده از دارو نیز لازم می شود.
با کمک گرفتن از روانشناس های خوب می توان متوجه شد که چرا مسخ شخصیت و مسخ واقعیت در فرد ایجاد می شوند ودلایل آن را ریشه یابی کرد، بعد از آن برای کنترل علائم و درمان این اختلال توسط روانشناس راهکار هایی ارائه می شود که به آن واقعیت درمانی می گویند. این راهکار ها می تواند راهبرد های مدیریت اضطراب، گاهی تحریکات حسی، روش های توجه برگردانی و راه های آرام سازی عضلانی باشد.
درمان EMDR
در حالی که حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) در اصل برای درمان اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) طراحی شده است، اما اغلب برای درمان انواع دیگر اختلالات روانی از جمله مسخ واقعیت و شخصیت نیز استفاده می شود.
درمان دارویی
در حال حاضر هیچ دارویی به طور خاص برای درمان اختلال مسخ شخصیت و واقعیت مورد تایید قرار نگرفته است. با این حال، روانپزشک شما ممکن است داروهای ضد اضطراب و داروهای ضد افسردگی برای تسکین یا تخفیف علائم بیماری تجویز کند.
کنار آمدن
علاوه بر روان درمانی، چند استراتژی وجود دارد که می تواند به شما کمک کند تا در هنگام بروز علائم اختلال مسخ به خود مسلط باشید و به واقعیت بازگردید.
- پوست پشت دست خود را نیشگون بگیرید.
- برای تغییر مرکز توجه از دما استفاده کنید. چیزی را که واقعاً سرد یا واقعاً گرم است (نه داغ) در دست بگیرید.
- به اطراف اتاق نگاه کنید و مواردی را که می بینید بشمارید یا نام ببرید.
- مدام به چیزهای متفاوت نگاه کنید و چشمان خود را حرکت دهید تا نتوانید روی چیز خاصی متمرکز شوید.
- تمرین تنفس انجام دهید: تنفس خود را آهسته کنید – یا نفس های عمیق بکشید – و به دم و بازدم خود توجه کنید.
- برای ایجاد آگاهی بیشتر از وضعیت درونی خود، مدیتیشن را تمرین کنید.
- با یکی از دوستان یا عزیزان خود تماس بگیرید و از آنها بخواهید که با شما صحبت کنند.
همزمانی اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت
اختلال مسخ شخصیت و derealization زمانی رخ می دهند که شما به طور مداوم یا مکرر این احساس را داشته باشید که خود را از جایی خارج از بدن خود مشاهده می کنید. یا ممکن است احساس کنید که چیزهای اطراف شما واقعی نیستند. ممکن است هر دو این علائم بروز پیدا کنند.
اختلال مسخ شخصیت و derealization می توانند برای شما بسیار نگران کننده باشد و ممکن است احساس کنید در یک رویا زندگی می کنید.
بسیاری از مردم در طول عمر خود، حداقل یکبار تجربه مسخ شخصیت یا derealization را تجربه می کنند. اما هنگامی که این احساسات ادامه پیدا کرده یا هرگز به طور کامل از بین نمی روند و در عملکرد شما اختلال ایجاد می کنند، چنین شرایطی اختلال مسخ شخصیت – مسخ واقعیت محسوب می شود.
این اختلال در افرادی که تجربیات آسیب روانی و عاطفی یا جسمی داشته اند شایع تر است.
اختلال مسخ شخصیت – derealization می تواند شدید باشد و ممکن است در روابط، کار و سایر فعالیت های روزانه فرد مبتلا اختلال ایجاد کند. درمان اصلی اختلال مسخ شخصیت – مسخ واقعیت، گفتگو درمانی (روان درمانی) است، اگرچه گاهی اوقات از داروها نیز استفاده می شود