اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) و بارداری

اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) چیست؟
همان طور که از اسمش پیداست شخصی که مبتلا به اختلال دوقطبی است دچار نوسانات خلقی شدید می باشد. این نوسانات معمولا هفته ها یا ماه ها طول می کشد و با آنچه مردم عادی در زندگی روزمره تجربه می کنند بسیار متفاوت است. اگر چه اختلال دوقطبی یک بیماری طولانی مدت و مخرب است، اما می توان این بیماری را به دنبال یک برنامه درمانی منظم و با استفاده از داروها و روان درمانی کنترل کرد.

مادران مبتلا به اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) اختلالات خاص بارداری را تجربه می کنند.

انواع اختلال دوقطبی (Bipolar disorder)
اختلال دوقطبی به چند گروه تقسیم می شود. هر کدام از این گروه ها شامل الگوی متفاوتی از علائم و نشانه هاست. انواع اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) عبارتند از:

1- اختلال دوقطبی نوع یک
وجود یک یا چند دوره شیدایی. نوسانات خلقی در این نوع از اختلال دوقطبی می تواند باعث بروز مشکلات قابل توجهی در محیط کار، مدرسه و یا روابط شما شود. این حملات جنون آمیز می تواند شدید و خطرناک باشد.

2- اختلال دوقطبی نوع دوم
در اختلال دوقطبی نوع دوم ممکن است دچار تحریک پذیری و ایجاد برخی از تغییرات در عملکرد خود شوید، اما به طور کلی می توانید زندگی روزانه خود را به روال عادی ادامه دهید. به جای مانیای شدید شما دچار هایپومانیا هستید که فرم خفیف شده مانیاست. در دو قطبی نوع دوم، دوره افسردگی به طور معمول طولانی تر از دوره های مانیای خفیف است.

3- اختلال خلق ادواری
در نوع شاهد خلق افسرده همراه با بی قراری و فعالیت بیش از اندازه ناشی از شیدایی خواهیم بود. این اختلال نیز یک فرم خفیف شده اختلال دوقطبی است. اختلالات خلق ادواری در کنار مانیای خفیف و افسردگی می تواند مخل و بسیار مخرب باشد.

علائم دقیق اختلال دوقطبی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. افسردگی در برخی افراد، مشکلات بسیاری را برای دیگران ایجاد می کند، علائم مانیا نگران کننده است. علائم افسردگی و همین طور نشانه های مانیا ممکن است با هم اتفاق افتد. بدین ترتیب است که همواره این دو به عنوان یک مشکل واحد شناخته و بررسی شده است.

بارداری در افراد دچار به اختلال دوقطبی (Bipolar disorder)
یکی از مسائل مهمی که بیماران و خانواده آنان با آن مواجه می باشند مسئله بارداری فرد مبتلا به اختلال دوقطبی است چرا که شایع ترین سن ابتلا به این بیماری (20 تا 30 سالگی) می باشد. به همین دلیل یکی از سوالات اولیه در مورد سرنوشت حاملگی فرد مبتلا در آینده دور و نزدیک می باشد.

بارداری اغلب باعث اختلال در خواب می شود، مثلا والدین ممکن است چندین بار شب از خواب بیدار شوند و همین موضوع می تواند خلق مادران مبتلا به اختلال دوقطبی را تغییر دهد. بعضی از مادران باردار داروهای خود را در این دوران مصرف نمی کنند، زیرا نگران سلامتی جنین خود هستند، در حالی که نباید خود درمانی کنند. مادران بارداری که به اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) مبتلا هستند، بیشتر احتمال دارد که به خودشان صدمه بزنند.

بی خوابی، بی قراری، سوء مصرف مواد، مصرف الکل و سیگار، افزایش رفتارهای پرخاشگرانه از جمله مواردی است که می تواند برای جنین و مادر با خطراتی همراه باشد. بیش از نیمی از مادران دوقطبی عموما سابقه سوء مصرف مواد دارند و این اختلال را به نوزادان خود نیز منتقل می کنند.

در مواردی نیز با بروز هذیان و توهم، احتمال رفتارهای خطرناک و آسیب رساندن به جنین افزایش پیدا می کند.

اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) در دوران بارداری
مادرانی که اختلال دوقطبی دارند در دوران بارداری خود با مشکلات خاصی مواجه خواهند شد. آنها اغلب با مجموعه ای از مسائل قبل و پس از زایمان دست و پنجه نرم می کنند.

اختلال دوقطبی با نوسانات خلقی که طیف وسیعی از افسردگی تا اوج دیوانگی و شیدایی (مانیا) را در بر می گیرد، در ارتباط است. وقتی که دچار افسردگی می شوید، ممکن است در انجام بسیاری از فعالیت ها احساس غم و نا امیدی و از دست دادن علایق یا لذت ها با شما همراه باشد و در زمانی دیگر که خلق و خوی تان تغییر کرد، ممکن است احساس سرخوشی و پر انرژی بودن کنید. تغییرات خلقی ممکن است تنها چند بار در سال و یا بصورت چند بار در روز اتفاق بیافتد. در برخی موارد نیز، اختلال دوقطبی بطور همزمان با نشانه های افسردگی و مانیا همراه است.

تفاوت افسردگی پس از زایمان و اختلال دوقطبی
مسئله مهم این است که آیا مادر در معرض افسردگی پس از زایمان قرار گرفته یا این که مبتلا به اختلال دوقطبی است. بنابراین روانشناسان و روانپزشکان باید علائمی را که باعث افزایش یا تحریک کردن بیماری می شود را به دقت بررسی کنند تا بتوانند اختلال دوقطبی را از افسردگی پس از زایمان تشخیص دهند.

اثرات داروهای کنترل اختلال دوقطبی بر جنین در دوران بارداری
داروهایی که اغلب برای کنترل و درمان اختلال دوقطبی بکار می روند عبارتند از:

• لیتیوم (Lithium )
• داروهای ضد تشنج
• داروهای آنتی سایکوتیک (Antipsychotic)
• داروهای ضد افسردگی (Anti-depressant)
• بنزودیازپین( Benzodiazepine )
• کلرودیازپوکساید( Chlorodiazepoxide)

هر چند خطرناک بودن برخی از داروهای ضد افسردگی برای جنین به اثبات نرسیده است ولی روانپزشکان معتقدند که در دوران بارداری علی الخصوص در سه ماهه اول از تجویز دارو به مادر باردار مبتلا به اختلال دوقطبی خودداری کنند.

برای این که بتوان در سه ماهه اول دارو مصرف نکرد بهترین شرایط این است که زمان بارداری را از پیش برنامه ریزی کنند. در این صورت ضروری است این تصمیم را به اطلاع پزشک معالج خود برسانند تا قبل از بروز بارداری داروهای مصرفی مادر مبتلا به اختلال دوقطبی به تدریج کم و قطع شود. در این موارد با سپری شدن سه ماهه اول حاملگی، در صورت لزوم داروها دوباره تجدید خواهند شد.

همچنین بعضی از داروهای مورد استفاده در بیماری اختلال دوقطبی با ایجاد نقایص هنگام تولد مرتبط است. پیشنهاد ما این است که با پزشک خود در این خصوص مشورت کرده و از او راهنمایی بگیرید. زیرا داروهای پیشگیری از بارداری ممکن است با برخی از داروهای اختلال دوقطبی تداخل داشته و منجر به کاهش اثر این داروها گردد.

برخی از داروها نیز می توانند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شوند به همین دلیل حتما لازم است در این زمینه نیز از پزشک متخصص خود کمک بگیرید.

مادران عزیز توجه داشته باشید در صورت عود بیماری در سه ماهه اول می توان برای کنترل بیماری از سرترالین، فلوکستین و الکتروشوک درمانی (ECT) زیر نظر پزشک متخصص استفاده کرد.

انواع روش های روان درمانی برای کنترل و درمان اختلال دوقطبی
روان درمانی یکی دیگر از روش های مهم درمان اختلال دوقطبی است. این روش ها عبارتند از:

• گروه درمانی: در گروه درمانی می توانید با بیمارانی که وضعیت مشابه شما را دارند ارتباط برقرار کرده و توانایی برقراری ارتباطات اجتماعی در شما افزایش پیدا می کند.
• خانواده درمانی: این روش شامل تشکیل جلسات مشاوره با روانشناس به همراه اعضای خانواده است و به شناسایی و کاهش استرس در خانواده کمک کند.
• ماساژ درمانی: این روش به تسکین اضطراب و استرس و هر آنچه که علائم این بیماری را شدت می دهد کمک می کند.
• یوگا: یوگا نقش پررنگی در کاهش افسردگی و نوسانات خلقی مرتبط با اختلال دوقطبی داشته و از خواص درمانی بی شماری برخوردار است.
• طب سوزنی: این طب باستانی چینی ها که با قرار دادن سوزن های کوچک بر روی پوست صورت می گیرد می تواند در رهایی از علائم افسردگی به شما کمک کند. اما جهت اثبات مزایا و بررسی فواید آن بروی این بیماری به مطالعات بیشتری نیاز است.
• الکتروشوک درمانی (ECT): در این روش جریان الکتریکی از طریق مغز به بدن شما منتقل می شود. این تصور وجود دارد که شوک الکتریکی باعث تغییرات شیمیایی در مغز می شود و می تواند در بهبود خلق و خو و رفتار افراد موثر باشد. الکتروشوک درمانی (ECT)، جزو روش های درمانی بدون خطر بوده و در صورت عود بیماری در زمان حاملگی بسیاری از روانپزشکان ترجیح می دهند که به جای دارو از ECT استفاده کنند.