بیماری توهم توطئه یا پارانویا

بیماری توهم توطئه یا پارانویا، به طور کلی حالتی است که شخص در آن با اهمیت فوق العاده و خارج از اندازه‌ای که به سلامت جانی و مالی خود می‌دهد، خود را شکنجه می‌دهند. این گونه از افراد مدام در این فکر هستند که عواملی انسانی، طبیعی یا ماورا طبیعی خودشان، دارایی و افراد خانواده شان را تهدید می‌کنند و همه، در فکر توطئه چینی بر ضد آنها هستند.

توهم چیست؟

توهم به معنای درک نادرست و غیر واقعی از اتفاقات و رویدادهای پیرامونی است. کسانی که دچار توهم فکری می‌شوند در واقع مبتلا به یک اختلال روان‌پریشی‌ هستند که به‌واسطه‌ی آن صداهای غیر واقعی می‌شنوند یا تصاویر غیر واقعی می‌بینند. افراد مبتلا به توهم حتی خود را در حال تجربه‌ی یک اتفاق هم درک می‌کنند. اما واقعیت این است که هیچ‌کدام از اتفاقات روی نداده است و تمام این‌ها حاصل تخیلات فرد است.

انواع توهم در روانشناسی

توهم دیداری

توهم های دیداری شامل دیدن چیزهایی می شود که در واقعیت وجود ندارند و ممکن است شامل دیدن اشیاء، الگوهای بصری، افراد یا نور باشد. به عنوان مثال، ممکن است فردی را ببینید که در اتاق نیست یا چراغ چشمک زنی توجه شما را به خود جلب کند که هیچ کس دیگری نمی تواند آن را ببیند. این توهم دومین نوع رایج می باشد. توهم بینایی با بیماری ارگانیک مغز همراه می باشد و یک تظاهر رایج در طیف وسیعی از اختلالات برگشت پذیر و همچنین دژنراتیو مغز است. فعالیت مرتبط با توهم در مناطق بینایی مغز و هیپوکامپوس صورت می گیرد. فعالیت هیپوکامپ مربوط به بازیابی تصاویر بصری از حافظه است و فعالیت قشر حسی به این تجربیات ادراکی وضوح می بخشد.
به گفته دکتر رامین علوی نژاد: فرضیه های متعددی برای توضیح پیدایش توهم بینایی ارائه شده است. سه مورد از آنها در ادامه مرور می شوند که توهم بینایی می تواند نتیجه هر سه فرآیند باشد:

• روانشناختی / فیزیولوژیک (psychophysiologic). یا همان اختلال در ساختار مغز
• روانشناختی / زیست شیمیایی (psychobiochemical). به عنوان اختلال در انتقال دهنده های عصبی
• روان تحلیلی (psychodynamic). به عنوان تظاهر ناخودآگاه در آگاهی.

توهم شنوایی

توهم شنوایی شایع ترین نوع به حساب می آید. ممکن است شما فردی را تجربه کنید که در واقعیت وجود نداشته باشد و با شما صحبت کند یا به شما بگوید کارهای خاصی انجام دهید. صدا ممکن است آشنا، غریبه و محتواهای مختلفی داشته باشد. توهم های شنوایی می توانند شامل اصوات موسیقیایی، پژواک حاصل از خواندن، سندرم منفجر شدن سر و انواع دیگر نیز شوند. توهم، اطلاعات حسی نادرستی است که فرد به عنوان واقعیت آن را تجربه می کند. به نظر می رسد تمرکز و فراخنای توجه ضعیف، می تواند پیامد طبیعی این تجربه حسی تحریف شده باشد. بیماران مبتلا به صرع لوب تمپورال ممکن است صداهای فاقد فرم مثل وزوز را تجربه کنند که با توهم تفاوت دارد.

توهم لمسی

توهم لمسی شامل احساس لمس یا حرکت در بدن هستند. به عنوان مثال، ممکن است احساس کنید که حشرات در پوست شما در حال خزیدن هستند یا اینکه اندام داخلی شما در حال حرکت است. همچنین ممکن است دست فردی را بر روی بدن خود لمس کنید. توهم لمسی به دلیل سیگنالهای عصبی حسی / لمسی معیوب، در نخاع و تالاموس ایجاد می شود. این پیام های عصبی سپس به قشر حسی حرکتی مغز ارسال می شوند. توهم های حسی حتی در اختلالات اسکیزوفرنی نیز نادر هستند. اغلب اوقات خطاهای حسی ممکن است با توهم لمسی اشتباه گرفته شود. همچنین بیش از 15 % از افرادی که سوء مصرف کوکائین دارند این نوع توهم را تجربه می کنند. همچنین به عنوان عوارض جانبی برخی از داروها از قبیل لووفلوکساسین نیز گزارش شده است.

توهم بویایی

توهم بویایی حس بویایی شما را درگیر می کند. باعث می شود بوهایی که در محیط واقعاً وجود ندارد را تشخیص دهید. ممکن است در موقعیت های مختلفی بویی به مشام شما برسد که دیگران آنها را تجربه نمی کنند. گاهی ممکن است منبع بو بدن خود فرد باشد. بوهای تشخیص داده شده در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است ناپسند یا دلپذیر باشد. آنها می توانند در یک یا هر دو بینی ایجاد شوند. ممکن است بو همیشه حضور داشته باشد یا گاهی اوقات تجربه شود. توهم بویایی ممکن است بعد از آسیب دیدگی سر یا برخی عفونت های تنفسی ایجاد شود. همچنین می تواند از تشنج لوب تمپورال، سینوس های ملتهب، تومورهای مغزی و بیماری پارکینسون ناشی شود.

توهم چشایی

توهم های چشایی شبیه توهم بویایی هستند، اما آنها به جای بو، حس چشایی شما را درگیر می کنند. بیماران مبتلا به افسردگی، اشکال در طعم را که اغلب مربوط به عوارض آنتی کولینرژیک دارو است را گزارش می دهند. به ندرت، بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروز نیز اشکال در طعم را در زمان عود یا حین بیماری نشان می دهند. اما باید توجه داشت که این وضعیت ها با توهم چشایی متفاوت است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برخی اوقات دچار توهم چشایی می شوند. با این وجود ممکن است که گاهی اوقات یک میل ناخواسته برای اجتناب از دارو باشد. بیماران مبتلا به سندرم نقص ایمنی انسان اغلب از طعم ناخوشایند شکایت دارند، مشکلی که به نظر می رسد به خودی خود مربوط به این بیماری و همچنین اثر داروهای ضد ویروسی است.

توهم جنسی

توهم جنسی احتمالاً بیشتر از سایر توهم ها مورد غفلت واقع شده است. این غفلت ممکن است به این دلیل باشد که وضعیت جنسی خارج از پنج حسی اصلی قرار می گیرد. دلیل دیگر ممکن است این باشد که بیمارانی که از توهم جنسی رنج می برند احتمالاً از صحبت در مورد این مشکل خجالت می کشند. این نوع توهم در بیماران مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی گزارش شده است. یک نوع از آن شامل تجربه حسی آزار جنسی می باشد که گاهی منجر به خشوت نسبت به خود یا دیگران شود.

آیا توهم می تواند منجر به هذیان شود؟

علائم روانشناختی بخصوص توهم و هذیان ممکن است تعاملات ویژه­ا ی داشته باشند مثل هذیان­ هایی که از توهم ­ها مشتق می­ شوند. این تجربیات ذهنی غیرمعمول، اغلب روان­شناختی هستند (“روانزاد”، “کارکردی”)، اما ممکن است تقریبا همه در اصل ارگانیک باشند و ممکن است که درنتیجه تعاملات پیچیده عوامل روان­شناختی و پیشینه زیستی آشکار شوند.

علت توهم چیست؟

شرایط زندگی آدم‌ها یا بیماری‌های زمینه‌ای از دلایلی است که منجر به بروز توهم می‌شود. سبک زندگی ناسالم با مصرف مواد مخدر، مشروبات الکی یا استفاده از داروهای خاص فرد را در شرایط ناایمن قرار می‌دهد. یکی دیگر از اصول مهمی که در سلامت روان تاثیر دارد توجه به بهداشت روان و برقراری ارتباط‌های سالم با اطرافیان و محیط پیرامون است. در ادامه دلایلی را که می‌تواند موجب بروز توهم شود را بررسی می‌کنیم.

توهم در چه کسانی شایع‌تر است؟

اختلالات توهم در کسانی که کسی در اعضای خانواده به این بیماری مبتلا است بیشتر از بقیه دیده می‌شود. درواقع کروموزوم‌ها در انتقال عامل توهم و هذیان از والدین به فرزندان نقش دارند.

علاوه بر عامل وراثت عامل محیط نیز بر توهم تاثیر گذار است. تغییر شرایط زندگی در مهاجرت، ابتلا به افسردگی به دلیل شکست‌های عاطفی یا مالی می‌تواند سبب بروز توهم شود. زندگی در محیطی که فرد را در معرض استفاده از مواد مخدر یا الکل قرار بدهد نیز می‌تواند موجب اختلالات توهم شود.

تشخیص اختلالات توهم

با توجه این‌که توهم یک بیماری مرتبط با روان است، علائم و نشانه‌هایی که در رفتار فرد وجود دارد بیماری را تایید می‌کند و نیازی به روش‌های تشخیص وجود ندارد. افراد مبتلا فرق توهم و واقعیت را نمی‌دانند. هنگام مراجعه به روانپزشک و بیان شرح حال فرد از صداها و تصاویری صحبت می‌کند که وجود ندارد و همین نشانه دهنده‌ی یک اختلال در روان است.

با این‌حال پزشک ممکن است برای رد کردن مشکل فیزیکی آزمایشاتی را درخواست کند. به عنوان نمونه عکس رادیوگرافی یا آزمایش خون را برای تایید و رد بیماری صرع، آلزایمر یا اختلالات شیزوفرنی، دلیریوم درخواست می‌شود.

اختلالاتی که شامل توهم می شوند

توهم به ترتیب کاهش شیوع، شنوایی، لامسه­ای، دیداری، بویایی و چشایی می باشد. نوع شنوایی در روان­پریشی­ های حاصل از وضعیت های زیر وجود دارد:

• سم موجود در بدن
• صرع
• اسکیزوفرنی
• اختلال سایکوتیک کوتاه مدت
• شیدایی
• مالیخولیا
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلال هویت گسسته (DID)

اختلالات خیلی شدید شخصیت

توهم های دیداری نیز ممکن است در بسیاری از اختلالات نام برده و در اختلال مسخ شخصیت (مثل تجربه بیرون از بدن خود بودن) رخ دهند. توهم­ های لامسه­ ای (مثبت و منفی) بخصوص در آسیب شناسی روانی اختلال استرس پس از سانحه و تجزیه­ ای رایج هستند. توهم­ های بویایی و چشایی نیز اغلب در اختلال استرس پس از سانحه و تجزیه­ ای رایج هستند اما ممکن است منشاء ارگانیک داشته باشند. در ادامه برخی از اختلالاتی مرور می شوند که در درمان توهم و هذیان حائز اهمیت هستند.

اختلال هذیانی (پارانویا محض)

اختلال هذیانی وقتی تشخیض ­گذاری می ­شود که فرد یک یا دو هذیان را به مدت یک ماه یا بیشتر داشته باشد که می تواند غیر عجیب (هذیان با مضامین قابل قبول که احتمال رخ دادن آنها وجود داشته باشد) یا عجیب (باورهای کاملا غیر ممکن که تحت هیچ شرایطی امکان بوقوع پیوستن ندارند) باشند. افراد دارای اختلال هذیانی یا پارانویا محض دارای هذیان یا نظامی ساختارمندی از هذیانها هستند. به ندرت توهم در این بیماران گزارش شده است اما گاهی ممکن است توهم متناسب با هذیان اولیه داشته باشند.

برای تشخصی اختلال هذیان از تست MMPI استفاده می شود برای شرکت در آزمون MMPI کلیک کنید.