اختلال وسواس فکری عملی چیست؟

اختلال وسواس فکری عملی چیست؟

پیش از آن که به بررسی علل، نشانه‌ها و درمان وسواس بپردازیم لازم است با تعریفی کلی از این اختلال آشنا شوید. اختلال وسواس فکری-عملی در واقع یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که باعث ایجاد افکار غیر قابل کنترل و الگوهای تکراری در فرد مبتلا می‌شود. افکار فرد او را مجبور به انجام کارهای وسواس گونه می‌کنند و خود کنترلی بر روی آن‌ها ندارد. برای آشنایی با دیگر اختلالات اضطرابی کلیک کنید.

در بعضی از موارد ممکن است خود شخص متوجه رفتارهای غیرمنطقی خود شود، ولی با این وجود نیز روی رفتار و کردار خود کنترل ندارد. مثلاً یکی از شایع‌ترین نشانه‌های وسواس فکری-عملی، وسواس بر روی موارد امنیتی از جمله بسته بودن قفل فرمون، ماشین، خانه، مغازه، لپ تاب، موبایل و ... است که فرد همواره و در هر ثانیه اضطراب بسته بودن آن‌ها را دارد و 20 بار آن‌ها را چک می‌کند که بسته باشند.

اختلال وسواس چه تاثیری بر زندگی دارد؟

اشخاص مبتلا به اختلال  وسواس به شدت به داشتن کنترل بر امور و روتین نیازمند هستند. امری عادی است که شخص مبتلا از خودش و رفتار خودش شرمسار باشد و از این روز خود را منزوی می کند. به علت مشغول بودن به افکار و کنترل‌های خود، او ممکن است غالبا دیرکرد داشته باشد و یا نتواند سروقت از خانه برود. شستن بیش از حد خود می تواند باعث مجروح و سرخ شدن دستها شود.

زندگی کردن همزمان با داشتن وسواس فکری و وسواس عملی اختیاری نیست. افکار و احساسات آزاردهنده از شخصیت فرد سرچشمه نمی‌گیرد بلکه ناشی از بیماری است. ضروری است که خویشاوند شخص مبتلا به اختلال وسواس او را گناهکار نشمارد چرا که این کار اضطراب او را افزایش خواهد داد.

انواع مختلف اختلال وسواس فکری عملی

نشانه های وسواس فکری:

• وسواس به آلودگی: این افراد از آلودگی و میکروب می ترسند و چندین بار دست‌های خود را می شویند. حتی اگر افراد دیگری وسایل و لباس آن‌ها را لمس کنند ممکن است آن را بشویند یا دور بیندازند. برای اطلاع بیشتر مقاله وسواس شستشو را بخوانید.
• شکاک‌ها:این افراد به انجام دقیق (با توجه به آنچه که در ذهنشان وجود دارد) و مرحله به مرحله کارها وسواس دارند و می ترسند که در صورت عدم انجام آن توسط دیگران سرزنش شوند.
• وارسی کننده: افراد دچار وسواس وارسی به خاطر ترس از کارهایی که انجام ندادن آن‌ها خطرناک یا ریسکی است، وسایل و محیط را بررسی می‌کنند. مانند بررسی کردن قفل در یا شیر گاز به دفعات. پیشنهاد می‌کنیم در این زمینه مقاله وسواس وارسی را مطالعه کنید.
•  برنامه‌ریزها: این افراد به نظم و ترتیب، رنگ‌ها و ترتیب‌های خاص حساس هستند و حتی دچار خرافات می‌شوند.
•  محتکرها: افراد دچار اختلال احتکار مکررا وسایل و چیزهایی را که نیاز ندارند یا استفاده نمی‌کنند جمع می‌کنند، مبادا که قحطی شود و به آن نیاز پیدا کنند! برای اطلاعت بیشتر از اختلال احتکار کلیک کنید.

دلایل ابتلا به وسواس فکری عملی

اصلی ترین دلایل ابتلا به اختلال وسواس فکری:

1. وسواس به دلیل سابقه‌ی خانوادگی

تحقیقات بسیاری نشان داده‌است، وراثت یکی از عوامل مهم در بروز وسواس است. بنابراین علت وسواس در افرادی که سابقه وسواس در پدر، مادر یا اقوام درجه یک والدین آن‌ها وجود دارد بیشتر است. البته معمولا کسانی که سابقه خانوادگی وسواس دارند، زمانی دچار وسواس شدید می‌شوند که به دلیل مشکلات محیطی یا سبک تربیتی ناکارآمد دچار استرس باشند.

2. حوادث استرس زا در زندگی، خاطرات و عوامل محیطی

اگر شما به شدت به استرس واکنش نشان می‌دهید یا در برابر عوامل استرس زا آسیب پذیر می‌باشید، ممکن است خطر ابتلا به اختلال وسواس در شما افزایش یابد. گاهی علت وسواس، بر اثر عادت‌های رفتاری که با گذشت زمان، آموخته و در درون فرد نهادینه می‌شود، به وجود می‌آید.

3. سروتونین ناکافی

برخی محققان اعتقاد دارند علت وسواس، درنتیجه‌ی تغییرات شیمیایی در بدن است و ممکن است علت زیستی داشته باشد. دلایل دیگری نیز به عنوان علت وسواس در افراد ذکر شده‌است ولی تحقیقات هنوز برای کشف کردن علت وسواس در افراد ادامه دارد. برای اطلاعات بیشتر در زمینه انواع وسواس و علل آن‌ها کلیک کنید.

نشانه‌ها و علائم وسواس فکری عملی

همانطور که گفته شد در برخی مواقع داشتن برخی علائم وسواسی طبیعی است. اما اختلال وسواس فکری -عملی باعث نگرانی شدید و اختلال در رفتار و زندگی روزمره فرد می‌شود. مثلا فرد 1 ساعت برای انتخاب لباس یا اتو کشیدن یک پیراهن وقت صرف می‌کند. اختلال وسواس فکری- عملی همانطور که از اسمش پیداست معمولا هر دو وسواس فکری و عملی را شامل می‌شود و فقط در برخی از موارد معدود یکی از این دو وسواس در فرد دیده می‌شود.

علائم روانی وسواس فکری

•  ترس از آلودگی و میکروب‌ها
•  افکار و تصورات شدید جنسی
• ترس از کمبود و نداشتن مواردی که ممکن است به آنها نیاز پیدا کنید
• وسواس فکری در مورد اخلاقیات و درست و نادرست بودن مسائل
• توجه بیش از حد به نظم ترتیب
• خرافات به معنی توجه به اشیاء و وسایل و مکان‌ها به عنوان خوش یمن بودن یا نبودن!
• ترس از دست دادن کنترل و از آسیب رساندن به خود و دیگران نیز از نشانه‌های وسواس فکری است.

علائم عملی وسواس فکری

• تماس مکرر با اعضای خانواده و یا دوستان برای اطمینان از سلامتی
• آن‌ها صرف زمان زیاد برای حمام کردن شست و شوی لباس دستان و غیره
• تکرار کردن کلمات بی معنی، شمردن، تکان دادن مکرر دست و پا برای کاهش اضطراب
• بررسی مکرر درب ماشین شیر گاز و غیره
• حساسیت بیش از حد به نظم و ترتیب محیط اطراف
• جمع آوری وسایل اضافی مانند ظروف خالی غذا، روزنامه قدیمی ودیگر اشیا. این نوع وسواس معمولاً همراه با علائم افسردگی، وسواس خرید، بیش فعالی، اختلال کم توجهی، اختلال تیک عصبی، استرس پس از سانحه و جنون سرقت در فرد همراه است.

چگونه و کجا می‌توانم کمک بگیرم؟

اگر شما به علت وضعی که دارید دچار اضطراب شدیدی هستید و یا اداره‌ی زندگی روزمره برایتان دشوار است می توانید از کمک حرفه‌ای برخوردار شوید. نخست با مرکز درمانی یا یک درمانگاه روانپزشکی سرپایی تماس بگیرید و اگر سن شما کمتر از 18 سال است می توانید با درمانگاه نوجوانان، درمانگاه مدرسه یا نهاد روانپزشکی کودکان و نوجوانان، BUP، نیز تماس بگیرید. برداشتن گام نخست در صورتیکه فردی از نزدیکان به این کار تشویق و از آن پشتیبانی کند، می تواند آسان‌تر احساس شود.

معالجه می تواند روان‌درمانی یا درمان بوسیله‌ی دارو و یا هردوی آنها باشد. تجربه نشان داده که رفتار درمانی شناختی (KBT) نتایج خوبی می دهد و این گونه روان درمانی عبارت از این است فرد مبتلا گام به گام با آنچه که آزاردهنده است روبرو شود و در برابر اعمال اجباری یعنی وسواس عملی ایستادگی نماید تا با گذشت زمان اضطرابش کاهش یابد. تمرینات آرام بخش و فعالیت فیزیکی نیز می تواند در این زمینه کمکی برای بهبود باشد.