خودآگاهی چیست؟
یکی از مهم‌ترین عواملی که به انسان کمک می‌کند زندگی خوب و موفقی داشته باشد، این است که خود را بشناسد و ازآنچه هست، شاد و راضی باشد. مهارت خودآگاهی یکی از مهارت‌های زندگی است که به فرد کمک می‌کند شناخت بیشتری نسبت به خود، خصوصیات، نیازها، اهداف، احساسات، نقاط قوت و ضعف و… خود داشته باشد.
خودآگاهی به این معنی است که هر یک از ما چگونه به خود نگاه می‌کنیم و بر اساس نگاهی که به خود داریم، چه احساسی پیدا می‌کنیم. آگاهی از خود و خصوصیات مختلف آن، به انسان کمک می‌کند با توانایی‌ها و ضعف‌ها و سایر خصوصیات خود آشنا شود. این خودآگاهی به شخص نشان می‌دهد که چگونه می‌تواند احساس‌های خود را بشناسد، از وجود آن‌ها آگاه شده و در زمان لازم آن‌ها را کنترل کند. از طرفی خودآگاهی موجب شناخت نیاز افراد و یافتن راه مناسب برای مواجهه با آن‌ها می‌شود. همچنین اهداف زندگی را مشخص‌تر و واقع‌بینانه‌تر نشان می‌دهد و ارزش واقعی افراد و مسائل پیرامونشان را نمایان می‌سازد. خودآگاهی فرایند سالم هویت‌یابی را برای انسان سهل‌تر می‌نماید، به زندگی او آرامش می‌دهد و احساس رضایت‌مندی‌اش را رونق می‌بخشد. علاوه بر این‌ها خودآگاهی، شناخت و تنظیم احساسات، اهداف و برنامه زندگی، تفریح و سرگرمی‌ها، توانایی‌ها، ضعف‌ها، ارزش‌ها، مسئولیت‌ها، شناخت فرهنگ، مذهب، علائق، آرزوها، استعدادها و… را به دنبال دارد.
شما چه میزان خودتان را می‌شناسید؟ ارزش‌ها و شایستگی‌های شما چیست؟ چگونه به دنیا نگاه می‌کنید؟ چه اهدافی را در زندگی دنبال می‌کنید؟ خودتان را چقدر دوست دارید؟ ازنظر ظاهری چه ویژگی‌هایی دارید؟ ازنظر عاطفی در چه شرایطی هستید و… سوالاتی است که ذهن افراد را مشغول می‌کند و هرکس برای جواب دادن به چنین سوالاتی نیازمند داشتن آگاهی و دانشی از خود است.
خودآگاهی
آیا تابه‌حال چنین سوالاتی از خود پرسیده‌اید؟
- من کیستم؟
- ارزش‌ها و شایستگی‌های من کدام‌اند؟
- چه چیزهایی را در خود دوست ندارم؟
- افکار و باورهای من چیست؟
- ازنظر دیگران چطور انسانی هستم؟
- آیا واقعاً خودم را دوست دارم؟
- اهداف، رویاها و برنامه‌های من برای آینده چیست؟
- و ...........
لازمه‌ی جواب دادن به این سوال‌ها «خودآگاهی» است؛ اما برای رسیدن به خودآگاهی باید از کجا و چگونه شروع کنیم؟
اگر شما جزو افرادی هستید که برای سوالات فوق پاسخ‌های فوری و واقع‌بینانه‌ای داشتید، از خودآگاهی خوبی برخوردار هستید؛ اما واقعیت آن است که اکثر افراد در پاسخ به این پرسش‌ها به این نکته برخورد می‌کنند که «تابه‌حال راجع به این موضوع فکر نکردم» و یا این‌که «نمی‌دانم». این‌ها کسانی هستند که شناخت کافی نسبت به خود ندارند. اغلب ما هنگام معرفی خود به دیگران تنها قادریم اطلاعاتی راجع به ویژگی‌های کلی و عمومی ازجمله نام، نام خانوادگی، سن، جنس، تحصیلات، وضعیت شغلی و خانوادگی و… ارائه دهیم و معمولاً از ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری خود اطلاع کافی، درست و مناسبی نداریم.
خودآگاهی مهارتی است که به شما کمک می‌کند تا بتوانید شناخت بیشتری در مورد خودتان، خصوصیت‌ها، نیازها، خواسته‌ها، اهداف، نقاط قوت، نقاط قابل‌بهبود، احساس‌ها، ارزش‌ها و هویت خودتان بیابید. هر چه بیشتر و بهتر خودتان را بشناسید، بهتر می‌توانید آنچه را که هستید، بپذیرید و یا تغییر دهید.
آگاهی و شناخت، اولین گام در ایجاد خودآگاهی است. داشتن دید روشن و واضح ازآنچه هستید و آنچه می‌خواهید باشید و از همه مهم‌تر این‌که علت این خواسته چیست به شما کمک می‌کند تا بتوانید خواست خود را به واقعیت تبدیل کنید. انسان هنگامی به مقصد خواهد رسید که شروع به حرکت کند و وقتی سریع‌تر به مقصد می‌رسد که مسیر صحیح‌تری را انتخاب نماید. خودآگاهی شبیه نقشه راهی است که به ما کمک می‌کند سریع‌تر به مقصد برسیم.
نامه‌ای به خودتان بنویسید و در آن به تفضیل به این سوال پاسخ دهید: من کیستم؟
هدف از نوشتن این نامه تامل در مورد خود است تا خود را آن‌گونه که هستیم، بشناسیم. چراکه مهم‌ترین وظیفه‌ی هرکس در زندگی، کشف خودواقعی و برنامه‌ریزی و تلاش برای شکوفایی آن است.
به نظر شما «خودآگاهی» یعنی چه؟ بر روی کاغذی در یک جمله خودآگاهی را تعریف نمایید.
تعریف خودآگاهی
- توانایی شناخت و آگاهی از خصوصیات، نقاط ضعف و قوت، خواسته‌ها، ترس‌ها و بیزاری‌ها.
- هر یک از ما چگونه به خود نگاه می‌کنیم و بر اساس نگاهی که به خود داریم، چه احساسی پیدا خواهیم کرد.
- آگاهی یافتن و شناخت اجزای وجود خود.
ضروری است که هر فرد برای آشنایی با حقیقت وجود خود(شناخت صحیح خود)، باید تامل نموده تا خود را آن‌گونه که هست، بشناسد. لازمه‌ی شناخت درست آن است که یافته‌های ما بر پایه‌ی واقعیت وجودمان باشد، نه بر پایه‌ی ایده‌آل‌ها و تلقینات کاذب. در فرآیند شناخت خود بیش ازآنچه واقعاً هستید، در مورد خود فکر نکنید (از نگرش کمال‌گرا و آرمانی نسبت به خود بپرهیزید) از سوی دیگر سعی کنید ضعف‌های خود را بزرگ نکنید و خود را دست‌کم نگیرید. برای سالم زیستن باید دیدگاه میانه‌رو و متعادلی در مورد توانایی‌ها و ضعف‌هایتان داشته باشید و تلاش کنید جنبه‌ی واقعی خویش را بشناسید و بپذیرید که هر کس توانایی‌ها و استعدادهای خاص خود را دارد که اگر در مسیر مناسب خود به کار گرفته شود و رشد و توسعه یابد، سبب پیشرفت خود و دیگران می‌گردد.