رموز تشکیل زندگی موفق

مقایسه دیدگاه های دختران در چند دهه قبل با دختران نسل امروز در رابطه با تشکیل زندگی خبر از تغییر زوایای فکری آنان می دهد. ازدواج، تشکیل زندگی مشترک و فرزند آوری علاوه بر پاسخ به نیاز های درونی برای حفظ و بقای جامعه مساله ای حیاتی و ضروری محسوب می شود و نمی توان کاهش نرخ ازدواج را در جامعه امروز بی اهمیت جلوه داد. تغییرات حاکم بر جوامع، گسترده شدن ارتباطات در دنیای امروز و دستاوردهایی که دنیای دیجیتال به ارمغان آورده، سبب شده است دیدگاه های دختران امروز نسبت به مقوله ازدواج تغییر کند.

چشم اندازی متفاوت 

دکتر سکینه قربانعلی نژاد، روانشناس و خانواده درمان گر، به تعریف ازدواج در دهه های گذشته اشاره کرده و معتقد است، دختران دیروز تعریف متفاوتی از ازدواج داشتند که با اندیشه ها و دیدگاه های دختران امروز مغایرت دارد.

به گزارش آکاایران: در نگاه نسل جوان چند دهه گذشته، ازدواج به معنای ورود به دنیای استقلال، تعریف می شد و دختر دیروز با تصور اینکه با تشکیل زندگی مشترک مستقل خواهد شد بی توجه به مشکلات و چالش های احتمالی تن به ازدواج های زودهنگام و بدون شناخت می داد. در واقع ازدواج چشم انداز وسوسه کننده ای بود که دختران را به رویاهای دست نیافتنی شان نزدیک می کرد.

تعریف های ذهنی جوانان نسل گذشته از ازدواج باعث می شد پس از شکل گیری زندگی مشترک، دنیایی دیگر برای آنها رونمایی شــــــود و تعهد پذیری و قبول مسئولیت در شکلی دیگر ظاهر شده و آنها را غافلگیر کند. از طرف دیگر سبک ازدواج و انتخاب همسر در محدوده سنی خاص در نسل های گذشته جنبه عادتی و تقلید پذیری نیز داشت.

دخترانی که نادیده گرفته شدند

از نگاه این روانشناس، دختران نسل های گذشته که معمولاً ازدواج را به منزله پلی برای دستیابی به استقلال در نظر داشتند با قبول تعهدات جدید، قدم به دنیایی پر از مسئولیت و چالش می گذاشتند که بیشترین مسئولیت ها بر عهده زن بود و کلید حل مشکلات و دوام دادن به ساختاری که چندان هم برنامه ریزی شده و درست نبود دردست زنان قرار داشت.

در واقع دختران دیروز تصور می کردند، جبران اختلافات و کم و کاستی های زن و شوهری که معمولاً در تفاوت های فرهنگی و بینش های نادرست شناختی زن و مرد نسبت به یکدیگر ریشه داشت، باید توسط آنها رفع شود و این گونه بود که زنان در پاسخ به سیل توقعات و انتظاراتی که از سوی جامعه، والدین، فرزندان، همسر و خانواده اش بر آنها هجوم می آورد، کمر خم می کردند.

دکتر قربانعلی نژاد ادامه می دهد، اگر چه نمی توان نقش مدیریتی و مسئولیت پذیری مردان نسل دیروز را نادیده گرفت اما شواهد نشان می دهد، مردان در گذشته تنها به اداره اقتصادی خانواده می پرداختند و مدیریت تنها به معنای نظارت بود و زنان مجبور بودند خانواده را در چارچوبی خـــــــاص مدیریت کنند و با کنترل مسائل حاشیه ای، دست کشیدن از آرزوها و اهداف فردی و در نهایت نادیده انگاشتن خود در شرایطی سخت ساختار زندگی را حفظ کنند.

موج مدرنیته و ناپایداری روابط

دکتر اصغر فروع الدین عدل، روانشناس بالینی معتقد است تاثیر مدرنیته در تغییر دیدگاه های دختران نسل امروز را نمی توان انکار کرد و بدیهی است گذر زمان در شکل و محتوای زندگی مردم اثرگذار است و این مساله نحوه تعامل افراد با یکدیگر و همچنین چارچوب های فکری و ارزشی و فرهنگی را تحت تاثیر قرار می دهد. این روانشناس ادامه می دهد در گذشته های نه چندان دور انتخاب بسیاری از موارد زندگی از قبیل شغل، همسر، محل زندگی و… در اختیار خود افراد نبود و همواره این بزرگترها بودند که به فرزندان خود الگوها را تحمیل می کردند و محدودیت دنیای فکری و اجتماعی افراد سبب می شد که گزینه دیگری متصور نباشد.

از همین رو اغلب افراد شغل مادری و پدری خود را دنبال می کردند و با افرادی که آنها تعیین می کردند وارد زندگی مشترک می شدند. به عقیده دکتر عدل، با رشد تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی، دایره فکری افـــراد وسیع تر شد و جوانان با الگوهای متفاوتی از زندگی آشنا و سپس آرام آرام خواستار استفاده از اطلاعات خود به جای اطلاعات پدران و مادران شان شدند. نیازهای خود را بهتر شناختند و گزینه های متعددی پیش رویشان قرار گرفت. این تغییرات اجتماعی، از طرفی به رشد فردی منجر شد و از سوی دیگر سردر گمی ناشی از نا آشنایی کامل با الگوهای جدید را به وجود آورد. بنابر این هم وجه مثبت و هم وجه منفی داشت که البته عبور از این بحران اجتناب ناپذیر بوده و سرانجام به ثبات نسبی خواهد رسید. در گذشته، دختران بیش از پسران از انتخاب محروم بودند در حالی که در دنیای مدرن، دختران به حق انتخاب خود آگاه تر شدند و تلاش برای احقاق حق آغاز شد که جنبه های افراطی آن در سبک های فمینیستی دیده می شود و تلاش برای دور شدن از ویژگی های زنانه و اکتساب خصوصیات مردانه شاهد این ادعا است. از سوی دیگر امکان ادامه تحصیل برای دختران، تجارب جدیدی را برای آنان ایجاد کرد و سن ازدواج دختران را بالاتر برد و در این فاصله امکان خروج از اشتیاق های نوجوانی و رسیدن به پختگی های بیشتر اجتماعی را فراهم و خواسته های دختران را دگرگون ساخت.

عدل ادامه می دهد، دختـــــران کم تجربه دیروز جایشان را به دخترانی دادند که نظرات شخصی شان را جایگزین نظرات والدین کرده اند.

اما از آنجا که این تجربیات، امری نو و با سابقه تاریخی کم بود، تبعاتی نه چندان رضایت بخش نیز به دنبال دارد، از سوی دیگر روابط اجتماعی گسترده تر، شبکه های متعدد مجازی و رسانه ها، حقایقی را برای هر دو جنس روشن کرد که شاید پیش از این وجود نداشت.

دختران توانایی های خود را بهتر شناختند و به این واسطه، توقع و انتظاراتشان تغییر کرد و چارچوب های کلیشه ای مربوط به نقش های زنانه و مردانه به چالش کشیده شد، از طرف دیگر آن چارچوب ها رفته رفــــته سست تر و بی اعتبار تر شد، اگر چه چارچوب مشخص جدیدی هم جایگزین آن نشد و در همین راستا تنش ها افزایش یافت و سوء تفاهم های فراوانی به وجود آمد.

دختران آگاه در برابر الگوهای سنتی

دکتر قربانعلی نژاد معتقد است، دختر امروز با حمایت خانواده ها، پیدا کردن شغل و ادامه تحصیل، استقلال خود را پیدا کرده است. از طرف دیگر پسران امروز نه تنها مانند پدرشان به تنهایی قادر به اداره خانواده نیستد بلکه مسئولیت پذیری در آنها نیز دستخوش عوامل تربیتی و فرهنگی شده است. در واقع دختران امروز کم و بیش از این مساله آگاه هستند که پس از ازدواج باید همدوش همسران شان برای حفظ و بقای زندگی تلاش کنـــند و از کوچک ترین توان روانی و فیزیکی برای حفظ خانواده دریغ نکنند.

ساختارهایی که باید اصلاح شود

به عقیده کارشناسان حوزه علوم اجتماعی و روانشناسان، افزایش نرخ طلاق، بالا رفتن آمار سن ازدواج و کمرنگ شدن اشتیاق جوانان برای تشکیل زندگی مشترک نشان می دهد نیاز به ایجاد تغییرات اساسی در دیدگاه خانواده ها و آماده کردن جوانان برای ورود به زندگی مشترک بیش تر از هر زمانی احساس می شود.

به عقیده دکتر قربانعلی نژاد، تداوم جامعه سالم به پایه ریزی های فرهنگی اجتماعی برای شکل گیری زندگی مشترک و ایجاد ساختارها و الگوهای مناسب پیش از ازدواج پیوند خورده است و بدون برنامه ریزی و ایجاد ساختارهایی که تدوام بخش زندگی مشترک موفقیت آمیز است، نمی توان مشکلات را رفع کرد. وی می افزاید نخستین گام برای پایه گذاری ازدواج سالم و پردوام، تشــــــــــکیل کانون هایی است که فرزندان را از نخستین سال های زندگی برای اداره خانواده آماده کند. شکل گیری کانون هایی در مراکز آموزشی و پرورش همسران مسئولیت پذیر و آگاه به وظایف خود، باید گوی سبقت را از حمایت مالی و عاطفی والدین پس از ازدواج فرزندشان بگیرد، چرا که آمارها نشان می دهد، هر چه خانواده های نوپا و همسران جوان از حمایت مالی والدین بیشتر برخوردار باشند، کم دوام تر بوده و خودمحوری و آسیب پذیری اعضای آن بیشتر مشاهده می شود. از طرف دیگر باید توجه داشت، محکوم کردن جوانان نسل امروز به بی مسئولیتی و فرار از مشکلات زندگی مشترک و ایجاد شکاف میان دختران و پسران جوان کاری از پیش نخواهد برد و این مشکلات تنها با سرمایه گذاری روانی و فرهنگی و تغییر دیدگاه های فردی از دوران کودکی رفع خواهد شد.

آماده سازی کودکان امروز

دکتر عدل در این رابطه معتقد است، باید توجه داشت نخستین افرادی که معنا را در ذهن کودک ایجاد می کنند، پدر و مادر هستند. بنابر این نگرش کودک به خود، به زن یا مرد بشدت تحت تاثیر الگوهای رفتاری و فکری و هیجانی والدین است و با همان نگرش ها به طور ناخودآگاه به سوی انتخاب همسر خواهد رفت. از این رو الگوهای مخرب باعث ایجاد زنجیره بی پایان این انتخاب ها می شود. از سوی دیگر تغییرات اجتماعی، سریع تر از آن چیزی بود که متولیان جامعه بتوانند برای همسو شدن با آن برنامه ریزی کنند و به جای آن تلاش بیهوده برای متوقف کردن این روند صورت گرفت که البته بی اثر یا بسیار کم اثر بوده است. نباید فراموش کرد هیچ گونه آموزشی در روندهای طبیعی آموزشی در این رابطه وجود ندارد و مواجه شدن با این چالش بزرگ به عهده خود افراد و تجارب شخصی شان است. این تغییرات در شکل و روش فرزندپروری هم اثرگذار بود. ارزش ها و چارچوب های تربیتی را دچار دگرگونی کرد. از سوی دیگر والدین که کودکان گذشته بودند و محرومیت ها و محدودیت های فراوانی داشتند، به طور نیابتی نیازهای برآورده نشده خود را در کودکی از طریق فرزندانشان ارضا می کنند و این مساله آثار منفی خاص را به دنبال خواهد داشت. به نظر می رسد دگرگونی معیارها در دختران بسیار بیشتر از پسران است و این ناهماهنگی در این موارد خطر کم دوام بودن روابط را به دنبال خواهد داشت. یکی از نکات ظاهری در بحث انتخاب همسر این است که در گذشته چون پیدا کردن زوج به عهده بزرگترها بود، تقریباً همه توجهات و پیشنهادهای جدی به منظور شکل گیری ازدواج بود، و این پیشینه باعث شد دختران در عصر مدرنیته نیز هر پیشنهادی را جدی گرفته و آن را به معنی انتخاب شدن تعبیر کردند، در حالی که آزادی های اجتماعی متاثر از تغییر جامعه، وضعیت را تغییر داده است و دختران باید بدانند هر توجه و پیشنهادی به معنی انتخاب به معنی جدی آن نیست و واکنش مناسب باید با توجه به شناخت بهتر صورت گیرد. در پسران نیز معیارها تغییر کرده است، الگوهای مشخص و مبتنی بر ارزش های فرهنگی والدین سست شده و معیارهای ظاهری و جذابیت های بیرونی پررنگ تر شد و خطا های بسیاری به همین سبب در انتخاب صورت گرفته و زمان بیشتری لازم است تا دوباره معیارها همه جانبه شود.