انعطاف پذیری عاطفی چیست؟
انعطاف پذیری عاطفی هنرِ زندگی کردن است. با استفاده از این هنر به سطحی از قدرت و توانایی می رسیم که سختی ها و مشقت های زندگی را موقتی و زودگذر می بینیم و با تحمل دردها و سختی‌ها خود را کامل تر می کنیم. در دنیای امروز که به سرعت در حال تغییر است، انعطاف پذیری عاطفی منبعِ قدرتی است که موجب می شود در برابر ضربه ها و مشت هایی که زندگی به ما می زند دوباره بلند شویم و به مسیر خود ادامه دهیم.
گاهی زندگی به شدت غیرقابل پیش بینی می شود. ممکن است که در یک لحظه همه چیز درست پیش برود و در لحظه بعد تمام دنیای ما کاملا به هم بریزد.
در این وضعیت دو گزینه داریم: شکست را بپذیریم و تسلیم شویم یا بر آن غلبه کنیم و رنج و سختیِ خود را به فرصت و موقعیتی برای بهتر و قوی تر شدن تبدیل کنیم.
اهمیت انعطاف پذیری عاطفی
اگر نتوانیم به خوبی بر چالش های زندگیِ خود غلبه کنیم، به جایی نخواهیم رسید. انعطاف پذیری عاطفی به ما کمک می کند که مکانیسم های درستِ سازش را ایجاد کنیم و در دوره های سخت و پُر استرس زندگی، تعادلِ خود را حفظ کنیم تا بتوانیم کنترل احساسات‌مان را در دست بگیریم و بر آنها مسلط شویم.
کسانی که انعطاف پذیری عاطفی دارند همیشه به این فکر می کنند که وقتی زندگی آنها را زمین می زند، چطور می توانند دوباره بلند شوند و به راه خود ادامه دهند. دوباره از زمین بلند شدن یعنی توانایی در پیداکردنِ معنایی مثبت در اتفاقاتی که ظاهرا منفی و ناخوشایندند.
وقتی چنین تفکر و نگرشی داریم، دیگر برای بقا زندگی نمی کنیم، بلکه برای موفقیت و پیشرفت زندگی می کنیم.
پژوهش نوآورانه مِکِیلا هاس درموردِ رشد و پیشرفت پس از حادثه نیز از این ایده و طرز فکر حمایت می کند. مِکِیلا هاس در کتاب خود با عنوان «حرکتِ رو به جلو: تبدیل شکست های بد به پیشرفت های غیر منتظره» می گوید، در پریشانی و سختی نیز می توان معنا و مفهومی پیدا کرد.
مبارزه کردن و درد و سختی می تواند به خِرَد، پیشرفت و شادی منتهی شود. همه چیز به نگرش ما بستگی دارد.
افراد با انعطاف پذیری عاطفی بالا چه خصوصیاتی دارند؟
هر کس به شیوه ای متفاوت با چالش ها برخورد می کند. ولی ویژگی های مشخصی وجود دارد که در افرادی که انعطاف پذیری عاطفی دارند مشترک است.
1.کانون کنترل درونی
کانون کنترل درونی یعنی فرد باور دارد که زندگی او به دستِ خودش کنترل می شود و کنترل رویدادهای زندگی و نتایج آنها در دستِ خودِ اوست.
ولی افرادی با کانون کنترل بیرونی بر این باورند که زندگی آنها در کنترلِ عوامل بیرونی مانند شانس، سرنوشت، کارهای دیگران و چیزهایی است که از دست آنها خارج است.
کسانی که انعطاف پذیری عاطفی دارند معتقدند که زندگی هر فرد در دست خود اوست و خود را در برابر زندگی، دست و پا بسته و ناتوان نمی بینند.
قربانی بودن در قاموسِ آنها جایی ندارد. آنها مسئولیت تمام چیزهایی که در زندگی شان اتفاق می افتد می پذیرند، چه خوب باشند چه بد.
برخورداری از کانون کنترل درونی موجب می شود این واقعیت را درک کنیم که همیشه می توانیم چگونگی واکنش نشان دادن به چالش های زندگی را انتخاب کنیم. درست است که بر اوضاع بیرونی مسلط نیستیم، ولی همیشه می توانیم بر دنیای درونی خود مسلط باشیم.
2.خودآگاهی
انعطاف پذیری عاطفی موجب می شود که در سطح بالایی از خود آگاهی قرار داشته باشیم. کسانی که انعطاف پذیری عاطفی دارند می دانند که هستند، به چه چیزی نیاز دارند و به چه چیزهایی نیاز ندارند. به همین دلیل، در هماهنگ شدن با پیام هایی که از بدن شان دریافت می کنند مهارت دارند.
اگر چیزی حس خوبی در آنها ایجاد نمی کند، وضعیت خود را تغییر می دهند تا دوباره بتوانند تمرکز و تعادل شان را بازیابند.
سوزان دیوید روان شناس دانشکده پزشکی هاروارد در کتاب خود، «مهارت عاطفی: رها شوید، تغییر را در آغوش بگیرید و در کار و زندگی پیشرفت کنید» می‌گوید:
«وقتی پذیرای احساسات مشکل باشیم، می توانیم واکنش هایی را نشان دهیم که با ارزش های ما هم سو هستند.»
برای افراد انعطاف پذیر، خودآگاهی ابزاری برای درک بهتر افکار و رفتارهای خود است تا جایی که بتوانند روایت های کهنه ای که از خود دارند و دیگر به دردشان نمی خورد را اصلاح کنند.
3.استقامت و پشتکار
افراد برخوردار از انعطاف پذیری عاطفی اشتهایی سیری ناپذیر برای موفقیت دارند. اگر نتوانند راهی پیدا کنند، خودشان راهی را ابداع می کنند.
آنها می دانند که هیچ چیزِ با ارزشی به آسانی به دست نمی آید. تسلیم شدن و ناامیدی در مرام آنها نیست و به خوبی می دانند که چطور استقامت و پشتکار داشته باشند.
نیوت گینگریچ می گوید:
«پشتکار یعنی وقتی از انجام کار سختی خسته شدی، باز هم به تلاش و سخت کوشی ادامه دهی.»
هر شکست، برای این افراد، فرصتی برای پیشرفت و بالاتر رفتن است. انسان هایی که انعطاف پذیری عاطفی دارند می دانند که برای رسیدن به هدف موردنظر باید فرآیند و مسیر رسیدن به آن را طی کنند و به توانایی های خود اعتماد داشته باشند.
4.خوش بینی
گاهی، در دوره های سختی و رنج، پیدا کردن روزنه امید به زندگی دشوار است. ولی افرادی که از نظر عاطفی انعطاف پذیر هستند می توانند چیزهای مثبتی را که در پسِ وضعیت های دشوار پنهان شده اند پیدا کنند.
این افراد، برای عبورکردن از هر مانع و مشکل، به قدرت خود اعتقادی راسخ دارند. پژوهش نشان می دهد، کسانی که به طور ذاتی و طبیعی انعطاف پذیر هستند شیوه توضیحیِ خوش بینانه ای دارند. یعنی سختی و مشقت را با عبارات مثبت و خوش بینانه توضیح می دهند تا گرفتار احساس درماندگی و ناتوانی نشوند.
آنها، به دلیلِ داشتن این ذهنیت و طرز فکر، در زمان بروز مشکلات می توانند به سرعت ترس را از خود دور کنند و تصمیم های قدرتمندانه ای بگیرند.
6 فرایند زیربنایی انعطاف پذیری روانی
انعطاف پذیری روانی از شش فرایند زیربنایی به هم پیوسته تشکیل شده است. مکانیسم های پیشنهادی موثر در کاهش درد و رنج عبارتند از :
- پذیرش
- جدایی شناختی
- تماس با زمان حال
- چارچوب شخصی
- روشن شدن ارزش ها
- اقدام متعهدانه
اینها شامل توانایی در داشتن آگاهی از تجربه اکنون، سرگرم یک فعالیت خاص شدن بدون حواس پرتی های درونی، و دارا بودن نگرش باز و بدون قضاوت می باشد. ذهن آگاهی، یک حالت روانی آگاهانه، باز بودن و تمرکز، اجزاء کلیدی در انعطاف پذیری روانشناختی می باشند [10]. ذهن آگاهی ابزاری برای توسعه خود آگاهی، پذیرش، هوش هیجانی، آگاهی از فرآیندهای فکری، کاهش واکنش به تجارب دردناک، و پرورش روابط سالم شناخته می شود