اختلال هراس نوعی اضطراب شدید خودبه خودی که حملات آن عودکننده و غیرقابل پیش‌بینی است بیشتر این حملات 10-2 دقیقه طول می‌کشد ولی برخی حملات ممکن است بیش از 2-1 ساعت نیز به طول انجامد. این نوع اضطراب با علایم حمله‌ای بروز می‌کند (اغلب در حین خواب)، در حالی که در اضطراب مزمن (اضطراب عمومی)، اضطراب حالت پایدار دارد.
اختلال هراس چیست؟
وقتی که ترس یا هراس به شکل ناگهانی و غیرمنتظره رخ میدهد و به قوت هر چه بیشتر در وجود احساس میشود، در آنصورت به این حالت اصطلاح اختلال هراس اطلاق میگردد. معمولاً مردم فکر میکنند که اختلال هراس به وضعیت روانی بستگی نداشته و ناشی از کدام عارضه جسمی است.
اختلال هراس معمولاً زمانی رخ میدهد که کسی در وضعیت قرار داشته باشد که خود را به دام افتاده احساس کند، فکر کند که نمی تواند از این وضعیت فرار کند و یا به شیوه یی خود را بیرون بکشد. بطور مثال وقتی که در یک قطار ایستاد باشید و یا وقتی که در ریل یا بس سفر میکنید.
اختلال هراس معمولا بسیار شدید در بدن احساس میشود و ممکن است بالا رفتن ضربان قلب، مشکل در تنفس و احساس سبکی در سر یا ضعف را به همراه داشته باشد. چون اختلال هراس به شدت فراوان در بدن احساس میشود، شاید فهمیدن که این یک عکس العمل روانی است، دشوار باشد. در عوض معمولاً فکر میکنید که این یک مشکل فزیکی مثلا حملهٔ قلبی است. عکس العمل های جسمی ناشی از اینست که سیستم عصبی تان در مقابل موقعیتی واکنش نشان میدهد که شما آنرا تهدید کننده تجربه میکنید.
اگر شما مورد حملات مکرر هراس قرار میگیرید، شاید این ناشی از اختلال هراس باشد و اگر حملات هراس متواتر نباشد و گاهی اوقات رخ میدهد، در این صورت به این وضعیت اختلال هراس اطلاق نمیگردد.
علائم شایع - علل بیماری
علایم جسمی:
- تپش قلب
- تُندی ضربان قلب
- درد سینه
- کوتاهی نفس
- احساس خفگی
- تنفس عمیق و سریع
- ضعف یا حالت سستی
- غش کردن (گاهی)
- تعریق و لرزیدن
- کرختی و گزگز اطراف دهان دست‌ها و پاها گرفتگی یا انقباضات عضلانی در دست‌ها و پاها
- احساس «پرپرزدن پروانه‌ها» در معده
علایم روانی:
- ترس شدید از دیوانه شدن (از دست دادن مشاعر)
- ترس از مردن
- احساس وحشت
- احساس بی‌واقعیتی
- قطع ارتباط با افراد یا اشیاء دستگاه هشدار دهنده مغز به نظر می‌رسد تحت‌تاثیر تعامل پیچیده عوامل زیست‌شناختی
- ژنتیکی
- بیماری‌ها
- داروهاو سابقه شخصی حوادث ناگوار باشد.
اختلالات مختلفی می‌توانند محرک بروز حملات هراس باشند (از قبیل اختلالات
- ریتم قلبی
- آنژین صدری
- اختلالات تنفسی
- آسم
- بیماری‌های انسدادی ریه
- اختلالات غددی
- اختلالات تشنجی
- داروهای محرک
- محرومیت از برخی داروهایی که بدن به آنها وابستگی پیدا کرده است).
دلیل ابتلا به حملات هراس چیست؟
همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، فردی که به حملات هراس یا پانیک اتک دچار میشود، در انتظار رخ‌دادن اتفاقی بد یا مرگ است. یعنی خود را در شرایطی قرار میدهد که استرس غالب بر او باعث میشود که فکر کند در خطری جدی قرار دارد و مثلا باید فرار کند. ترس و نگرانی در چنین شرایطی به‌شدت بالا می‌رود.
دلیل مشخص و واحدی برای دچارشدن به پانیک اتک وجود ندارد. اما مجموعه‌ای از عوامل در شکل‌گیری این اختلال نقش دارند:
- برخی از افراد به‌طور ذاتی نسبت به موقعیت‌های استرس‌آور حساستر از دیگران هستند و ترشح هورمون‌های استرس‌زا و هیجان‌آور مانند کورتیزول و آدرنالین در بدن‌شان بیش از سایرین است.
- برخی از افراد نسبت به اضطراب حساستر هستند. این می‌تواند ریشه‌های فیزیولوژیکی یا روانی داشته باشد.
- برخی از افراد به خاطر زندگی در محیطی پراسترس یا داشتن والدینی مضطرب و بدبین عادت به فاجعه‌ساختن از هر واقعه دارند. این افراد هم بیشتر در معرض ابتلا به حملات هراس هستند. چنین اشخاصی معمولا از هر واقعه‌ای فاجعه می‌سازند و بدترین سناریوی ممکن درباره آن را متصور می‌شوند.
- اختلالات روانی دیگر مانند افسردگی، وسواس فکری-عملی یا اختلال اضطراب پس از حادثه هم در بالارفتن احتمال ابتلا به حملات هراس نقش دارند.
- کسانی که در خانواده‌شان سابقه وجود بیماری‌های روانی مرتبط با هراس و اضطراب هست هم بیشتر احتمال ابتلا به حملات هراس را دارند.
روند شکل‌گیری و اوج‌گرفتن حملات هراس چگونه است؟
تشخیص روند و جریانی که طی آن یک اختلال یا حالت روانی پا می‌گیرد و به اوج می‌رسد در درمان آن مفید خواهد بود. در روش روان‌درمانی شناختی هم از مطالعه چنین مسیری برای درمان افراد استفاده میشود. روانشناسان با مطالعه پانیک اتک به این نتیجه رسیده‌اند که تفسیر افراد از احساسات‌شان اشتباه است و همین باعث میشود که با دیدن علائمی خاص در بدن‌شان، شروع به القای حالات روانی خاصی به خود کنند.
برای مثال، زمانی که تنفس از حالت عادی خارج میشود، فرد دچار وحشت میگردد و می‌گوید که احتمالا به دردسر بزرگی افتاده و دچار استرس میشود. این استرس روی بدن و حس اضطرابش اثر بیشتری می‌گذارد و افکار وحشتناک نسبت به یک موضوع در او شدت می‌گیرند. در چنین روندی، ترس و اضطرب فرد به بیشترین حالت می‌رسد و کنترلش بر روی خود و احساساتش به کمترین میزان ممکن می‌رسد.
درمان‌ها برای اختلال هراس چیست؟
برای درمان حملات پانیک می‌توان از روان‌درمانی و دارودرمانی بهره برد. از روش روان‌درمانی شناختی در قالب جلسات 1-2 ساعته در هفته استفاده میشود تا فرد بتواند بر ترس‌ها و هراس‌های خود فائق شود. در بعضی موارد هم از دارودرمانی کمک می‌گیرند و داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای یا بازدارنده‌های بازجذب سروتونین استفاده میشود.
هر شخص باید برای مقابله با حملات هراس، خود هم دست به کار شود و اقداماتی مانند موارد زیر را در نظر داشته باشد:
حالات بدن در موقعیت‌هایی که دچار ترس میشود و باید در مقابل عوامل تهدید‌آمیز تصمیم بگیرد، به‌خوبی بشناسد.
افکاری را که منجر به شکل‌گیری هراسی قابل‌توجه می‌شوند در ذهن خود شناسایی کند و با آنها آشنا باشد.
به‌طور غیرمستقیم خود را در معرض موقعیت‌هایی قرار بدهد که از آنها وحشت دارد تا بتواند خود را در مقابل‌شان آماده و کنترل کند.
از ترس‌ها و وحشت‌های خود فرار نکند و اقدام به درمان‌شان کند و رویارویی با آنها را در نظر بگیرد.
تفکر فاجعه‌سازی از هر واقعه‌ای از جمله دلایلی است که می‌تواند شما را تحریک کند تا به حملات هراس دچار شوید. برای اینکه چنین چیزی رخ ندهد، باید دید و نگاه‌تان را نسبت به مسائل تغییر بدهید. روشی که باید با آن مسیر تغییر را شروع کنید، این است که ببینید، تفکراتی که نسبت به یک موضوع دارید تا کجا پیش می‌رود. به‌عبارت دقیق‌تر، فقط در توهم وقوع فاجعه‌ای موهوم نباشید. با خودتان فکر کنید و ببینید که اگر فاجعه‌ای رخ بدهد، ویژگی‌ها و عواقبش چیست.
این کار به شما کمک می‌کند تا ابعاد یک موضوع وحشتناک که فقط توهماتش در ذهنتان ریشه دوانده، کاملا شناخته شود. زمانی که فقط چیزی به شکلی موهوم در ذهنتان وجود دارد، استرسی بیهوده درباره‌اش برایتان وجود خواهد داشت اما اگر دقیقا بدانید که چه اتفاقی در انتظارتان خواهد بود، ترس نسبت به آن کمتر میشود و وارد مرحله شناخت و یافتن راه‌کار برای رفعش می‌شوید.
شناخت حالات بدنی خود و مواجهه با ترس‌ها
یکی دیگر از مشکلاتی که باعث میشود، افراد دچار حملات هراس شوند،تفسیر نادرست از شرایط بدنی خود. مثلا زمانی که نفس‌تنگی به سراغ یک فرد می‌آید، سریع احساس می‌کند که در حال قرارگرفتن در وضعیتی ناخوشایند است. شناخت حالات مختلف بدنی به افراد کمک می‌کند که دچار پانیک اتک نشوند و با دیدن هر نشانه‌ای در بدن‌شان احساس نکنند که قرار است، دچار احساسات و حملات هراس‌آور شوند.
برای درمان این مشکل، مواجهه با مشکلات و قراردادن خود در معرض چیزهایی که از آنها ترس و وحشت دارید هم مفید واقع میشود. با این روش، در واقع، همان کاری را میکنید که در بخش قبلی برای تعریف دقیق فاجعه‌ها انجام دادید. زمانی که احساس می‌کردید، قرار است فاجعه‌ای رخ بدهد، با تعریف دقیق احتمالات ممکن درباره آن، توهم و ابهام موضوع را کم می‌کردید و متوجه می‌شدید که حتی در بدترین شرایط هم چه رویدادهایی ممکن است رخ بدهند. در این مورد هم با قراردادن خود در موقعیت‌های وحشت‌آور، از موهوم‌بودن آنها برای خود می‌کاهید و متوجه می‌شوید که ابعاد مختلف چیزی که از آن می‌ترسیدید، چه خواهد بود.
ترس‌ها ریشه در نداشتن شناخت دارند. اصولا زمانی که چیزی برایمان گنگ و ناشناخته است از آن می‌ترسیم. پس با قراردادن خود در موقعیت‌هایی که معمولا از آنها فرار می‌کنیم، دیگر سایه اوهام از احساسات‌مان کم میشود.