آزمون های شخصیت‌ شناسی

دقت و توجه به ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری فرد مقابل می‌تواند بسیار مفید و کمک کننده باشد، اما کافی نیست. امروزه یکی از بهترین راه‌ها برای شناخت ویژگی‌های شخصیتی فرد مقابل، کمک گرفتن از روان‌شناسان متخصص است. روان‌شناسان حوزهٔ زوج و خانواده، با استفاده از روش‌هایی مانند مصاحبه و آزمون به افراد کمک می‌کنند، شناخت بهتری بر روی همسر آیندهٔ خود داشته باشند. در این مقاله سعی داریم مروری کوتاه بر روی بهترین و پرکاربردترین آزمون‌هایی بیاندازیم که در شناخت شخصیت فرد مقابل در ازدواج، می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

انواع آزمون‌های مورد استفاده در حوزهٔ شخصیت‌ شناسی

آزمون پنج عاملی NEO-PI-R

آزمون نئو (یا 5 عامل بزرگ شخصیت)، یکی از معروف‌ترین و پرکاربردترین تست‌های شخصیت‌شناسی است که پنج مقیاس اصلی شخصیت همراه با شش زیرمجموعهٔ آن را می‌سنجد. این مقیاس‌ها شامل:

یک. عصبیت (Neuroticism)

این شاخص بیشتر به احساسات و هیجاناتی مانند ناراحتی، زود از کوره در رفتن، خشم، احساس گناه و … وابسته است. هرچقدر افراد با شدت بیشتری این احساسات را از خود نشان دهند، در مقیاس عصبیت نمرهٔ بالاتری دریافت می‌کنند و برعکس، هرچقدر از نظر عاطفی و هیجانی ثبات بیشتری داشته باشند و کنترل و مدیریت بهتری روی احساساتشان داشته باشند، نمرهٔ پایین‌تری در این مقیاس دریافت می‌کنند. شش خرده مقیاس عصبیت شامل:

• اضطراب (Anxiety)
• خشم و کینه ورزی (Angry, Hostility)
• افسردگی (Depression)
• هوشیاری به خویشتن (Self-conscientiousness)
• تکانشوری (Impulsiveness)
• آسیب پذیری (Vulnerability)

برای آشنایی بیشتر با آزمون پنج عاملی NEO-PI-R کلیک کنید.

تست شخصیت شناسی MBTI

یکی دیگر از آزمون‌های متداول شخصیت‌شناسی، آزمون مایرز-بریگز (MBTI) است.
در این آزمون بر اساس پاسخ‌هایی که افراد به پرسش‌های پرسشنامه آن می‌دهند به 16 نوع تیپ شخصیتی تقسیم می‌شوند. هدف از انجام آزمون MBTI این است که پاسخ‌دهندگان آن بتوانند برخی جنبه‌های شخصیتی خود از جمله علایق، تنفرها، نقاط قوت، نقاط ضعف، اولویت‌های بالقوه شغلی و سازگاری با افراد دیگر را مورد سنجش قرار دهند.
نوع شخصیت هیچ فردی”عالی” یا “بهتر” از دیگری نیست. این ابزار برای بررسی ناکارآمدی‌ها یا ناهنجاری‌های شخصیتی طراحی نشده است و هدفان کمک به افراد برای شناخت بیشتر خود است.
این پرسشنامه در چهار مقیاس طراحی شده است:

برون‌گرایی (E) – درون‌گرایی (I)

افراد برون‌گرا، افرادی اجتماعی و عمل‌گرا هستند و از روابط اجتماعی لذت می‌برند، سعی می‌کنند زمان خود را با افراد دیگر بگذرانند. افراد درون‌گرا، تمایل کمتری به حضور در جمع داشته و تفکر گرا هستند و از روابط اجتماعی عمیق و معنادار لذت می‌برند، این افراد زمان‌هایی که تنها هستند انرژی می‌گیرند. هر فردی درجاتی از درون‌گرایی و برون‌گرایی دارد اما در کل یکی از این ویژگی‌ها بر دیگری غلبه می‌کند.

حسی بودن (S) – شهودی بودن (N)

در این مقیاس، نحوه دریافت اطلاعات محیطی توسط فرد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. همانند درون‌گرایی و برون‌گرایی، هر فردی ممکن است درجاتی از حسی بودن یا شهودی بودن را داشته باشد. بر اساس نتایج آزمون MBTI، افراد ممکن است یکی از این صفات یا حالات را بیشتر از دیگری داشته باشند. افرادی که بیشتر حسی هستند نسبت به واقعیات به خصوص واقعیاتی که با حس خود درک کرده‌اند، توجه بسیار زیادی دارند. آنها بر واقعیات و جزئیات تمرکز کرده و از تجربه‌های عملی لذت می‌برند. افراد شهودی بیشتر به چیزهایی مانند الگوها و ادراک توجه دارند. آنها از فکر کردن در مورد امکانات، خیال‌پردازی در مورد آینده و تئوری‌های انتزاعی لذت بیشتری می‌برند.

تفکر (T) – احساس (f)

در این مقیاس بر نحوه تصمیم‌گیری افراد بر اساس اطلاعاتی که به شیوه شهودی یا حسی دریافت کرده‌اند تمرکز می‌شود. افرادی که تفکر را ترجیح می‌دهند بر واقعیات و اطلاعات عینی تمرکز دارند. این افراد در تصمیم‌گیری، قاطع، منطقی و غیرشخصی عمل می‌کنند. افرادی که جنبه احساسی آنها بیشتر است عموماً در هنگام تصمیم‌گیری بر افراد و احساسات تاکید و توجه دارند.

قضاوت (J) – ادراک (P)

آخرین مقیاس در مورد نحوه موجهه افراد با جهان بیرونی است. افرادی که تمایل به قضاوت کردن دارند تصمیمات قاطع و ساختار یافته اتخاذ می‌کنند. افرادی که ادراکی هستند، منعطف‌تر و سازگارتر هستند. این دو گرایش با مقیاس‌های دیگر رابطه متقابل دارند. به یاد داشته باشید که همه افراد گاهی اوقات برون‌گرا هستند. مقیاس قضاوت – ادراک این که شما در هنگام تصمیم‌گیری در مورد اطلاعات جدید (حسی و شهودی) یا در زمان تصمیم‌گیری (تفکر – احساس) برون‌گرا هستید یا خیر را توصیف می‌کند.
هر نوع شخصیت با 4 حرف به شرح زیر توصیف می‌شود:

• ISTJ – بازرس
• ISTP – پیشه‌ور
• ISFJ – پشتیبان
• ISFP – هنرمند
• INFJ – وکیل
• INFP – دلال و واسطه
• INTJ – معمار
• INTP – اندیشمند
• ESTP – متقاعدکننده
• ESTJ – مدیر
• ESFP – بازیگر
• ESFJ – مراقب
• ENFP – مبارز
• ENFJ – بخشنده
• ENTP – مباحثه گر
• ENTJ – فرمانده

آزمون مایرز – بریگز به شما نگرش خوبی در مورد شخصیتتان می‌دهد و به همین دلیل است که به عنوان یک ابزار محبوب بین مردم تبدیل شده است. حتی بدون تکمیل پرسشنامه این آزمون، ممکن است شما بلافاصله به این گرایش‌ها در خود پی ببرید.

تست شخصیت چند وجهی مینه‌سوتا (MMPI)

آزمون شخصیت چند وجهی مینه‌سوتا (MMPI)، دامنهٔ وسیعی از ویژگی‌های عاطفی، رفتاری و شخصیتی افراد را مشخص کرده و اطلاعات بسیاری در اختیار آزمون‌گیرنده قرار می‌دهد. دو فرم اصلی مورد استفاده در جامعهٔ ایرانی، فرم کوتاه (71 سوالی) و فرم بلند (567 سوالی) است. فرم بلند این آزمون شامل 10 مقیاس اصلی و سه مقیاس اعتبار است که در زیر در مورد آن‌ها توضیخ داده شده است:

مقیاس 1 – خودبیمارانگاری

این مقیاس برای ارزیابی نگران‌های روان شناختی در مورد عملکردهای بدن است. مولفه‌های این مقیاس به علائم فیزیکی و حال خوب داشتن ارتباط دارد. این مقیاس برای شناسایی بیماران مبتلا به علائم خودبیمارانگاری طراحی شده است. 

مقیاس 2 – افسردگی

این مقیاس اساساً، برای تشخیص افسردگی با ویژگی‌های روحیه ضعیف، ناامیدی نسبت به آینده و نارضایتی عمومی فرد نسبت به زندگی طراحی شده است. نمره بسیار بالا در این مقیاس نشان‌دهنده ابتلا به افسردگی است در حالی که نمرات متوسط نشان می‌دهند که نسبت به زندگی خود ناراضی هستید.

مقیاس 3 – هیستری

سومین مقیاس برای تشخیص افرادی که در وضعیت‌های پراسترس دچار مشکلات فیزیکی یا هیستری می‌شوند طراحی شده است. افراد با تحصیلات بالا و افرادی که از نظر اجتماعی جایگاه بهتری دارند نمرات بالاتری در این مقیاس می‌گیرند. زنان نیز در این مقیاس معمولاً نمرات بالاتری نسبت به مردان می‌گیرند. 

مقیاس 4 – انحراف سایکوپاتیک

این مقیاس اساساً برای تشخیص بیماران سایکوپاتیک طراحی شده است. در این مقیاس انحراف اجتماعی، بی‌اعتباری اجتماعی و عدم رعایت اصول اخلاقی سنجیده می‌شوند. این مقیاس را می‌توان به عنوان شاخص اندازه‌گیری نافرمانی و رفتارهای ضداجتماعی شناخت. نمرات بالا در این مقیاس نشان‌دهنده سرکشی بیشتر و نمرات پایین‌تر نشان‌دهنده پذیرش اقتدار است. برخلاف نام این مقیاس، افرادی که نمرات بالا در این مقیاس دارند بیشتر دچار اختلالات شخصیتی هستند تا اختلالات سایکوپاتیک (روانی اجتماعی).

مقیاس 5 – زنانگی – مردانگی
این مقیاس برای سنجش تمایلات همجنس گرایانه به کار برده می‌شود اما به نظر می‌رسد که عمدتاً بی‌فایده است. این مقیاس نشان می‌دهد که یک فرد به چه اندازه با تمایلات افراد همجنس خود تطابق دارد.

مقیاس 6 – پارانویا

این مقیاس برای تشخیص افراد مبتلا به علائم پارانویا مانند بدگمانی و شکاکی، احساس آزار و شکنجه، خودپنداری افراطی، بیش از حد حساس بودن و نگرش‌های سخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. افرادی که در این مقیاس نمره بالا می‌گیرند دچار علائم پارانوئید یا سایکوتیک هستند. 

مقیاس 7 – ضعف روانی

امروزه این برچسب تشخیص استفاده نمی‌شود و علائم توصیف شده در این مقیاس بیشتر نشان‌دهنده اضطراب، افسردگی و اختلال وسواس فکری است. این مقیاس اساساً برای اندازه‌گیری تردید زیاد، وسواس، وسواس فکری و ترس‌های بی‌دلیل به کار برده می‌شود.

مقیاس 8 – اسکیزوفرنی

این مقیاس برای تشخیص بیماران اسکیزوفرنی طراحی شده است و حوزه‌های مختلف مانند فرانید تفکر موهوم و ادراکات عجیب و غریب، بیگانگی اجتماعی، روابط خانوادگی ضعیف، مشکلات تمرکز و کنترل محرک‌های آنی، فقدان تمایلات عمیق، اختلال تردید در مورد ارزش و هویت فردی و مشکلات جنسی را تحت پوشش قرار می‌دهد. همچنین ممکن است در این مقیاس، سوءمصرف مواد، بیگانگی‌های اجتماعی و عاطفی، عجیب بودن و کم بودن تمایل نسبت به افراد دیگر مشخص شوند. 

مقیاس 9 – شیدایی یا هایپومانیا

این مقیاس برای شناسایی ویژگی‌های شیدایی مانند سرخوشی، توهم، وهم خود بزرگ‌پنداری، سریع صحبت کردن یا توانایی انجام حرکات سریع، تحریک‌پذیری، بلندپروازی و دوره کوتاهی از افسردگی به کار برده می‌شود.

مقیاس 10 – انزوای اجتماعی
این مقیاس دیرتر از 9 مقیاس دیگر شناسایی شده و مورد استفاده قرار گرفته است. این مقیاس برای ارزیابی میزان کمرویی و گرایش فرد به انزوای اجتماعی و گریز از تماس و مسئولیت به کار برده می‌شود.

دروغ (L)

مقیاس دروغ برای شناسایی افرادی که سعی می‌کنند عمداً به پرسش‌های آزمون MMPI پاسخ درست و صادقانه ندهند به کار برده می‌شود. دز این مقیاس نگرش‌ها و اعمالی که از نظر فرهنگی قابل ستایش هستند اما به ندرت در بیشتر افراد دیده می‌شوند سنجیده می‌شود؛ به عبارت دیگر، افرادی که این خصوصیت را دارند سعی می‌کنند که خود را فرد بهتری نسبت به آنچه هستند (یا نسبت به افراد دیگر) نشان دهند.

F

مقیاس F (مخفف کلمه‌ای نیست و گاهی به اشتباه به عنوان مقیاس تکرار یا عدم تکرار توصیف می‌شود) به منظور تشخیص روش‌های غیرمعمول و غیرعادی پاسخ‌دهی به سوالات آزمون به کار برده می‌شد. به عنوان مثال اگر فردی به صورت تصادفی به سوالات پاسخ دهد. او ممکن است برخی تفکرات عجیب، تجربیات خاص، احساس انزوا و بیگانگی و برخی باورهای متناقض و غیرعادی، انتظارات و خودتوصیفی ها را به اشتباه پاسخ دهد. اگر آزمون‌های یک نفر تعداد زیادی مقیاس F وجود داشته باشد، اعتبار آزمون او از بین می‌رود. این مقیاس در سراسر آزمون و تا آیتم حدود 360 پراکنده است.

K

مقیاس K برای تشخیص آسیب‌شناسی روانی در افرادی که مشخصات آنها در طیف نرمال قرار دارد طراحی شده است. در این مقیاس، کنترل بر نفس و روابط خانوادگی و بین فردی اندازه‌گیری شده و افرادی که نمره بالایی در این مقیاس می‌گیرند غالباً حالت تدافعی دارند.

سایر پرسشنامه‌ها و تست شخصیت شناسی ازدواج

علاوه بر مواردی که در بالا ذکر شد، روان‌شناس متخصص، از پرسشنامه‌های دیگری جهت آشنایی بیشتر با خصوصیات هر یک از طرفین و میزان همسانی و غیرهمسانی ویژگی‌های رفتاری، عقیدتی، شناختی و شخصیتی استفاده می‌کند. برای آشنایی، در اینجا نمونه‌ای از این پرسشنامه‌ها را در اختیارتان می‌گذاریم:

سوالات پیش از ازدواج در مورد انتظارات زوجین:

1. هر چند وقت یک بار انتظار دارید بیرون از منزل غذا بخورید؟
2. وظایف منزل را چگونه بین خود تقسیم می‌کنید؟
3. چه نقشی در ازدواج ایفا می‌کنید؟
4. نقش همسر شما در این ازدواج چیست؟
5. کلمه عشق برای شما چه معنایی دارد؟ 

سوالات پیش از ازدواج در مورد انتظارات رابطه‌ای

1. چه اصولی برای پیوند ازدواج دارید؟
2. چگونه می‌توانم عشقم را به تو نشان دهم؟
3. اکنون و در آینده چه کاری باید انجام دهم که اطمینان شما جلب شود؟
4. آیا چیزی مهم‌تر از ازدواج ما و خانواده وجود دارد؟
5. خانواده شما در زمان بروز تعارضات، چگونه مسائل را حل و فصل می‌کنند؟ آیا روش آنها خوب است یا نه؟ در پیوند ما و در صورت بروز تعارض چه قسمتی از روش‌های آنها را برای حل مسائل تغییر می‌دهید؟