علائم اختلال شخصیت پارانوئید

افکار پارانوئید چیست؟

این بیماری زیرمجموعه اختلالات شخصیتی قرار می گیرد و بااینکه بیمار پارانویا نقاط مشترکی با بیمار اسکیزوفرنی دارد ولی از خیلی جهات با یکدیگر تفاوت دارند. متاسفانه در حال حاضر بسیاری از افراد زندگی مشترک خود را به دلیل ابتلای یکی از زوجین به پارانویا از دست می دهند و مجبور به جدایی می شوند. البته باید دقت کرد که هر نوع بدبینی و بدگمانی پارانویا نیست و نباید هرگونه شک و گمان و سوءظن را با پارانویا یکی دانست.

نکته مهم درخصوص پارانویا این است که این بیماری در بسیاری از اوقات قابل درمان است و فرد می تواند با رعایت یکسری اصول رفتاری به زندگی معمولی خود ادامه دهد. در مطلب پیش رو با ویژگی های این بیماران، چگونگی رفتار با آن ها و سایر مسائل مرتبط با این بیماری بیشتر آشنا می شوید.

علائم اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال پارانوئید از اوایل بزرگسالی، خود را نشان می‌دهد و فرد مبتلا دائم به دیگران شک دارد و فکر می‌کند همه مردم قصد آزار و اذیت او را دارند. آنها نمی‌توانند احساسات منفی خود نسبت به دیگران را و اینکه از واقعیت دور شده‌اند، به‌درستی درک کنند. افراد مبتلا به پارانوئید،‌ همیشه در حالت تدافعی قرار دارند و بر این باورند که دیگران دائما قصد تحقیر یا تهدید آنها را دارند. این افکار بی‌پایه و اساس آنها و عادت‌های سرزنش کردن دیگران و بی‌اعتمادی‌شان به مردم، باعث می‌شود توانایی برقراری ارتباط صمیمانه با دیگران را ازدست بدهند. افراد مبتلا به اختلال پارانوئید معمولا علائم زیر را از خود نشان می‌دهند:

• آنها نسبت به تعهد، وفاداری یا راستی دیگران تردید دارند و بر این باورند اطرفیان قصد سوء‌استفاده یا فریب آنها را دارند.
• به دیگران اعتماد نمی‌کنند و هرگز از مسائل زندگی خود به دیگران نمی‌گویند، زیرا می‌ترسند از این اطلاعات فردی، علیه خودشان استفاده شود.
• دیگران را نمی‌بخشند و کینه‌توز هستند.
• بیش‌ازحد حساس‌اند و انتقاد کسی را نمی‌پذیرند.
• اظهارات بی‌منظور یا نگاه‌های تصادفی دیگران را بد تعبیر می‌کنند.
• بی‌دلیل تصور می‌کنند، دیگران قصد دارند به شخصیت آنها حمله کنند.
• معمولا با خشم و عصبانیت واکنش نشان می‌دهند و هر چیزی را به‌سرعت تلافی می‌کنند.
• بدون هیچ دلیلی، بارها به همسر خود شک می‌کنند و آنها را خیانتکار می‌دانند.
• به‌طور کلی در روابط‌شان با دیگران سرد هستند و فاصله معینی را حفظ می‌کنند. همچنین ممکن است شخصیتی کنترل‌کننده و حسود داشته باشند.
• هرگز خود را مسئول هیچ مشکل یا دردسری نمی‌دانند و معتقدند که همیشه حق با آنها بوده است.
• نمی‌توانند آرام باشند.
• با دیگران همیشه خصمانه رفتار می‌کنند و سرسخت و دعوایی هستند.

علت اختلال شخصیت پارانوئید

علت اصلی ابتلا به این اختلال دقیقا مشخص نیست، اما احتمالا ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانشناختی در کار است. این حقیقت که اختلال پارانوئید میان افرادی رایج‌تر است که بین اقوام خود افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دارند، نشان می‌دهد که بین این دو نوع اختلال، ارتباط ژنتیکی وجود دارد. همچنین احتمال دارد تجربه‌های دردناک جسمی یا عاطفی دوران کودکی، در ابتلا به اختلال پارانوئید، نقشی داشته باشد. البته خشم شدید و بی‌دلیل والدین یا اثر حمایتی بی‌اندازه‌ی والدین هم می‌تواند موجب احساس ناامنی عمیق در کودکان شود که بعدها به اختلال پارانوئید تبدیل می‌شود.

تشخیص پارانویا

اگر علائم فیزیکی این اختلال مشهود باشد، پزشک تمام تاریخچه‌ی پزشکی و روانشناختی فرد را بررسی و در صورت لزوم او را کاملا معاینه می‌کند. البته تست‌های آزمایشگاهی تشخیصی مخصوص شناسایی اختلال پارانوئید وجود ندارد. با این‌ حال، پزشک می‌تواند انواع تست‌های تشخیصی مربوط به بیماری‌های جسمی مانند MMP

I 2 را انجام دهد و جلوی بیماری‌هایی را بگیرد که فرد را گرفتار پارانویا می‌کند.

اگر پزشک هیچ نوع مشکل جسمی در بیمار مبتلا به اختلال پارانوئید تشخیص نداد، فرد را نزد روان پزشک یا روانشناس می‌فرستد. این افراد برای تشخیص و درمان بیماری های ذهنی، آموزش دیده‌اند. روان‌پزشکان و روان‌شناسان از گفت‌وگوها و ابزارهای ارزیابی که برای تشخیص این نوع اختلال‌ها طراحی شده‌اند، بهره می‌گیرند و اختلال شخصیتی افراد را ارزیابی می‌کنند.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید

معالجات مربوط به اختلال شخصیت پارانوئید می‌تواند در کنترل سوء‌ظن افراد مبتلا بسیار موثر باشد. اما این کار بسیار سخت است. زیرا ممکن است بیمار نسبت به خود پزشک هم شک و تردید داشته باشد. چنانچه این اختلال، بدون درمان باقی بماند، مزمن می‌شود. تجویز دارو و روان درمانی، روش‌های موثری برای تخفیف علائم اختلال شخصیت پارانوئید هستند.

عواقب اجتماعی ناشی از اختلال‌های جدی روانی، ازجمله به‌هم‌‌ریختن کانون خانواده، ازدست‌دادن حرفه و مسکن، فاجعه‌آمیز است. بنابراین برای بهبود و درمان علائم این اختلال،‌ درمانی همه‌جانبه لازم است. این درمان عبارت است از خدماتی که خارج از سیستم رسمی درمان وجود دارند و به تخفیف علائم این بیماری کمک می‌کنند. برنامه‌های خودیاری، کمک خانواده، حمایت و پشتیبانی و ارائه خدماتی همچون مسکن و شغل، از خدمات خارج از سیستم رسمی درمان است. این خدمات در کنار سیستم درمانی رسمی، بسیار موثرند. کسانی که از خدمات بهداشت روان استفاده می‌کنند می‌توانند بسیاری از خدمات مربوط به درمان فرد مبتلا به پارانویا را انجام دهند. علت به‌کارگیری این افراد این است که آنها می‌توانند با افراد مبتلا به اختلالات ذهنی، بهتر از هر کس دیگری، ارتباط برقرار کنند. آنها همچون الگویی برای افراد مبتلا به پارانویا هستند و درعین حال حساسیت و توجه سیستم‌های خدمات‌رسانی به افراد مبتلا به اختلالات ذهنی را افزایش می‌دهند.

چگونه با بیماران پارانویید رفتار کنیم؟

اگر در دور و بری ها یا نزدیکان خود با یک بیمار پارانویید سر و کار دارید، این توصیه ها را جدی بگیرید.

• سعی نکنید رفتار آن ها را تغییر دهید، این کار تقریبا غیرممکن است.
•  سعی کنید ارتباطتان با بیمار را نزدیک تر کنید تا از شما راضی باشد، ولی هرگز سوءظن هایش صحه نگذارید و در این بحث ها اصلا شرکت نکنید.
• هنگامی که بیمار سوءظن نسبت به همسرش پیداکرده، مواظب باشید تا از همسر او جانبداری نکنید، این کار باعث به وجود آمدن پیش فرض های جدید در او شده و ممکن است فکر کند شما با همسرش ارتباط دارید و به شما هم بدگمان شود.
• هرچه اختلال پارانویید شدیدتر باشد، احتمال دست زدن به خشونت در این گونه بیماران بیشتر می شود. در این مواقع حتما از پزشک کمک بخواهید.
• از آن ها انتظار روابط عاطفی نداشته باشید. برقراری این رابطه تقریبا غیرممکن است.
• بهتر است برای جلوگیری از لوس شدن یا طلبکار بار آمدن بیمار، گاهی که از او ناراحت هستیم، او را با محرومیت مواجه کنیم.