موسیقی درمانی نوعی هنر درمانی است که از موسیقی برای بهبود و حفظ سلامت جسمی، روان شناختی و اجتماعی افراد استفاده می کند و شامل طیف گسترده ای از فعالیت ها از جمله گوش دادن به موسیقی، آواز خواندن و نوازندگی یک ساز موسیقی است. این نوع روند درمانی توسط یک متخصص آموزش دیده انجام می شود و اغلب در بیمارستان ها، مراکز توانبخشی، مدارس، مراکز درمانی و آسایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
مهمترین جنبه ارتباطی موسیقی به خاطر وجه غیر کلامی آن است. موسیقی منعکس کننده محدوده وسیعی ازعواطف انسانی است.
وبه دلیل جهانی بودن وعدم تعلق به گروه خاص میتواند کلیه سدهای فرهنگی وزبانی را در نوردیده وبرای تعامل انسانها تجربه ای مشترک فراهم نماید.
موسیقی واقعیتی سازمان یافته است . رویدادی واقعی که درزمان اتفاق میافتد وتوجه لحظه به لحظه فرد رامی طلبد.
موسیقی درجایی که لغات به تنهایی ناتوان هستند میتواند در ایجاد ارتباط کمک کند. به خاطر ساختار واقعی موسیقی پدیدهای شکل می گیرد که می تواند شنیده شود واحساس گردد .
رشته موسیقی درمانی درحقیقت یکی از شاخه های علوم درمانی است که دران موسیقی درمانگر از موسیقی وفعالیتهای گوناگون همراه با موسیقی بعنوان ابزار درمانی استفاده میکند واز مدتها پیش مرسوم بوده ولی به شکل علمی در دهه های اخیر مطرح شده است وتحقیقات بسیاری بر روی تاثیرات این شیوه درمانی انجام شده وهنوز هم درحال انجام است
همچنین موسیقی درمانی به عنوان طب مکمل است طب مکمل به طور خلاصه یعنی درمان بدون استفاده از داروهای شیمیایی. امروزه موسیقی درمانی جای خود را درطب مکمل باز نموده است چرا که استفاده از موسیقی موجب آرامش،بهبودمحاسبه ذهنی وکاهش اثرات ذهنی ناشی از استرسهای وارده میشود. موسیقی انسانها رادربرقراری ارتباط ،اتحاد وتطابق توانا میکند.
تاریخچه موسیقی درمانی
ازابتدای تاریخ بشر از موسیقی برای شفا استفاده میکردند . درفرهنگ ابتدایی قبایل افریقایی ،فردی به نام شامان رهبر موسیقی ،طبیب وروحانی قبیله از موسیقی برای خروج امراض ازکالبد بیماران استفاده میکرد.چینی های قدیم تمدن هندو نیز موسیقی را شفا بخش میدانستند .یونانیان نیز ازبرنامه های موزیکال برای تصفیه وپالایش احساسات استفاده میکردند.ورومی ها موسیقی را علاج طاعون ودرمان بیخوابی میدانستند .
ازقرن 17تا نیمه قرن 18موسیقی باحفظ اهمیت خود به عنوان امداد پزشکی برای خانواده های سلطنتی مورد توجه قرار گرفت . نویسندگانی مانند اسپنسر وشکسپیر نیز کوشیدند تا دراین دوران جایگاه علمی وپذیرفته ای از موسیقی در درمان اسیب های روانی و…ایجاد کنند درطول قرن 19استفاده ازموسیقی دربرنامه های آموزشی نابینایان وناشنوایان امریکا افزایش یافت.
درقرن 20 به علت کاربرد موسیقی دردرمان، زمینه ایجاد حرفه (موسیقی درمانی) مهیا شد واستفاده درمانی از موسیقی به خصوص در حرفه روانپزشکی گسترش یافت .
اولین انجمن موسیقی درمانی دردنیا،انجمن ملی موسیقی درمانی امریکااست که درسال 1950 تاسیس شد .درسال 1971نیزانجمن موسیقی درمانی امریکا تشکیل شد وبه موازات آن سومین مرکز مهم موسیقی درمانی (انجمن موسیقی درمانی کانادا)درسال 1974 شکل گرفت .دوانجمن موسیقی درمانی امریکا درسال 1998 بایکدیگر متحد شدند وسازمان واحدی را تشکیل دادند.
نخستین حرکت ملی و عمومی درکشور تاسیس انجمن موسیقی درمانی ایران (1380) با حضور اساتید برجسته کشور بود.هدف اصلی معرفی دانش موسیقی درمانی درسطح کشوروارائه خدمات اموزشی ودرمانی است.
نحوه موسیقی درمانی
تعدیل توجه. جنبه اول تعدیل توجه است. موسیقی توجه ما را به خودش جلب می کند و ما را از محرک هایی که ممکن است منجر به تجربیات منفی شوند مانند نگرانی، درد، اضطراب دور می کند و باعث کاهش اضطراب می شود.
تعدیل احساسات. راه دوم کار موسیقی از طریق تعدیل احساسات است. مطالعات نشان داده اند که موسیقی می تواند فعالیت نواحی مغزی را که در شروع، تولید، نگهداری، خاتمه و تعدیل احساسات درگیر هستند را تنظیم کند.
مدولاسیون شناخت. موسیقی همچنین شناخت را تعدیل می کند و بر روی عملکرد حافظه تاثیر می گذارد.
تعدیل رفتار. موسیقی، رفتارها و شرایطی مانند الگوهای حرکتی در راه رفتن، صحبت کردن و درک کردن را درگیر می کند.
مدولاسیون ارتباطات. موسیقی بر ارتباطات تاثیر می گذارد. در حقیقت، موسیقی وسیله ارتباطی است که می تواند نقش مهمی در روابط به خصوص به صورت غیرکلامی داشته باشد و این امکان را به همه افراد می دهد تا با روشی احساسی و محور تری با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
انواع موسیقی درمانی
روش های مداخله ای که در این درمان کاربرد دارند به تکنیک های فعال و گیرنده تقسیم می شوند.
تکنیک های فعال. در این تکنیک فرد از آواز خواندن، سرودن، نواختن سازهای موسیقی، آهنگسازی یا بداهه نوازی موسیقی استفاده می کند.
تکنیک های پذیرش. شامل گوش و پاسخ دادن به موسیقی مانند رقص یا تحلیل اشعار است.
روش های پذیرش خود به دو نوع زیر تقسیم می شود:
موسیقی درمانی “آرامش بخش”. اغلب در درمان اضطراب، افسردگی و اختلالات شناختی استفاده می شود.
موسیقی درمانی “تحلیلی”. به عنوان واسطه روان درمانی “تحلیلی” استفاده می شود.
تکنیک های فعال و گیرنده اغلب در طول درمان با یکدیگر ترکیب شده و به عنوان نقطه شروع برای بحث در مورد احساسات، ارزش ها و اهداف استفاده می شوند.
موسیقی همراه با تصاویر هدایت شده
در این روش بیمار همزمان با گوش دادن به موسیقی، روی تصویری تمرکز می کند.
بیمار در این شرایط از تصویر به عنوان نقطه شروع استفاده می کند تا در مورد مشکلات خود فکر کرده و صحبت کند.
دالکروز ها Eurythmics
موسیقی نقش اساسی در درمان دارد و ممکن است به عنوان یک “درمانگر” در نظر گرفته شود. دالکروز ها Eurythmics روش مورد استفاده برای آموزش موسیقی به دانش آموزان است که می تواند به عنوان نوعی از درمان مورد استفاده قرار گیرد. این روش روی ریتم، ساختار و بیان حرکت در فرآیند یادگیری دانش آموزان متمرکز است از آنجا که این روش برای بهبود آگاهی جسمانی مناسب است، در بیمارانی که دچار مشکلات حرکتی شدید هستند موثر می باشد.
موسیقی درمانی نورولوژیک (NMT)
این نوع درمان مبتنی بر علوم اعصاب است و بر عملکرد مغز و رشد مهارت های حرکتی بیماران تاثیر دارد.
Orff-Schulwerk یک رویکرد موسیقی درمانی است که توسط Gertrude Orff برای کودکانی که دارای تاخیر در رشد و ناتوانی در رشد هستند و دارو برای آن ها تاثیری ندارد به کار برده می شود. در این روش از موسیقی به عنوان راهی برای بهبود تعامل بین بیمار و افراد دیگر استفاده می شود.
تکنیک های موسیقی درمانی
- طبل زدن
- نوشتن متن آهنگ
- ایجاد هنر با موسیقی
- نوشتن آهنگ های جدید
- یادگیری نواختن ساز، مانند پیانو یا گیتار
- گوش دادن به موسیقی زنده یا ضبط شده
- سازهای نوازنده، مانند ضربه زدن به دست
- رقص یا حرکت با موسیقی زنده یا ضبط شده
- آواز خواندن همراه با موسیقی زنده یا ضبط شده
- بحث و یا بداهه گویی در مورد واکنش عاطفی یا معنای یک آهنگ خاص
- یادگیری تکنیک های آرامش به کمک موسیقی، مانند آرامش عضلات پیشرونده یا تنفس عمیق
افراد زیادی می توانند ازاین درمان استفاده کنند. ماهیت متنوع موسیقی نشان می دهد که می تواند در درمان نگرانی ها هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی کاربرد داشته باشد. در بعضی موارد، استفاده از موسیقی در مواردی که سایر روش های درمانی تاثیری نداشته می تواند موثر باشد، چون در برخی موارد موسیقی درمانی می تواند منجر به پاسخ و واکنش های شود که سایر روندهای درمانی در بروز آن ها تاثیری ندارند. در مواردی که افراد در بروز احساسات خود به طور شفاهی مشکل دارند این روند می تواند موثر باشد. از آنجا که موسیقی می تواند احساسات مثبت را برانگیزد و مراکز پاداش را در مغز تحریک کند.
کاربرد موسیقی درمانی
این درمان اغلب قادر به کاهش علائم مربوط به سلامت روان می باشد، از جمله:
- دمانس
- اوتیسم
- اضطراب
- افسردگی
- بی خوابی
- جنون جوانی
- وابستگی به مواد
- اختلالات شخصیتی
- نگرانی های مربوط به روحیه
برای شرکت در آزمون آنلاین شخصیت شناسی و شناخت اختلالات شخصیت 2 MMPI کلیک کنید.
این درمان می تواند عملکرد شناختی، اجتماعی، عاطفی و حرکتی را ارزیابی و تقویت کند، و نتایج مثبتی را در بین افرادی که دچار مشکلات روحی یا جسمی، صدمات مغزی یا آلزایمر هستند را نشان داده است. از این روند درمانی در معالجه بیماری های جسمی مانند سرطان و فشار خون بالا نیز استفاده شده است. همچنین موسیقی غالباً برای کاهش سطح استرس و درک درد زایمان مورد استفاده قرار می گیرد و با بالا بردن اعتماد به نفس، ارتباط کلامی، رفتار اجتماعی، مهارت های اجتماعی و انسجام گروهی همراه بوده است.
جلسات موسیقی درمانی
این درمان می تواند به صورت فردی و یا گروهی انجام شود.
نوع و نحوه انتخاب موسیقی و همچنین زمان روند درمانی به نیازها و اهداف فرد بستگی دارد و درمانگران سعی می کنند که اشعار و ملودی یک قطعه موسیقی منتخب را به خوبی و متناسب با روحیه و وضعیت روانی فرد انتخاب کنند. ترانه سرایی معمولاً در موسیقی درمانی مورد استفاده قرار می گیرد و ممکن است شامل نوشتن آهنگ های اصلی یا اصلاح آهنگ های موجود باشد، که دومی یک رویکرد ساختاری تر برای نوشتن محسوب می شود. در این روش ممکن است شخص با تغییر برخی از کلمات یا سطرها، اضافه کردن ابیات جدید یا نوشتن اشعار کاملا جدید، یک آهنگ را تغییر دهد تا با لحن موجود مطابقت داشته باشد.
روش های استفاده از موسیقی درمانی
موسیقی درمانی به روش های مختلفی قابل استفاده است:
هنگامی که فرد پس از سکته مغزی در برقراری ارتباط دچار مشکل می شود، آواز خواندن کلمات یا عبارات کوتاهی که بر روی یک ملودی ساده تنظیم شده، اغلب می تواند باعث افزایش توانایی بیمار در گفتار شود.
فردی که دچار اختلال در مهارت های حرکتی شده است، می تواند با نواختن ملودی های ساده روی پیانو یا ضربه زدن به ریتم روی لنت های درام، مهارت های حرکتی خوب را بهبود بخشد. همچنین گوش دادن به یک محرک ریتمیک می تواند به فرد در شروع هماهنگی و زمان حرکات کمک کند.
یک درمانگر ممکن است قطعه ای از موسیقی را برای کودکان اوتیسم با مهارت های اجتماعی محدودی پخش کند و از آن ها بخواهد وضعیت احساسی شخصی را که موسیقی را ایجاد کرده تصور کنند. این کار به کودکان اوتیسم کمک می کند تا بتوانند احساسات دیگران را تجربه کنند.
از حلقه های طبل در موسیقی درمانی گروهی برای القای آرامش، فراهم کردن بستر احساسات و تقویت ارتباط اجتماعی در بین اعضای یک گروه استفاده می شود. این روش از موسیقی به عنوان ابزاری برای افزایش انسجام گروه کاربرد دارد.
آموزش موسیقی درمانی
کسانی که مایل به موسیقی درمانی هستند باید حداقل دارای لیسانس موسیقی درمانی از موسساتی باشند که توسط انجمن موسیقی درمانی تایید شده اند. برنامه های موسیقی درمانی شامل دوره های درسی و همچنین کارآموزی در یک مرکز آموزشی و یا درمانی است. پس از اتمام موفقیت آمیز یکی از برنامه های تایید شده، افراد باید امتحان ملی ارائه شده توسط هیئت صدور گواهینامه موسیقی درمانی (CBMT) را انجام دهند. اگر در امتحان موفق شوند، مدرک معتبر موسیقی تراپیست موسیقی (MT-BC) را دریافت می کنند، صدور گواهینامه هیئت مدیره هر پنج سال یکبار تمدید می شود و برای حفظ این اعتبار، متخصصین موسیقی باید در هر دوره 5 ساله، آزمون CBMT بدهند.
محدودیت های موسیقی درمانی
موسیقی درمانی به طور کلی نتایج مثبتی به همراه دارد. اما به عنوان یک درمان مستقل برای موارد جدی پزشکی و روان پزشکی توصیه نمی شود. در حالی که موسیقی ممکن است به کاهش برخی از علائم این بیماری ها کمک کند، سایر روش های درمانی مانند دارو، فیزیوتراپی یا روان درمانی می تواند در درمان این اختلالات موفق تر باشد. علاوه بر این، در حالی که امکان استفاده از هر نوع موسیقی در موسیقی درمانی وجود دارد، همه افراد نمی توانند از یک موسیقی مشابه استفاده کنند.
نوع موسیقی غالباً به ترجیحات فرد و شرایطی که توسط آن فرد تجربه می شود بستگی دارد و برخی از اشکال موسیقی ممکن است در واقع باعث تحریک افراد شوند. برای دستیابی به موفقیت در موسیقی درمانی، یک درمانگر باید ترجیحات موسیقی فرد را در نظر بگیرد. متخصصین موسیقی درمانی بخشی از تیم چند رشته ای هستند که با سایر متخصصان همکاری کرده و به انواع مختلفی از بیماران کمک می کنند.
بهترین ابزار برای استفاده در موسیقی درمانی
Muzique (شرکتی که تجارب هنری خلاق را تبلیغ می کند) سه ابزار زیر را برای استفاده از این روند درمانی معرفی می کنند:
گیتار. گیتار می تواند به حفظ کنترل فرد در یک گروه کمک کند و آرامش بخش می باشد.
Djembe یا طبل دستی. استفاده از طبل کوچک و دستی باعث تسهیل در برقراری ارتباط بین درمانگر و مشتری می شود. بیماران می توانند همزمان با هم بازی کنند.
پیانو. پیانو هنگام کار با گروه های بزرگ تر مورد استفاده قرار می گیرد از آنجا که صدای گیتار در بین سایر صداها گم می شود. پیانو می تواند پایدارتر و دارای پیش زمینه باشد. اما در این روند متخصص موسیقی درمانی باید مراقب موانع ظاهری فیزیکی بین خود و بیمار باشد. در صورت امکان او را در کنار پیانو بنشیند.