مکانیسم های دفاعی
توضیح مکانیسمهای دفاعی در روانشناسی + نمونه ها
مکانیسمهای دفاعی، راهبردهای روانشناختی هستند که به طور ناخودآگاه برای محافظت از فرد در برابر اضطراب ناشی از افکار یا احساسات غیرقابل قبول استفاده میشوند. طبق نظریه فروید، مکانیسم های دفاعی شامل تحریف واقعیت به شیوهای زنانه هستند تا ما بتوانیم بهتر با یک موقعیت کنار بیاییم.
20 مکانیزم دفاعی که برای محافظت از خود استفاده میکنیم
نکات کلیدی:
- مکانیسمهای دفاعی روشهایی هستند که ذهن ما سعی میکند از ما در برابر اضطراب یا تهدیدهای عزت نفس محافظت کند.
- برخی از نمونههای مکانیزمهای دفاعی عبارتند از انکار، سرکوب و فرافکنی.
- استفاده از شوخطبعی، نوعدوستی و والایش میتوانند مکانیسم های دفاعی سالمی باشند.
برخی از شناختهشدهترین مکانیسمهای دفاعی به بخش رایجی از زبان روزمره تبدیل شدهاند. برای مثال، ممکن است کسی را در حال «انکار» مشکلی که با آن مواجه است، توصیف کنید. وقتی کسی به روشهای قدیمی انجام کارها برمیگردد، ممکن است او را «پسرفت» به نقطهی رشد قبلی بنامید.
مکانیسم های دفاعی، پاسخهای روانشناختی ناخودآگاهی هستند که افراد را از احساس اضطراب، تهدید عزت نفس و چیزهایی که نمیخواهند در مورد آنها فکر کنند یا با آنها مقابله کنند، محافظت میکنند.
مکانیسمهای دفاعی اولین بار توسط زیگموند فروید در نظریه روانکاوی او توصیف شدند. به گفته فروید، این مکانیسمها از ذهن هوشیار در برابر تضادهای بین نهاد حیوانی و فراخود آرمانی محافظت میکنند و در نهایت به «هموستاز روانی» کمک میکنند.
زیگموند فروید (1894، 1896) به تعدادی از دفاعهای خود اشاره کرد که در سراسر آثار مکتوب خود به آنها اشاره میکند.
مکانیسم های دفاعی کلیدی
آنا فروید دختر زیگموند فروید ، با توصیف 10 مکانیسم دفاعی مختلف که توسط خود (ایگو) استفاده میشوند، نظریه پدرش را گسترش داد. هنگام خواندن آنها، در نظر بگیرید که آیا شما در زندگی خود از آنها استفاده میکنید یا خیر.
بسیاری از روانکاوان نیز انواع بیشتری از دفاع های خود را اضافه کردهاند.
| مکانیسم دفاعی | توضیح مختصر | مثال |
|---|---|---|
| جابجایی | بیرون ریختن احساسات بر دیگران | عصبانی بودن از رئیستان اما بیرون ریختن آن بر همسرتان |
| انکار | انکار کردن وجود چیزی | قربانی یک جنایت خشونتآمیز بودن، اما انکار کردن وقوع حادثه |
| سرکوب | نگه داشتن ناخودآگاه اطلاعات ناخوشایند از ذهن خودآگاه | مورد سوءاستفاده قرار گرفتن در کودکی اما به خاطر نیاوردن سوءاستفاده |
| فروخوردگی | نگه داشتن آگاهانه اطلاعات ناخوشایند از ذهن خودآگاه | مورد سوءاستفاده قرار گرفتن در کودکی اما انتخاب کردن بیرون راندن آن از ذهن |
| تسامی | تبدیل کردن تکانههای غیرقابل قبول به راههای خروج قابل قبولتر | ناراحت بودن از همسرتان اما به جای دعوا کردن، رفتن برای پیادهروی |
| فرافکنی | نسبت دادن احساسات یا ویژگیهای غیرقابل قبول خود به دیگران | احساس جذب شدن به کسی غیر از همسرتان، سپس ترسیدن از اینکه همسرتان به شما خیانت میکند |
| عقلانیسازی | فکر کردن به چیزهای استرسزا به شیوهای بالینی | از دست دادن یک عضو نزدیک خانواده و مشغول ماندن با انجام ترتیبات لازم به جای احساس غم |
| منطقیسازی | توجیه کردن یک احساس یا رفتار غیرقابل قبول با منطق | رد شدن برای وام خانه رویاییتان، سپس گفتن این خوب است چون خانه به هر حال خیلی بزرگ بود |
| واپسروی | بازگشت به رفتارهای زودتر | بغل کردن خرس عروسکی وقتی استرس دارید، مثل زمانی که کودک بودید |
| واکنش وارونه | جایگزین کردن یک تکانه ناخواسته با نقیض آن | غمگین بودن از یک جدایی اخیر، اما خوشحال رفتار کردن درباره آن |
جابجایی Displacement
آیا تا به حال روز کاری بدی داشتهاید، سپس به خانه رفته و ناامیدی خود را سر خانواده و دوستان خالی کردهاید؟ اگر پاسخ مثبت است، شما مکانیسم دفاعی جابجایی یا Displacement را تجربه کردهاید.
جابجایی شامل خالی کردن ناامیدیها، احساسات و تکانههای ما بر سر افراد یا اشیایی است که کمتر تهدیدآمیز هستند.
پرخاشگری جابجایی نمونهای رایج از این مکانیسم دفاعی است. به جای ابراز خشم خود به روشهایی که میتواند منجر به عواقب منفی شود (مانند بحث با رئیس خود)، در عوض خشم خود را نسبت به شخص یا شیءای که هیچ تهدیدی ندارد (مانند همسر، فرزندان یا حیوانات خانگی خود) ابراز میکنید.
انکار Deny
انکار، احتمالاً یکی از شناختهشدهترین مکانیسمهای دفاعی، امتناع آشکار از پذیرش یا تشخیص چیزی است که اتفاق افتاده یا در حال وقوع است. این مکانیسم برای محافظت از خود در برابر چیزهایی که فرد نمیتواند با آنها کنار بیاید، عمل میکند و اغلب برای توصیف موقعیتهایی استفاده میشود که در آنها به نظر میرسد افراد قادر به مواجهه با واقعیت یا پذیرش یک حقیقت آشکار نیستند (مثلاً "آنها در انکار هستند").
به عنوان مثال، افرادی که با اعتیاد به مواد مخدر یا الکل زندگی میکنند، اغلب انکار میکنند که مشکلی دارند، در حالی که قربانیان رویدادهای آسیبزا ممکن است انکار کنند که این رویداد اصلاً رخ داده است.
در حالی که ممکن است به طور موقت شما را از اضطراب یا درد محافظت کند، انکار همچنین نیاز به صرف انرژی قابل توجهی دارد. به همین دلیل، از دفاعهای دیگری برای کمک به دور نگه داشتن این احساسات غیرقابل قبول از آگاهی آگاهانه استفاده میشود.
در بسیاری از موارد، ممکن است شواهد قاطعی وجود داشته باشد که چیزی درست است، اما فرد به انکار وجود یا حقیقت آن ادامه میدهد زیرا مواجهه با آن بسیار ناراحتکننده است.
سرکوب ناخودآگاه Repression
سرکوب ناخودآگاه باعث میشود اطلاعات از آگاهی هوشیارانه دور نگه داشته شوند. با این حال، این خاطرات نه تنها ناپدید نمیشوند؛ بلکه همچنان بر رفتار ما تاثیر میگذارند. به عنوان مثال، فردی که خاطرات سرکوبشدهای از سوءاستفادهای که در کودکی متحمل شده است را دارد، ممکن است بعداً در ایجاد روابط مشکل داشته باشد.
سرکوب آگاهانه Suppression
گاهی اوقات ممکن است با بیرون راندن اطلاعات ناخواسته از آگاهی خود، اطلاعات را آگاهانه سرکوب کنید. این به عنوان سرکوب آگاهانه شناخته میشود. با این حال، در بیشتر موارد، اعتقاد بر این است که این حذف خاطرات اضطرابآور از آگاهی به صورت ناخودآگاه رخ میدهد.
والایش Sublimation
والایش یا تعالی یا تصعید یک مکانیسم دفاعی است که به ما اجازه میدهد با تبدیل رفتارها به شکلی قابل قبولتر، تکانههای غیرقابل قبول را به صورت عملی بروز دهیم. به عنوان مثال، فردی که خشم شدیدی را تجربه میکند، ممکن است به عنوان وسیلهای برای تخلیه ناامیدی، کیک بوکسینگ را انتخاب کند.
فروید معتقد بود که والایش نشانه بلوغ است و به افراد اجازه میدهد تا به طور عادی به شیوههای قابل قبول اجتماعی عمل کنند.
فرافکنی Projection
فرافکنی یک مکانیسم دفاعی است که شامل گرفتن ویژگیها یا احساسات غیرقابل قبول خود و نسبت دادن آنها به دیگران است. به عنوان مثال، اگر از کسی به شدت بیزار هستید، ممکن است در عوض باور کنید که او شما را دوست ندارد.
فرافکنی با اجازه دادن به ابراز میل یا تکانه، اما به روشی که خود نمیتواند تشخیص دهد، عمل میکند و بنابراین اضطراب را کاهش میدهد.
عقلانیسازی Intellectualization
عقلانیسازی با فکر کردن به وقایع به روشی سرد و بالینی، اضطراب را کاهش میدهد. مکانیسم دفاعی عقلانی سازی به ما اجازه میدهد تا از فکر کردن به جنبه استرسزا و عاطفی موقعیت اجتناب کنیم و در عوض فقط روی مولفه فکری تمرکز کنیم.
برای مثال، فردی که به تازگی به یک بیماری لاعلاج مبتلا شده است، ممکن است برای جلوگیری از پریشانی و دور ماندن از واقعیت موقعیت و احساسات خود در مورد آن، بر یادگیری همه چیز در مورد بیماری تمرکز کند.
منطقیسازی Rationalization
منطقیسازی یک مکانیسم دفاعی است که شامل توضیح یک رفتار یا احساس غیرقابل قبول به شیوهای منطقی یا عقلانی و اجتناب از دلایل واقعی آن رفتار میشود.
به عنوان مثال، فردی که از قرار ملاقات با کسی امتناع میکند، ممکن است با گفتن اینکه به هر حال به شخص دیگری جذب نشده است، موقعیت را توجیه کند. یک دانشآموز ممکن است به جای پذیرش عدم آمادگی خود، با سرزنش معلم، نمره ضعیف امتحان خود را توجیه کند.
منطقی سازی نه تنها از اضطراب جلوگیری میکند، بلکه ممکن است از عزت نفس و خودپنداره نیز محافظت کند.
واپسروی Regression
هنگام مواجهه با رویدادهای استرسزا، افراد گاهی اوقات استراتژیهای مقابله را رها میکنند و به الگوهای رفتاری که در مراحل اولیه رشد استفاده شدهاند، بازمیگردند. آنا فروید این مکانیسم دفاعی را واپسروی نامید و اظهار داشت که افراد رفتارهایی را از مرحله رشد روانی-جنسی که در آن تثبیت شدهاند، بروز میدهند.
بعنوان مثال، فردی که در مرحله رشدی اولیه تثبیت شده است، ممکن است با شنیدن اخبار ناخوشایند گریه کند یا اخم کند.
به گفته فروید، رفتارهای مرتبط با واپسروی میتواند بسته به مرحلهای که فرد تثبیت شده است، بسیار متفاوت باشد.
مثلا فردی که در مرحله دهانی تثبیت شده است، ممکن است شروع به خوردن یا سیگار کشیدن بیش از حد کند، یا ممکن است پرخاشگری کلامی کند. تثبیت در مرحله مقعدی ممکن است منجر به مرتب بودن یا نامرتب بودن بیش از حد شود.
واکنش وارونه Reaction Formation
واکنشریزی با در نظر گرفتن احساس، تکانه یا رفتار مخالف، اضطراب را کاهش میدهد. نمونهای از واکنشریزی میتواند رفتار بیش از حد دوستانه با کسی باشد که به شدت از او متنفر هستید تا احساسات واقعی خود را پنهان کنید.
چرا مردم اینگونه رفتار میکنند؟ به گفته فروید، آنها از واکنشریزی به عنوان یک مکانیسم دفاعی برای پنهان کردن احساسات واقعی خود با رفتار کردن به روشی کاملاً متضاد استفاده میکنند.
مکانیزم های دفاعی رایج دیگر
از زمانی که فروید برای اولین بار مکانیسمهای دفاعی اولیه را توصیف کرد، محققان دیگر به توصیف روشهای دیگر کاهش اضطراب ادامه دادهاند. برخی از این مکانیسمهای دفاعی عبارتند از:
- برونریزی Acting out: مقابله با استرس با انجام کار به جای تصدیق و تحمل احساسات خاص. به عنوان مثال، به جای اینکه به کسی بگویید که از او عصبانی هستید، ممکن است سر او فریاد بزنید یا چیزی را به سمت دیوار پرتاب کنید.
- بازداری هدف Aim inhibition: پذیرش شکل اصلاحشدهای از هدف اصلی او. نمونهای از این میتواند تبدیل شدن به یک مربی بسکتبال دبیرستان به جای یک ورزشکار حرفهای باشد.
- نوعدوستی Altruism: ارضای نیازهای درونی از طریق کمک به دیگران. به عنوان مثال، کسی که از مصرف مواد مخدر بهبود مییابد، ممکن است داوطلبانه به عنوان راهی برای مقابله با هوس مواد مخدر به دیگران در حال بهبودی کمک کند.
- اجتناب Avoidance: امتناع از برخورد یا مواجهه با اشیاء یا موقعیتهای ناخوشایند. به عنوان مثال، به جای بحث در مورد مشکل با کسی، ممکن است به سادگی شروع به اجتناب از آنها کنید تا مجبور نباشید با این مسئله مقابله کنید.
- جبران Compensation: تلاش بیش از حد در یک زمینه برای جبران شکست در زمینه دیگر. برای مثال، کسی که از نظر تحصیلی احساس ناامنی میکند، ممکن است با پیشرفت در ورزش جبران کند.
- گسستگی Dissociation: جدا شدن یا دور شدن از تجربه خود. به عنوان مثال، هنگام مواجهه با چیزی استرسزا، ممکن است از نظر ذهنی و عاطفی خود را از موقعیت جدا کنید.
- خیالپردازی Fantasy: اجتناب از واقعیت با عقبنشینی به مکانی امن در ذهن خود. وقتی چیزی در زندگی شما باعث اضطراب میشود، ممکن است به دنیای درونی خود پناه ببرید که در آن علت استرس نمیتواند به شما آسیبی برساند.
- شوخطبعی Humor: اشاره به جنبههای خندهدار یا طعنهآمیز یک موقعیت. نمونهای از این میتواند گفتن یک جوک در یک موقعیت استرسزا یا آسیبزا باشد.
- پرخاشگری منفعل Passive-aggression: ابراز غیرمستقیم خشم. به عنوان مثال، به جای اینکه به کسی بگویید که ناراحت هستید، ممکن است با او سکوت کنید.
- بیاثرسازی Undoing: تلاش برای جبران آنچه که فکر میکنید افکار، احساسات یا رفتارهای نامناسب هستند. به عنوان مثال، اگر به احساسات کسی آسیب بزنید، ممکن است پیشنهاد دهید که برای او کار خوبی انجام دهید تا اضطراب یا احساس گناه خود را تسکین دهید. اگرچه مکانیسمهای دفاعی اغلب به عنوان واکنشهای منفی در نظر گرفته میشوند، اما همه ما به آنها نیاز داریم تا به طور موقت استرس را کاهش داده و از عزت نفس در مواقع بحرانی محافظت کنیم و به ما اجازه دهیم روی آنچه در حال حاضر ضروری است تمرکز کنیم.
برخی از این دفاعها میتوانند مفیدتر از بقیه باشند. به عنوان مثال، استفاده از شوخ طبعی برای غلبه بر یک موقعیت استرسزا و اضطرابآور در واقع میتواند یک مکانیسم دفاعی سازگار باشد.