حسادت بیمارگونه چیست؟

اغلب روان شناسان توافق دارند که حسادت یکی از شایع ترین هیجانات انسانی است که مستقیماً به روابط بین افراد مربوط می شود. برخی از روان شناسان حتی ادعا کرده اند که اگر کسی اصلاً احساس حسادت نداشته باشد، در تعهد خود نسبت به رابطه با دیگران دچار کمبود خواهد بود.

انواع حسادت

•  دوستی
• رابطه با جنس مخالف
• رابطه با همجنس
• رابطه بین اولیاء و فرزندان
• رابطه بین خواهر و برادرها
• رابطه بین اعضای خانواده

 غالباً حسادت ریشه در کمبود عزت نفس و اعتماد به خود دارد و در نتیجه به درجات مختلف، بر حسب این که میزان و سطح عزت نفس و اطمینان فرد چقدر باشد، بر روی افراد تاثیر می گذارد.

حسادت نیز مانند بسیاری از هیجانات دیگر، معمولاً مساله مهمی نیست و در واقع می تواند به «حفظ» رابطه کمک کند امّا در برخی موارد، میزان آن شدّت می گیرد و شروع به منحرف کردن فکر فرد می کند و اینجاست که دیگر از جنبه محافظتی خارج شده و جنبه مخرّب به خود می گیرد.

این نوع حسادت، غیرعادی یا نابهنجار است و روان پزشکان آن را حسادت بیمارگونه می نامند, حسادت بیمارگونه در برخی موارد حاد ممکن است به خشونت و حتی مرگ بینجامد. 

حسادت به عنوان یک هیجان طبیعی انسان

تفاوت عمده ای بین حسادت طبیعی و غیرطبیعی وجود دارد، هر چند صاحب نظران در مورد نقطه دقیقی که حسادت طبیعی به صورت حسادت بیمارگونه در می آید بحث دارند. به عنوان یک قاعده کلّی، حسادت طبیعی را می توان چنین تعریف کرد که حسادتی است که فرد حس می کند چنانچه:

• همسر یا دوستش را با کس دیگری ببیند
• دوستش او را به خاطر کس دیگری کنار بگذارد
• کودکی در خانواده مورد محبت و علاقه بیشتری از دیگران قرار داشته باشد 

احساس حسادت می تواند خیلی دردناک باشد امّا در حسادت های طبیعی، افراد خود را با شرایط و موقعیت جدید وفق می دهند و زندگیشان را می کنند. 

از کنترل خارج شدن حسادت

حسادت بیمارگونه به دو شکل وجود دارد: حسادت وسواسی و حسادت توهمی یا روان پریشانه.

در حسادت وسواسی، فرد دارای افکار شدید و تکرار شونده ای مبنی بر روراست نبودن یارش است. با وجودی که ممکن است فرد از ته قلب به این گونه افکار اعتقاد نداشته باشد امّا نمی تواند فکر کردن درباره آن را متوقف کند و این افکار می توانند خیلی زود به صورت مخرّب و ناراحت کننده درآیند. غالباً به علت حسادت وسواسی، روابط از هم می گسلند.

حسادت روان پریشانه، خطرناک تر و حادتر از حسادت وسواسی است. افرادی که از حسادت روان پریشانه رنج می برند کاملاً مطمئن هستند که یارشان به آن ها خیانت می کند و بر خلاف حسادت وسواسی هیچگونه شکی در این مورد در ذهنشان وجود ندارد. آن ها احتمالاً عقیده دارند که شواهدی نیز برای خیانت یارشان وجود دارد، حتی چنانچه شواهدی واقعاً وجود نداشته باشد.

رفتارهای خطرناک و آسیب رسان مرتبط با حسادت روان پریشانه

• تعقیب کردن یار
• استخدام کسی برای تعقیب کردن یار
• سوء تعبیر رویدادهای عادی به عنوان نشانه های تقلّب
• رو در رویی با یار و متهم کردن او به داشتن رابطه با دیگران
•  رفتار خشونت آمیز با یار
•   رفتار خشونت آمیز با کسی که فکر می کند با یارش رابطه دارد

حسادت روان پریشانه کمتر از حسادت وسواسی شایع است و ممکن است به علّت اختلالات دیگری چون اسکیزوفرنی، افسردگی، سوء مصرف مواد، زوال عقل و ناتوانی جنسی به وجود آید.برای شناخت اختلالات روانشناختی همچون افسردگی و اسکیزوفرنی در تست MMPI-2 شرکت کنید.

درمان حسادت بیمارگونه

از آنجا که حسادت بیمارگونه طرز فکر فرد را خراب می کند، می تواند اثرات منفی قابل ملاحظه ای بر کیفیت زندگی او بگذارد. با وجود این، چون حسادت بیمارگونه به عنوان یک اختلال ذهنی شناخته می شود، درمان هایی برای آن وجود دارد.

«درمان های گفتگویی» نظیر درمان رفتاری شناختی (CBT) برای درمان حسادت بیمارگونه متداول تر است. CBT به فرد کمک می کند که شیوه تفکر و عملش را تغییر دهد و مشکل وی را قابل تحمل تر می سازد.

 دارودرمانی نیز برای درمان حسادت بیمارگونه به کار می رود. برای حسادت وسواسی، داروهای ضدافسردگی مفیدند و برای حسادت روان پریشانه، داروهای ضدروان پریشی (مانند داروهایی که برای درمان اسکیزوفرنی تجویز می شود) ممکن است لازم باشد.

توصیه هایی برای دوستان و افراد خانواده کسانی که از حسادت بیمارگونه رنج می برند

 همجواری با افرادی که از حسادت بیمارگونه رنج می برند می تواند برای دوستان و افراد خانواده شان بسیار سخت باشد. به یاد داشتن این نکته اهمیت دارد که حسادت بیمارگونه یک نوع اختلال ذهنی است که قابل درمان است امّا همچنین باید به یادداشت که خطر خشونت آمیز شدن رفتار فرد نیز وجود دارد.

به افرادی که دچار حسادت بیمارگونه هستند می توان کمک کرد امّا غالباً آن ها کمک را رد می کنند و یا اصلاً انکار می کنند که نیاز به کمک دارند. با وجودی که باید آن ها را تشویق به کمک گرفتن کرد امّا ممکن است آن ها از این پیشنهاد عصبانی شوند. با در نظر داشتن این که افرادی که دچار حسادت بیمارگونه هستند ممکن است به خشونت روی آورند، دوستان و افراد خانواده شان باید رفتار احتیاط آمیزی با آن ها داشته باشند. هنگامی که به خشونت روی آورده شد توصیه می شود با پلیس تماس گرفته شود. در این شرابط، افرادی که از حسادت بیمارگونه رنج می برند، به ویژه از نوع روان پریشانه اش، ممکن است به اجبار تحت درمان قرار داده شوند.

حسادت ممکن است بیش از یک هیجان طبیعی باشد

از آنجا که حسادت معمولاً به عنوان یک هیجان انسانی متداول در نظر گرفته می شود، مردم غالباً باور ندارند که حسادت، در شکل حادش، یک نوع اختلال ذهنی است. تفاوت گذاری بین حسادت طبیعی و غیرطبیعی گاهی اوقات دشوار است امّا به عنوان یک قاعده کلّی، حسادت طبیعی می تواند باعث حفظ رابطه با دیگران گردد در حالی که حسادت غیرطبیعی مخرّب است و غالباً به خشونت می انجامد.

حسادت غیرطبیعی شایع است و قابل درمان می باشد امّا غالباً افرادی که از حسادت بیمارگونه رنج می برند از دریافت کمک خودداری می کنند. در این موارد ممکن است آن ها را به اجبار تحت درمان قرار داد.