درمان دو قطبی
درمان اختلال دوقطبی با توجه به نوع و شدت پیشروی این اختلالات طی جلسات متعدد انجام می شود . روانشناس در طی این جلسات به بررسی و ارزیابی ویژگی ها و رفتارهای فرد مبتلا به این اختلال می پردازد تا بهترین و موثرترین طرح درمان را برای وی بیابد .
یک روانشناس خوب با تشخیص بهترین طرح درمان اختلال دو قطبی می تواند بر روی جلوگیری از پیشروی این اختلال و در نهایت مهار این اختلال بسیار موثر واقع شود . طرح درمان زمانی مفید و کارآمد است و می تواند بر روی این اختلال تاثیرگذار باشد ، که در کنار دارو درمانی از روان درمانی و جلسات مشاوره استفاده شده باشد .
اختلال دو قطبی از آن دسته از اختلال ها است که با گذشت زمان امکان برگشت آن وجود دارد . پس یکی دیگر از ویژگی های طرح درمان موثر ، درمان و کنترل طولانی مدت بیمار است .
بسیاری از افراد با استفاده از روش های درمانی اشتباه ، نه تنها باعث بهبود اختلال دوقطبی نمی شوند ، بلکه باعث تشدید آن نیز می شوند . ما قصد داریم شما را با شیوه های درمانی این اختلالات آشنا کنیم تا بتوانید به بهترین شکل از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنید و در نهایت آن را درمان کنید .
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی از دسته اختلالات خلقی و مغزی است که در خلق و خوی فرد ، سطح انرژی ، توانایی انجام کارهای مختلف و … تغییراتی ایجاد می کند . ابتلا به این اختلال باعث بروز نوسانات روحی و خلقی شدید همچون شیدایی و افسردگی می شود . از این رو به این اختلال افسردگی شیدایی نیز گفته می شود .
اختلال دوقطبی در چندین دوره رخ می دهد :
- افسردگی
- شیدایی یا مانیک
- شیدایی خفیف یا هیپومانیک
علائم اختلال دوقطبی
به طور کلی می توان گفت اگر در طول زندگی خود با فردی روبه رو شدید که چند روز بسیار غمگین و افسرده هستند و چند روز بسیار پر انرژی و خوشحال هستند ، می توان گفت که آن فرد به احتمال زیاد به اختلال دوقطبی مبتلا است .
از علائم افراد مبتلا به دو قطبی در دوره افسردگی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- احساس اندوه و ناراحتی که با اتفاقات خوب از بین نمی رود
- عدم لذت بردن و احساس خوشنودی کردن از چیزهایی که قبلا از آن ها لذت می بردند
- گریه های شدید
- احساس بی قراری و استرس متداوم
- زودرنجی های بی دلیل
- فرار از جمع و میل به تنها بودن
- نداشتن تمایل برای انجام امور روزانه و کارهای مختلف
- نداشتن اعتماد به نفس و احساس پوچی و بی ارزشی کردن
- عدم تمرکز و دقت
- عدم توانایی تصمیم گیری
- کاهش وزن
- وجود مشکل و گاهی بروز اختلال در هنگام خوابیدن
- عدم تمایل به برقراری رابطه جنسی
از علائم افراد مبتلا به دو قطبی در دوره شیدایی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- انرژی بسیار زیاد
- سرشار از ایده های مهیج
- احساس بهتر بودن و برتری نسبت به بقیه افراد
- افزایش تمایل به رابطه جنسی
- عدم توانایی در خوابیدن در زمان مناسب و به اندازه کافی
- خرج کردن غیر معقول
- صمیمی شدن سریع با افراد
- تند حرف زدن
- رفتارهای نامعقول و تصمیم گیری بی فکر
- جنب و جوش زیاد
معمولا برخورد با یکی از عزیزانتان که مبتلا به اختلال دوقطبی است، آسان نیست. این راهنما به شما کمک می کند تا از چالش ها عبور کرده و از دوست یا اعضای خانواده خود پشتیبانی کنید.
برای درمان اختلال دوقطبی با استفاده از دارو یا بدون دارو، باید ابتدا ارزیابی درستی صورت گیرد، ارزیابی درست شامل موارد زیر است:
معاینه فیزیولوژی: پزشک ممکن است معاینه فیزیکی و آزمایش های متعددی انجام دهد، چرا که مشکلات پزشکی می تواند گاهی باعث علائم اختلال دوقطبی شود.
ارزیابی روانپزشک: پزشک ممکن است شما را به روانپزشک ارجاع دهد، روانپزشکی که در مورد افکار، احساسات و الگوهای رفتاری شما صحبت خواهد کرد. شاید شما یک پرسشنامه خودارزیابی روانشناختی یا یک تست معتبر روانشناختی را پر کنید. همچنین روانپزشک با اجازه شما می تواند از اعضای خانواده یا دوستان نزدیک شما بخواهد تا در مورد علائم شما اطلاعاتی را ارائه دهند.
درمان اختلال دوقطبی
بهترین درمان برای اختلال دوقطبی توسط روانشناس متخصص یا روانپزشکی که در این زمینه تخصص و سابقه فعالیت دارد، انجام می شود. ممکن است یک تیم از متخصصین در درمان اختلال دوقطبی درگیر باشند. این تیم می تواند شامل روانشناس، مددکار اجتماعی و روانپزشک باشد. در برخی از تئوری ها اختلال دو قطبی یک وضعیت مادام العمر است. و درمان صرفا در مدیریت علائم آن است. بسته به نیاز شما، ممکن است درمان اختلال دوقطبی شامل موارد زیر باشد:
رواندرمانی توسط روانشناس: معمولا اصلی ترین و موثرترین درمان برای اختلالات روانشناختی، رواندرمانی است، این روش درمانی که در غالب یک رویکرد رواندرمانی انجام می گیرد اگر با سایر روش های درمانی ترکیب شود بهترین نتیجه را دارد.
داروها: اغلب در ابتدای درمان باید شروع به مصرف دارو کنید تا خلق و خوی شما متعادل شود. البته ابن مورد بسته به شدت اختلال دارد.
ادامه درمان با دارو: اختلال دو قطبی حتی در دوره هایی که احساس بهتری می کنید نیاز به درمان مادام العمر با داروها یا روش های غیردارویی دارد. افرادی که درمان شده اند، در معرض خطر عود مجدد هستند.
برنامه های درمانی روزانه: پزشک شما ممکن است یک برنامه درمانی روزانه را به شما پیشنهاد کند. این برنامه ها ضمن دریافت علائم تحت کنترل شما شامل پشتیبانی و مشاوره مورد نیاز شما خواهد بود.
درمان سوء مصرف مواد: اگر دچار اعتیاد به الکل یا مواد مخدرهستید، به درمان سوء مصرف مواد نیز نیاز خواهید داشت. در غیر این صورت، مدیریت و درمان اختلال دوقطبی بسیار دشوار است.
بستری شدن: اگر رفتارهای خطرناک داشته باشید، پزشک شما ممکن است شما را بستری کند، اغلب در دوران افسردگی شدید افراد به فکر خودکشی یا آسیب زدن به خود می کنند یا در هنگام شیدایی رفتارهای پرخطر انجام می دهند. در این مواقع خطرناک ممکن است پزشک دستور بستری شدن بدهند.
به طور خلاصه درمان های اولیه برای اختلال دوقطبی شامل داروها و مشاوره روانشناسی (روان درمانی) برای کنترل علائم است و همچنین ممکن است شامل گروه های آموزشی و پشتیبانی نیز باشد.
روان درمانی برای درمان اختلال دوقطبی
روان درمانی یک بخش اساسی در درمان اختلال دو قطبی است و می تواند در محیط های فردی، خانوادگی یا گروهی ارائه شود. چندین نوع درمان ممکن است مفید باشد. رواندرمانی می تواند با توجه به علت مشکل شما رویکرد متفاوتی داشته باشد. معمولا درمان های روانشناسی یا همان رواندرمانی از نظر زمانی بلند مدت هستند، اما اصلی ترین قسمت درمان را تشکیل می دهند.
سایر گزینه های درمانی برای بیماری دوقطبی
بسته به نیاز شما، ممکن است سایر روش های درمانی به دوره های افسردگی شما اضافه شود.
در طول درمان با تحریک الکتریکی مغز (TDCS)، جریان های الکتریکی خیلی خفیفی از مغز شما عبور می کنند و عمداً باعث تسهیل حرکت نورونی می شوند. به نظر می رسد TDCS باعث ایجاد تغییراتی در شیمی مغز می شود که می تواند علائم بیماری های روانی خاص را معکوس کند.
تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) به عنوان گزینه ای برای کسانی که به داروهای ضد افسردگی پاسخ نداده اند، مورد بررسی قرار می گیرد.
داروهای درمان دوقطبی (درمان دوقطبی با دارو)
برخی از داروها بیشتر از بقیه برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شوند. انواع و دوز داروهای تجویز شده براساس علائم و شدت علائم شما است.
داروها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تثبیت کننده خلق و خو: برای کنترل دوره های جنون یا هیپومنیک به طور معمول به داروهای تثبیت کننده خلق و خو نیاز دارید. نمونه هایی از تثبیت کننده خلقی عبارتند از: لیتیوم (لیتوبید)، اسید والپروئیک اسید (Depakene)، سدیم، کاربامازپین و لاموتریژین (Lamictal).
ضد روانپریشی: اگر علائم افسردگی یا شیدایی به رغم درمان با سایر داروها همچنان ادامه داشته باشد، افزودن داروی ضد روان پریشی مانند اولانزاپین (Zyprexa)، ریزپریدون، آریپیپرازول، لورازیدون (Latuda) یا آسناپین (سافریس) ممکن است کمک کند. پزشک شما ممکن است برخی از این داروها را به تنهایی یا همراه با یک تثبیت کننده خلقی تجویز کند.
داروهای ضد افسردگی: روانپزشک شما ممکن است یک داروی ضد افسردگی را برای کمک به مدیریت دوره های افسردگی اضافه کند. از آنجا که یک داروی ضد افسردگی گاهی اوقات می تواند یک دوره جنون را ایجاد کند، معمولاً همراه با یک تثبیت کننده خلقی یا ضد روان پریشی تجویز می شود.
ضد افسردگی – ضد درد: داروی Symbyax ترکیبی از ضدافسردگی فلوکستین و اولانزاپین ضد روان پریشی است. این به عنوان یک درمان افسردگی و تثبیت کننده خلقی کار می کند.
داروهای ضداضطراب: بنزودیازپین ها ممکن است در اضطراب و بهبود خواب کمک کنند، اما معمولاً به صورت کوتاه مدت استفاده می شوند.
قطعا بهترین دارو، دارویی است که متخصص روانپزشک به شما تجویز می کند.
اثرگذاری دارو و درمان اختلال دوقطبی به صبر و شکیبایی نیاز دارد، زیرا برخی از داروها برای تاثیرگذاری کامل به زمان نیاز دارند.
اثرات جانبی داروهای دوقطبی
با تجویز داروهای مناسب و دوزهایی که برای شما مفید است، عوارض جانبی خفیف اغلب بهبود می یابد و بدن شما با داروها تنظیم می شود. اگر عوارض جانبی آزار دهنده دارید با پزشک یا متخصص بهداشت روان صحبت کنید.
خودسرانه تغییراتی ایجاد نکنید یا مصرف داروهای خود را متوقف نکنید. اگر داروی خود را متوقف کنید، ممکن است اثرات ترک را تجربه کنید یا علائم شما بدتر شود یا بازگردد. ممکن است بسیار افسرده شوید، احساس خودکشی کنید یا به یک دوره جنون یا هیپومنیک بروید. اگر فکر می کنید نیاز به ایجاد تغییر دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.
داروها و بارداری
برخی از داروها برای اختلال دو قطبی می تواند به جنین آسیب بزند و می تواند از طریق شیر مادر به کودک شما منتقل شود. برخی از داروهای خاص مانند والپروئیک اسید و سدیم دیبالوپراکس نباید در دوران بارداری استفاده شود. همچنین، داروهای ضد بارداری با برخی از داروهای اختلال دوقطبی، خنثی می شود.V
درمان دوقطبی در کودکان و نوجوانان
بسته به علائم، عوارض جانبی دارویی و عوامل دیگر، معمولاً برای کودکان و نوجوانان نسخه های درمانی متفاوتی پیچیده می شود.
داروهای مورد استفاده برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دو قطبی معمولاً همان داروهایی است که برای بزرگسالان استفاده می شود. اما تحقیقات کمتری در مورد ایمنی و اثربخشی داروهای دو قطبی در کودکان نسبت به بزرگسالان وجود دارد، بنابراین تصمیمات مربوط به درمان اغلب براساس تحقیقات مربوط به بزرگسالان است.
همچنین روان درمانی می تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا روند اختلال خود را مدیریت کنند، مهارت های مقابله ای را توسعه دهند، مشکلات یادگیری را برطرف کنند، مشکلات اجتماعی را برطرف کنند و به تقویت پیوندهای خانوادگی و ارتباطات کمک کنند.
تربیت روانی: تربیت روانی می تواند شامل یادگیری علائم اختلال دوقطبی و نحوه تفاوت آنها با رفتارهای مربوط به رشد فرزند، وضعیت و رفتار فرهنگی مناسب باشد. درک و آموزش در مورد اختلال دوقطبی همچنین می تواند به شما در حمایت از فرزندتان کمک کند.
پشتیبانی و حمایت: همکاری با معلمان و مشاوران مدرسه و تشویق حمایت از خانواده و دوستان می تواند به شناسایی خدمات و ترغیب موفقیت کمک کند.
سبک زندگی سالم در درمان دوقطبی
برای متوقف کردن چرخه های رفتاری که باعث اختلال دوقطبی شما می شود، احتمالاً باید تغییراتی در شیوه زندگی ایجاد کنید. در اینجا چند قدم موثر آورده شده است:
نوشیدن یا استفاده از نوشیدنی ها و داروهای تفریحی را ترک کنید: یکی از بزرگترین نگرانی های مربوط به اختلال دو قطبی، عواقب منفی رفتارهای پرخطر و سوء مصرف مواد مخدر یا الکل است. در رابطه با ترک این موارد حتما درخواست کمک کنید.
روابط سالم ایجاد کنید. خود را با افرادی که تاثیر مثبت دارند احاطه کنید. دوستان و اعضای خانواده می توانند از علائم هشدار دهنده تغییر روحیه پشتیبانی کنند و به شما کمک کنند.
یک سبک زندگی سالم ایجاد کنید: داشتن روال منظم برای خواب، غذا خوردن و فعالیت بدنی می تواند به متعادل کردن روحیه شما کمک کند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. یک رژیم غذایی سالم بخورید. اگر لیتیوم مصرف می کنید، در مورد مصرف مناسب مایعات و نمک با پزشک خود صحبت کنید. اگر در خواب مشکل دارید، درمورد آنچه می توانید انجام دهید با پزشک یا متخصص بهداشت روان صحبت کنید.
قبل از مصرف سایر داروها تحقیق کنید: قبل از مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک دیگر یا هرگونه مکمل یا داروی بدون نسخه، با پزشک معالج خود تماس بگیرید. بعضی اوقات بعضی از داروها باعث ایجاد افسردگی یا شیدایی می شوند و یا ممکن است با داروهایی که برای اختلال دوقطبی مصرف می کنید، اختلال ایجاد کنند.
یک نمودار نوسانات خلق و خو داشته باشید: ثبت سابقه ای از حالات روزانه، روش های درمانی، خواب، فعالیت ها و احساسات ممکن است در شناسایی محرک ها، گزینه های درمانی موثر و در صورت نیاز به تنظیم درمان کمک کند.
حمایت و پشتیبانی – درمان دوقطبی بدون دارو
مقابله با اختلال دو قطبی می تواند چالش برانگیز باشد. در این مقاله از کلینیک روانشناسی ذهن آرا چند استراتژی وجود دارد که می توانند به شما کمک کنند:
در مورد اختلال دوقطبی اطلاعات کسب کنید: یادگیری در مورد وضعیت خودتان می تواند شما را توانمند سازد و شما را ترغیب کند تا به برنامه درمانی خود بپیوندید و تغییرات خلق و خوی خود را بشناسید.
بر اهداف خود متمرکز شوید: یادگیری مدیریت اختلال دوقطبی زمان بر است. با یادآوری اهداف خود، به خود بگویید که می توانید برای ترمیم روابط آسیب دیده و سایر مشکلات ناشی از نوسانات روحی خود تلاش کنید.
به یک گروه حمایتی بپیوندید: گروه های حمایتی اختلال دوقطبی می توانند به شما کمک کنند تا با دیگران در مواجهه با چالش های مشابه ارتباط برقرار کرده و تجربیات خود را به اشتراک بگذارید.
رسانه های سالم پیدا کنید و راه های سالم برای هدایت انرژی خود پیدا کنید، مثلا سرگرمی، ورزش و فعالیت های تفریحی را کشف کنید.
تکنیک های ریلکسیشن و مدیریت استرس را بیاموزید: یوگا، تای چی، ماساژ، مراقبه یا سایر تکنیک های آرامش بخش می تواند برای شما در مواقع فشار روانی کمک کننده باشد.
آماده شدن برای ملاقات با دکتر روانشناس یا روانپزشک
قبل از قرار ملاقات، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
علائمی که داشته اید.
اطلاعات کلیدی شخصی، از جمله هرگونه فشار روانی یا تغییرات اخیر زندگی
تمام داروها، گیاهان و یا مکمل های دیگر، و دوزهای هر کدام که مصرف می کنید.
پیدا کردن مشاور خوب و حرفه‌ای مرکز مشاوره‌ای که بهترین خدمات را در زمینه درمان اختلال دوقطبی به شما ارائه دهد می‌تواند معضل بزرگی باشد. خصوصا اگر برای بار اول می‌خواهید به روان درمانگر مراجعه کنید. شما می‌توانید برای مشورت و کسب اطلاعات بیشتر درمورد مراکز مشاوره خوب در شمال و شرق تهران در این زمینه با کلینیک ذهن آرا تماس بگیرید.
برای تشخیص اختلال دو قطبی در تست MMPI2 شرکت کنید.