اختلال خود زشت پنداری

همه‌ی ما گاهی اوقات نگران این هستیم که چگونه به نظر می‌رسیم، یا دیگران چگونه به ما نگاه می‌کنند، اما این نگرانی‌ها معمولاً بر زندگی روزمره ما تاثیر نمی‌گذارد. برخی افراد نیز بیش از حد درمورد ظاهر خود نگران هستند و توجه بیش‌ازحد به‌ظاهرشان و پیدا کردن نواقص جزئی یا خیالی در خود موجب اختلال در روابط اجتماعی، کاهش عملکرد در کار، مدرسه و سایر فعالیت‌های روزانه آن‌ها می‌شود و این ممکن است نشان از وجود اختلال خود زشت انگاری در این افراد باشد.

اختلال خودزشت پنداری چیست؟

خود زشت پنداری یا خود زشت انگاری اصطلاحی است که با واژه (Body Dysmorphic Disorder) = BDD یا اختلال بدشکلی بدن اشتباه شده است. یعنی آنچه در متون و دستنامه طبقه بندی بیماران داریم؛ چیزی است به نام اختلال بدشکلی بدن که در اصطلاح عوام به آن خود زشت پنداری هم گفته می شود. خودزشت پنداری عبارتست از اشتغال ذهنی دائم در مورد نقص یا نقائصی در ظاهر فرد، که این نقایص یا خیلی خفیف هستند یا توسط دیگران قابل مشاهده نیستند.

بیشترین نگرانی افراد مبتلا به اختلال بد شکلی بدن چیست؟

تمرکز بیشتر این افراد بر روی سر و صورت است. و معمولا نگرانی هایی که دارند بیشتر در مورد پوست، شکل و اندازه بینی و موهایشان است. اکثر این افراد درمهمانی ها چندین بار لباس خود را عوض می کنند؛ رژیم های سختی می گیرند، برنزه شدید می کنند، وزنه می زنند و عمل جراحی زیبایی می زنند. این علائم می تواند آسیب های جدی به فرد وارد کند زیرا انجام این کارها حالت بیمارگونه به خود گرفته است.

این افراد به صورت کاذب فکر می کنند که دیگران در مورد آن ها نظر می دهند و به آن ها زل زده اند یا در مورد نقایص آن ها صحبت می کنند. باید گفت بیش از 25 درصد این افراد در مورد تقارن ظاهر خود نگران هستند و فکر می کنند که تقارن بدنشان بهم خورده است. این افراد در کل اعتماد به نفس پایینی دارند. یا در فامیل آن ها اختلالات روانپزشکی مانند وسواس وجود دارد یا خود مبتلا به آن هستند. افرادی که در خانواده آن ها بیماری های مشابه وجود داشته یا دوران کودکی مناسبی نداشتند؛ بیشتر در معرض ابتلا به اختلال بدشکلی بدن قرار دارند.

اختلال خود زشت انگاری (BDD) چیست؟

اختلال خود زشت انگاری body dysmorphic disorder) BDD) یک بیماری روانی است که در آن فرد بیش‌ازحد نگران نواقص جسمی جزئی یا توهمی است. این نقص‌های خیالی معمولاً برای دیگران آشکار نیستند و یا بسیار جزئی تلقی می‌شوند. افراد مبتلابه BDD به‌طور مداوم ظاهر خود را در آینه بررسی می‌کنند، سعی می‌کنند نقص حس شده خود را بپوشانند یا حداقل یک ساعت در روز نگران این مسئله هستند و این نگرانی به‌نوعی در زندگی آن‌ها دخالت می‌کند. شخص مبتلابه BDD ممکن است چنان نگران این نواقص جسمی باشد که از حضور در جامعه و برقراری روابط اجتماعی اجتناب کند. او همچنین ممکن است سعی کند نواقصی را که می‌‌بیند با عمل زیبایی غیرضروری رفع کند.

افراد مبتلابه خود زشت پنداری ممکن است در مورد هر بخشی یا بیش از یک بخش از بدن خود حس بد داشته باشند؛ اما رایج‌ترین نگرانی‌ها مربوط به چهره و سر هستند، به‌خصوص در مورد آکنه، چین‌وچروک‌ها، اندازه و فرم بینی یا گوش‌ها، عدم تقارن در اجزای صورت، زخم‌ها موی صورت یا موی بینی. اندازه سینه یا شکل بدن از دیگر مواردی است که افراد مبتلابه این اختلال را درگیر می‌کند.

علائم خود زشت پنداری

توجه بیش از حد به نقص ظاهری که هیچ کس جز خود فرد متوجه آن نمی شود .
باور قوی به وجود نقص ظاهری که فرد را زشت یا ناقص کرده است
تصور اینکه دیگران به شکل منفی به او توجه دارند یا او را مسخره می کنند
تلاش برای پنهان کردن نقص با روشهای مختلف آرایش و سبکهای خاص لباس پوشیدن
مقایسه دائمی ظاهر خود با دیگران
مرتب برای کسب اطمینان از ظاهر خود متکی به نظر دیگران هستند
مدام جلوی آینه هستند یا کاملا برعکس از آینه اجتناب می کنند
کمالگرا هستند
پرهیز از موقعیت های اجتماعی
مشغولیت فکری در مورد ظاهر و رفتارهای تکراری می تواند ناخواسته باشد . کنترل این رفتارها دشوار و بسیار وقت گیر است. این مشکل در همه زمینه های زندگی (مدرسه ، شغل ، تعاملات اجتماعی و…) عملکرد را مختل می کند .
فرد خود زشت پندار هر بار به یک قسمت خاصی از ظاهر خود توجه دارد . متداولترین بخشهای ظاهری که فرد مبتلا تمایل به برطرف کردن نقایص آن دارد شامل
صورت ، مثل بینی ، رنگ چهره ، چین و چروک ، جوش و سایر لکهای پوستی
مو ، ظاهر مو و کم پشتی یا طاسی
پوست و ظاهر رگها (رگهای خونی که از زیر پوست مشخص هستند )
اندازه سینه ها
اندازه و حجم ماهیچه ها
دستگاه تناسلی
خود زشت پنداری در مردان بیشتر به شکل تصور بد شکلی بدن و توجه زیاد به اندازه و فرم ماهیچه ها می باشد که این اختلال به نام (bigorexia ) شناخته می شود .

ارتباط میان اختلال خودزشت پنداری و دیگر شرایط در سلامت روان

به خاطر شباهت هایی که با اختلال وسواس فکری وجود دارد اختلال خود زشت پنداری اغلب یکی از طیف های اختلال وسواس فکری شناخته می شود. با اختلال وسواس فکری، ممکن است از افکار مکرری که در ذهنتان تکرار می شوند رنج ببرید، ترس ها یا تصویرهایی که نمی توانید آن ها را کنترل کنید. هر اضطرابی که شما حس می کنید منجر به روال ها یا عاداتی می شود که به کاهش این تنش کمک می کنند. وقتی دچار اختلال خود زشت پنداری می شوید دیدگاه شما از ایرادهایی که حس می کنید منجر به کندن پوست، نظافت بیش از حد یا دیگر رفتارها می شود. این دیدگاه می تواند تاثیری منفی روی روابط اجتماعی، حرفه ای و خانوادگی داشته باشد. اگر از اختلال خود زشت پنداری رنج می برید ممکن است چیزهایی مانند اختلال اضطراب اجتماعی، افسردگی یا اختلال خوردن نیز روی شما اثر بگذارد. از انجایی که بسیاری از علائم این شرایط ممکن است باهم یکسان باشند ممکن است حتی بیماری شما درست تشخیص داده نشود.

آیا جراحی باعث آرام شدن ذهن افراد مبتلا به این اختلال می شود؟

اگر با انجام اعمال جراحی آرامشی رخ دهد، موقتی است، چون اختلال خود زشت پنداری همچنان وجود دارد و درمان نشده است. بنابراین دوباره ممکن است فرد به قسمت دیگری از بدن خود حساس شود. و یا همان نقطه ای را که عمل کرده است دوباره مورد پسندش نباشد. زیرا همانطور که قبلا گفته شد این نقایص یا خیلی خفیف هستند یا توسط دیگران قابل مشاهده نیستند. پزشک جراح هم فقط یک جراحی روی آن نقطه انجام می دهد که از حالت اول خود خارج می شود. اگر مثلا روی بینی فرد این جراحی را انجام داده باشد باز مورد پسند فرد مبتلا به این اختلال نیست؛ لذا یک جراح خوب زمانی که به بیمار شک کند باید او را به روانپزشک ارجاع دهد. و برای انجام عمل جراحی از روانپزشک تاییدیه بگیرد.

البته ناگفته نماند که همه افرادی که اقدام به انجام عمل جراحی زیبایی می کنند مبتلا به این اختلال نیستند. زمانی عنوان بیماری را می توان به این افراد داد که علائم حالت بیمارگونه به خود گرفته باشد. و طی مصاحبه بالینی توسط روانپزشک تشخیص داده شود که فرد به این اختلال مبتلا شده است. بهتر است همکاری نزدیک و تنگاتنگی قبل از عمل جراحی بین جراح و روانپزشک باشد.

علت اصلی اختلال خود زشت پنداری

علت اصلی اختلال خود زشت پنداری شناخته شده نیست. یک نظریه در این مورد می گوید مشکلاتی در انتقال دهنده های عصبی خاصی وجود دارد (مواد شیمیایی که به سلول های عصبی در مغز که به هم پیام می دهند کمک می کند) اغلب خود زشت پنداری اغلب در افرادی ایجاد می شود که دچار مشکلات روانی هستند، مانند افسردگی شدید یا اضطراب، که به حمایت از این نظریه کمک می کند.

کمبود اعتماد به نفس
والدین و کسانی در اطراف که مرتبا از ظاهر فرد انتقاد می کردند.
تجربه کردن اتفاقات سخت در گذشته یا تنش های عاطفی در طول دوران کودکی
فشار از جانب دوستان یا جامعه ای که در آن ظاهر فیزیکی معیار زیبایی و ارزش است.
علائم و نشانه های متداول اختلال خود زشت پنداری کدام اند؟
مرتبا از دیگران در مورد ظاهر خود سوال می کند.
جراحی پلاستیک مکرر یا درمان با متخصص پوست
فکر کردن مکرر در مورد ظاهر خود (حداقل یک ساعت در روز)
به ندرت فرد از خانه بیرون می رود و یا تنها شب ها خارج می شود.
اجتناب از شرکت در اجتماع، مکان های عمومی، محیط کار، مدرسه و…
سعی در مخفی نگه داشتن نظرات و دیدگاه های خود دارد تا کمتر دیده شود.
مشکلات عاطفی مانند احساس افسردگی، اضطراب، کمبود اعتماد به نفس، فکر کردن به خودکشی و…
ملاقات های مکرر با پزشکان و متخصصان زیبایی برای ترمیم کردن بخشی از بدن که به نظر ایراد دارد.
کندن زیاد پوست که ممکن است از موچین یا ناخن گیر برای این کار استفاده شود تا مو یا جوش ها را بردارد.
پوشاندن بخش هایی از بدن که دوستش ندارد (برای مثال استفاده از کلاه، دستکش، لوازم آرایشی، یا با کمک حالات بدنی خاص)
زمان زیادی از روز را در آینه یا هر سطح انعکاسی دیگری به خود خیره شده و روی بخشی که فکر می کنید ایراد دارد متمرکز می مانید یا در برخی موارد اجتناب کامل از آینه
حتما باید به یاد داشته باشید کسانی که با اختلال خود زشت پنداری زندگی می کند عادی به نظر می رسند.
ایرادی ظاهری ای که این افراد می بینند اصلا وجود نداشته یا خیلی کم است. با این وجود فرد مبتلا به این اختلال
اغلب متوجه این موضوع نمی شود. ان ها فکر می کنند ظاهرشان از نظر دیگران نیز زشت است این ایراد در
نظر دیگران نیز مانند خودشان چیز قابل توجهی است. شاید علت این باشد که افراد مبتلا به اختلال خود زشت پنداری اغلب دیدگاه متفاوتی دارند، به نظر می رسد ان ها خود را کاملا متفاوت از دیگران می بینند.

تفاوت ناراضی بودن از بخشی از بدن خود با اختلال خود زشت پنداری

افراد زیادی از بخشی از بدن خود و نوع دیده شدنشان ناراضی هستند. با این وجود اگر مقدار زمان و انرژی ای که صرف فکر کردن در مورد بدن خود می کنید با عملکردهای روزانه ی شما تداخل داشته یا باعث استرس عاطفی قابل توجهی می شود.
افراد زیادی در مورد ظاهری که دیده می شوند ناراضی هستند. با این وجود ممکن است مبتلا به خود زشت پنداری باشند اگر:

کدام بخش های بدن اغلب در اختلال خود زشت پنداری مورد توجه اند؟

اغلب صورت و بدن نقاط تمرکزی برای نگرانی ها هستند. با این وجود افراد مبتلا به اختلال خود زشت پنداری می توانند بسیار نگران بخشی از بدن خود باشند.
بخش های دیگر متداول برای نگرانی عبارتند از دست ها، پاها، شکم، ران پا، وزن، و ساختار بدن (برای مثال حس می کنید به اندازه ی کافی ماهیچه ندارید.)
مشکلات همراه با اختلال خود زشت پنداری