احساس خستگی
بسیاری از ما می‌دانیم احساس خستگی چگونه است؛ به‌خصوص زمانی که دچار سرماخوردگی، تب یا سایر بیماری های ویروسی می‌شویم. اگر شما هم احساس خستگی و بی حالی روزانه دارید یا سر بیدارماندن برای ساعت پربیننده برنامه‌های تلویزیونی یا انجام‌دادن کارهای موردعلاقه‌تان مشکل دارید و از دلایل خستگی و بی حالی روزانه اطلاعی ندارید،
خستگی نوعی احساس ضعف و نداشتن انرژی در بدن است. بعلاوه می‌تواند جسمی، روانی یا ترکیبی از هردو باشد. تقریبا تمام افراد در لحظاتی از زندگی خستگی را تجربه کرده‌اند. در بیشتر مواقع گذرا بوده و به دنبال فعالیت بیش از حد، محرومیت از خواب و استرس‌های طولانی و… ایجاد می‌شود. اما گاهی ممکن است علامتی از یک بیماری جسمی یا روانی باشد. در این حالت خستگی مداوم بوده، با استراحت برطرف نمی‌شود و به مرور پیش روی کرده و باعث کاهش انگیزه، انرژی و تمرکز فرد می‌شود.
علایم خستگی
خستگی ممکن است طیف گسترده‌ای از سایر علایم جسمی، روانی و احساسی را ایجاد کند مانند:
- خستگی و خواب آلودگی مزمن
- سردرد
- سرگیجه
- بدن درد
- ضعف ماهیچه
- کاهش رفلکس ها
- اختلال در تصمیم گیری و قضاوت
- بی اشتهایی
- تاری دید
- کاهش فعالیت سیستم ایمنی
- توهم
- کاهش انگیزه
- اختلال در حافظه کوتاه مدت
- کاهش تمرکز
- تغییرات خلق
دلایل خستگی چیست؟
خستگی می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. بیشتر مواقع به دلیل کارهای روزمره و عادت‌های نادرست زندگی مانند ورزش نکردن، بی خوابی، مصرف الکل و… ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است علامتی از یک بیماری جسمی (مشکلات تیروئیدی یا قلبی) یا بیماری‌های روانی (افسردگی و اضطراب) بوده و نیازمند درمان باشد.
عادت‌ها و روش زندگی
چند مورد از عادات و شیوه‌های نادرست زندگی که می‌تواند موجب آن می شود عبارت‌اند از:
- مصرف مواد مخدر و الکل
- فعالیت بدنی زیاد
- پرواز زدگی (اختلال جت لگ زمانی روی می‌دهد که به مکانی با اختلاف زمانی سفر کنید و دچار اختلال در
- برنامه‌ی خواب شوید.)
- کم تحرکی
- بی خوابی
- داروها مانند آنتی هیستامین‌ها و ضد سرفه‌ها
- عادات غذایی ناسالم
- بیماری‌ها
خستگی مداوم، می‌تواند علامتی از یک بیماری و یا عوارض دارویی باشد یا به دنبال سایر اقدامات درمانی ایجاد شود مانند:
کم خونی (آنمی): خستگی بعد از فعالیت خفیف معمولا اولین علامت آنمی است.
اختلالات اضطرابی
سندرم خستگی مزمن: نوعی خستگی شدید که تمام بدن را احاطه کرده و فعالیت ذهنی و بدنی و توان فرد را به شدت کاهش می‌دهد. لازم است بدانید این نوع به دلیل کار، اضطراب یا بی خوابی رخ نمی‌دهد و همچنین با استراحت و فعالیت بدنی نیز از بین نمی‌رود.
- سرطان‌ها
- التهاب یا عفونت‌های مزمن
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
- بیماری‌های مزمن کلیه
- افسردگی
- دیابت
امفیزما: نوعی بیماری مزمن ریوی است که بافت ریه از بین رفته و کیسه‌های هوایی ریه بیش از اندازه گشاد می‌شوند، در نتیجه به مرور منجر به نارسایی تنفسی می‌شود. همچنین امفیزما غالبا به دنبال استعمال سیگار ایجاد می‌شود.
فیبرومیالژیا: نوعی سندرم درد عضلانی اسکلتی مزمن است.
بیماری تیروئید
چنانچه هورمون‌های تیروئید خوب ترشح نشوند، حتی فعالیت‌های روزانه هم شما را خسته خواهد کرد. غده تیروئید، حدودا اندازه گره کراوات یک مرد است، که در جلوی گردن قرار دارد و هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که سوخت و ساز بدن را کنترل می‌کنند. ترشح بیش از حد هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید)، سوخت و ساز بدن را سرعت می‌بخشد. هورمون تیروئید خیلی کم کار (کم کاری تیروئید)، سوخت و ساز بدن را کند می‌کند.
علائم پرکاری تیروئید: ابتدا موجب خستگی و ضعف عضلانی در ران‌ها می‌شود که ورزش‌هایی از قبیل دوچرخه سواری و یا بالا رفتن از پله را مشکل می‌کند. علائم دیگر شامل کاهش وزن بی‌علت، احساس گرمای دائم، افزایش ضربان قلب، کوتاه شدن و کاهش جریان قاعدگی و افزایش تشنگی است. پرکاری تیروئید معمولا بیشتر در زنان 20 و 30 ساله خود را نشان می‌هد، اما در زنان و مردان مسن‌تر هم می‌تواند رخ دهد.
کم کاری تیروئید: باعث خستگی و ناتوانی در تمرکز و درد عضلانی، حتی با فعالیت جزئی می‌شود. علائم دیگر عبارتند از افزایش وزن ناشی از احتباس آب، احساس سرمای دائم (حتی در آب و هوای گرم‌تر)، جریان قاعدگی سنگین‌تر و بیشتر و یبوست. شیوع کم کاری تیروئید در زنان بالای 50 سال است. مک کانل می‌گوید، در واقع، بیشتر از 10% از زنان بالای50 سال مبتلا به کم کاری تیروئید خفیف هستند.
آزمایش: بیماری تیروئید را می‌توان با یک آزمایش خون تشخیص داد. مک کانل می‌گوید: اختلالات تیروئید قابل درمان است، آزمایش تیروئید باید در تمام افرادی که از خستگی و یا ضعف عضلانی شکایت دارند، انجام شود.
افسردگی و اضطراب
علائم: احساس دل‌تنگی، ناامیدی، بی‌ارزشی، درماندگی، خستگی، بی‌خوابی و درد. گاهی اوقات افسردگی یا اضطراب ریشه خستگی مزمن است. زنان دوبرابر بیشتر از مردان دچار افسردگی‌اند و این موضوع اغلب بر کل خانواده اثر می‌گذارد. این حالت معمولا بین سنین پانزده تا سی‌سالگی شروع می‌شود.
زنان ممکن است پس از به‌دنیاآوردن فرزند به افسردگی بعد از زایمان مبتلا شوند. بعضی افراد هم در زمستان به اختلال عاطفی فصلی همراه با احساس خستگی و دل‌تنگی دچار می‌شوند. افسردگی شدید ممکن است قسمتی از اختلال دوقطبی هم باشد.
در افسردگی ممکن است بیشترِ روز در حالت افسردگی باشید و علاقه چندانی به فعالیت‌های روزانه نداشته باشید. علاوه بر احساس خستگی ممکن است بیشتر یا کمتر از حد غذا بخورید، بیشتر یا کمتر بخوابید، احساس ناامیدی یا بی‌ارزشی کنید یا علائم وخیم دیگری داشته باشید.
علائم اضطراب هم شامل موارد زیر است:
- بی‌قراری
- خوابیدن دشوار
- نگرانی بیش از حد
- احساس گوش‌به‌زنگ‌بودن در بیشتر مواقع
- احساس عذاب قریب‌الوقوع
- عصبانیت
اگر افسرده‌اید یا مدام علائم اضطراب دارید، با پزشک صحبت کنید و معاینه فیزیکی شوید. اگر دلیلی جسمی برای افسردگی یا اضطراب وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک دارو تجویز کند یا برای ارزیابی روان‌شناختی به روان‌پزشک یا روان‌شناس ارجاعتان دهد. هرچند دلایل خاص افسردگی یا اضطراب مشخص نیست، این دو درمان‌شدنی‌‌اند. دارودرمانی و روان درمانی یا ترکیبی از اینها می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
کم‌آبی: از دلایل خستگی و بی حالی روزانه
همه می‌دانیم که آب تشنگی را از بین می‌برد؛ اما آیا می‌دانستید که فقدان آن موجب خستگی می‌شود؟ زمانی که احساس تشنگی می‌کنید، دچار کم آبی هستید. درست است که هر مایعی می‌تواند آب بدن شما را تامین کند؛ اما آب بهترین گزینه است. آب فاقد شکر، کالری و کافئین است. اغلب توصیه می‌کنند که روزانه هشت لیوان آب بنوشید؛ اما اگر ورزش می‌کنید یا در محیطی گرم زندگی یا کار می‌کنید، مقدار بیشتری آب بنوشید. اگر آب کافی بنوشید، ادرار شما شفاف یا به رنگ زرد روشن خواهد بود. اگر ادرار تیره‌تر باشد، به این معنا است که به مایعات بیشتری نیاز دارید.
خواب ناکافی
کمبود خواب موجب خستگی می‌شود و ممکن است بر سلامتی شما اثر منفی بگذارد. هفت تا هشت ساعت در شب بخوابید. هرشب سر ساعتی مشخص به رختخواب بروید و هر صبح در زمانی معین از خواب بیدار شوید تا طبق برنامه پیش بروید. مطمئن شوید که تشکتان راحت است، اتاق به‌اندازه کافی تاریک و خنک است و تلفن و تلویزیون خاموش است. اگر بعد از انجام‌دادن تغییرات در محیط خوابتان هنوز نمی‌توانید بخوابید، برای بررسی اختلالات خواب خود به پزشک مراجعه کنید.
کمبود ویتامین دی
کمبود ویتامین D یکی از این دلایل است. متاسفانه اغلب اوقات خستگی به عنوان یک دلیل بالقوه نادیده گرفته می شود. حتی اگر سطح ویتامین D پایین نباشد، می تواند تاثیر منفی بر میزان انرژی داشته باشد.
یک مطالعه مشاهده ای نشان داد که بین ویتامین D و خستگی زنان ارتباط وجود دارد. برخی مطالعات کنترلی نشان دادند که دادن مکمل ویتامین D به افرادی که دچار کمبود این ویتامین هستند، به بهبود افسردگی آنها بخصوص افسردگی فصلی که در طول ماه های سرد سال رخ می دهد، کمک می کند.
درمان خستگی
همان طور که گفته شد خستگی بیماری نیست اما می‌تواند علامتی از یک بیماری باشد. برای کاهش آن ابتدا باید بدانید که دلیل اصلی آن چیست؟ اگر خستگی بر کیفیت زندگی، عملکرد شغلی و اجتماعی شما تاثیرگذار باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح حال، انجام معاینه و آزمایشات می‌تواند علت آن را تشخیص داده و درمان موثر را انجام دهد. با این وجود خوشبختانه در بیشتر مواقع با تغییر عادات و شیوه‌ی زندگی خود به خود بهبود می‌یابد.
چه مواقعی برای درمان به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هر کدام از علایم زیر به اورژانس مراجعه کنید یا با 115 تماس بگیرید:
- اگر به دلیل مشکلات روحی و روانی بوده و همراه با علائمی مانند افکار خودکشی یا آسیب به دیگران باشد.
- همراه با درد قفسه‌ی سینه
- همراه با تنگی نفس
- همراه با درد شدید شکم، لگن و کمر
- همراه با بی نظمی و افزایش ضربان قلب
- همراه با احساس غش کردن
همچنین اگر خستگی که تجربه می‌کنید بیشتر از دو هفته طول کشیده و با وجود استراحت، کاهش استرس، رژیم غذایی مناسب و مصرف زیاد مایعات برطرف نشود باید به پزشک مراجعه کنید.