اضطراب و استرس در دانش آموزان
اضطراب در دانش‌آموزان به چه معناست؟
اضطراب یک وضعیت روانی پر تنش است و با علائمی مانند ناتوانی در تمرکز، ناراحتی معده یا بی‌خوابی و از کار افتادن مهارت‌های مختلف دانش‌آموزان همراه است. این حالت به راحتی قابل کنترل نیست، زیرا سیستم عصبی ما هنگام قرار گرفتن در شرایط یا محیط منفی به صورت خودکار عمل میکند. دانش‌آموزان مضطرب در کلاس درس عملکرد مناسبی ندارند. از همین رو در یادگیری نیز مشکل پیدا می‌کنند. گاهی نیز در برقراری ارتباط ناموفق هستند و هنگام جواب دادن به درس دچار قفل شدگی بدن می‌شون
اصلی ترین دلایل ایجاد اضطراب و استرس در دانش آموزان
امتحانات
اکثر دانش آموزان در زمان امتحانات استرس شدیدی را تجربه می‌کنند. کسانی که اضطراب امتحان را دارند ممکن است در طول این مدت تحت فشار زیادی قرار گیرند و نتوانند نمره بالایی کسب کنند. این نوع استرس مخصوص دانش آموزان با مشکل درسی نیست بلکه دانش آموزان برتر نیز معمولاً نگران کسب نمره بالا هستند.
تکالیف با حجم زیاد
وقتی حجم تعیین شده تکالیف برای دانش آموز زیاد باشد در درست انجام دادن آن با مشکل مواجه می شود. در این صورت است که استرس و اضطراب آن زیاد می شود چرا که نمی تواند زمان بندی درستی برای حل آنها داشته باشد و همچنین ممکن است بخاطر انجام نادرست تکالیف در مقابل مدرس و دوستانش شرمنده شود.
در زمان غیر حضوری، دانش پذیران برای ارسال تکالیف خود باید در پیام رسان های موجود این کار را انجام می دادند که موجب سردرگمی های زیادی می شد.
برنامه ریزی ضعیف
بعضی از دانش آموزان برنامه ریزی و سازماندهی را بلد نیستند. این گونه ضعف ها موجب استرس در دوران حضور مدرسه می شود. در این شرایط می توانند از مشاور مدرسه، معلمان، مدیران یا حتی دانش آموز موفق کمک بگیرند. اگر یک برنامه ریزی درسی درست داشته باشید خیالتان راحت است که زمان کافی دارید و همینطور عملکرد بهتری خواهید داشت. و این موضوع باعث می‌شود دیگر دچار استرس نشوید.
کمبود زمان
نبود زمان برای دانش آموزان موجب درگیری های شدید ذهنی خواهد شد که آنها را بیشتر در مواجهه با استرس قرار می دهد. یکی از مهمترین مواردی که دانش پذیران باید آن را در دوران کودکی آموزش ببینند، مدیریت زمان است چرا که در زمانیکه در مقاطع بالاتر با انبوهی از دروس متفاوت و سنگین برخورد می کنند زمان کافی برای استراحت و تفریح که نقش زیادی در موفقیت آنها دارد را نخواهند داشت.
کمبود خواب
خواب کافی یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار در تمرکز و موفقیت دانش آموزان است. کم خوابی از مواردی است که باعث افت تحصیلی می شود پس باید ساعت خواب را مدیریت کنیم. بد خوابی یا بی خوابی باعث می شود دانش آموزان با وجود اینکه توانمند هستند، اما آن قدر تحت فشار و استرس هستند که یادگیری برایشان مشکل می شود و دیگر در کلاس آن هوشیاری کافی را ندارند.
عدم اعتماد به نفس
اعتماد به نفس یک ویژگی شخصیتی است، سرزنش ها از سوی معلم یا خانواده و مقایسه شدن با دیگران مواردی است که می تواند منجر به کمبود اعتماد به نفس در دانش آموز شود. کمبود اعتماد به نفس یکی از از دلایل مهم برای به وجود آمدن استرس در دانش آموزان است. با وجود آنکه دانش آموز از هوش طبیعی برخوردار است اما نمی تواند پیشرفت تحصیلی مطلوبی داشته باشد.
تغییر مدرسه
مراحل انتقال دانش آموز به مدرسه دیگر مشکلاتی به وجود می‌آورد، یافتن گروه های دوستی جدید می تواند برای دانش آموزان چالش برانگیز باشد و همچنین احساس تنهایی در این دوران موجب استرس و آسیب روحیه می شود. البته بخشی از این استرس طبیعی است و با گذشت زمان، با آشنایی دانش آموز با افراد مدرسه استرس کاهش می‌یابد. یکی از اقدامات مهم والدین در تغییر مدرسه ایجاد آمادگی ذهنی و روحی در فرزند خود است.
عدم استعدادیابی درست
شناخت استعداد و توانایی ها یکی از اصلی ترین و تاثیرگذار ترین ها در موضوع کاهش استرس در دانش آموزان است. که با کمک تست های مختلف استعدادیابی، میتوان میزان توانایی هر فرد در هر زمینه را شناخت و نسبت به توانایی ها، دانش آموزان را پرورش داد که این امر به مرور موجب کاهش احساس ترس و اضطراب می شود.
آسیب‌های روحی گذشته
در برخی مواقع ممکن است علت ترس دانش‌آموزان آزار و اذیت شدن، یا داشتن یک تجربه بد در مدرسه باشد. گاهی کودکانی که مدت طولانی را در خانه گذرانده‌اند (مثلاً به دلیل بیماری یا تعطیلات تابستانی یا تجربه یک رویداد استرس‌زا مانند مرگ یکی از والدین) اضطراب بسیاری را از خود نشان می‌دهند.
افسردگی
یکی از مهمترین دلایل اضطراب کودکان افسردگی است. این مسئله احتیاج به مداخلات جدی پزشکی دارد. بنابراین حواستان باشد که به راحتی از کنار استرس‌های فرزند خود رد نشوید. برای شرکت در تست افسردگی و اضطراب کلیک کنید.
ترس از اجتماع
دانش‌آموزانی که اختلال اضطراب اجتماعی دارند، اغلب ترس شدیدی از قضاوت شدن دارند. آنها تا حد ممکن از قرار گرفتن در موقعیت‌های جدید یا اجرای برنامه‌های گروهی امتناع می‌کنند.
فوبیا یا ترس شدید
فوبیاها اغلب غیر واقعی هستند و معمولاً در اثر یک اتفاق در کودک شکل می‌گیرند یا اینکه از دیگران فراگرفته می‌شوند.
ترس از جدایی
این حالت به ویژه برای دانش‌آموزان پیش دبستانی بیشتر اتفاق می‌افتد. دلیل این مشکل ناتوانی کودک در جدا شدن از مراقبان خود است.
فشار تحصیلی
انتظاراتی که معلمان و والدین از دانش‌آموزان دارند و فشار تحصیلی که بر آنها وارد می‌شود؛ موجب استرس در دانش‌آموزان می‌شود.
محیط مدرسه
رفتار همسالان، فشار اجتماعی، ترس از برخورد نامناسب، آزار و اذیت و تمسخر در محیط مدرسه، می‌تواند احساس اضطراب در دانش‌آموزان ایجاد کند.
مشکلات خانوادگی
از دیگر دلایل بوجود آمدن اضطراب در دانش‌آموزان می‌تواند جدایی والدین، درگیری والدین در منزل، نداشتن حامی و پشتیبان و دیگر مشکلات خانوادگی باشد.
تغییرات در زندگی
تغییرات مهم در زندگی دانش آموز، مانند انتقال به یک مدرسه جدید، تغییر محیط زندگی یا تغییرات خانوادگی می‌توانند عاملی برای بروز اضطراب باشند.
نشانه‌های وجود اضطراب در دانش‌آموزان
برخی از دانش‌آموزان ممکن است حتی متوجه نباشند اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کنند. زیرا آنها علائم هشدار دهنده استرس را نمی‌شناسند. در ادامه مهمترین و رایج‌ترین علائم استرس ارائه شده است:
- تحریک‌پذیری و واکنش‌های ناگهانی
- مشکلات خواب شامل خواب زیاد یا خیلی کم
- انزوای اجتماعی یا تغییر در عادات اجتماعی
- کم انگیزه بودن
- عدم کنترل خود
- ناتوانی در تمرکز و توجه
- سردرد و معده درد
- بیماری‌ها مکرر
راهکارهای کلیدی کاهش استرس در دانش‌آموزان
1_مدیریت زمان:
مدیریت زمان برای دانش آموزان یک مهارت مهم میباشد که به آنها کمک می کند وظایف و فعالیت های مختلف را به بهترین شکل ممکن در زمان محدودی که دارند به خوبی انجام دهند تا از استرس و اضطراب دور شوند.
بهتر است در گام اول نسبت به ویژگی های پراهمیت و فوریت انجام کار، اولویت ها را تعیین کنند و در گام دوم برای انجام این کار زمان تعیین شود زیرا داشتن یک برنامه مطالعاتی خوب و کاربردی بهترین کمک برای مدیریت زمان می باشد.
2_ ترتیب اولویت ها:
شناخت و تعیین اولویت ها برای دانش آموزان استرسی موجب یک محیط آموزشی بهتر و کاهش فشارهای روانی می شود و همچنین با تمرکز بر روش اولویت ها، می توانند به طور موثرتر به اهداف خود دست یابند و از احساس استرس و اظطراب به مرور کاسته شود.
3_فعالیت های ورزشی:
همان طور که میدانیم ورزش برای همه افراد بسیار فایده دارد که برای دانش آموزان نیز دارای مزایای زیادی است، از جمله کاهش استرس. فعالیت های ورزشی می توانند باعث آزادسازی هورمون های خوشحالی و کاهش هورمون های استرسی گردند. ورزش همچنین به بهبود خواب و سلامت روحی خیلی کمک میکند.
4_پشتیبانی والدین:
پشتیانی والدین از دانش‌آموزان استرسی می تواند به کاهش استرس آنها کمک کند. این پشتیانی عملا به معنی گوش دادن به مسائل و نگرانی های آنها، در زمان نیاز به راهنمایی درست دادن و احساس اعتماد در زمان مواجهه با چالش ها . فراموش نکنید اهمیت ارتباط با دانش آموزان و درک نیازهای آنها در مسیر تحصیلی، اجتماعی و روانی از جمله عوامل موثر در مدیریت استرس آنهاست.
5_گوش دادن به موسیقی:
و نیز با تحقیق درباره استرس متوجه شده اند که موسیقی یک وسیله بسیار موثر برای کاهش استرس دانش آموزان می باشد. گوش دادن به موسیقی مورد علاقه، ممکن است احساس آرامش و خوبی به آنها بخشیده و به آنها کمک کند تا از فشارهای روزمره و استرس های روزمره دور شوند. همچنین، فعالیت ها و کلاس های آموزشی موسیقی مانند نواختن یا خواندن موسیقی، می تواند به تقویت تمرکز و کاهش استرس کمک کند.
6_خواب کافی:
بله، خواب کافی بسیار پراهمیت برای مدیریت استرس در دانش آموزان می باشد و خواب به عنوان یک عامل اساسی در حفظ سلامت روانی و فیزیکی نقش دارد. کافی نبودن خواب می تواند باعث افزایش استرس، کاهش توجه و تمرکز، و فراموشی تکالیف تحصیلی شود. اطمینان حاصل کنید از اینکه دانش آموز شما به مدت کافی و به صورت منظم می خوابد چون در استرس و اظطراب دانش آموزان بسیار مهم است .
7 _محیط کاربردی و آرام:
در گام اول دانش آموز برای شروع نیاز به محیطی آرام و بدون تنش دارد زیرا نامنظم، نامناسب، ناامن و پرتنش بودن فضا باعث افزایش سریع استرس می شود.
انواع استرس ( اضطراب ) | در نوجوانان
هفت نوع استرس گریبان گیر انسان میشه که ضعیف ترین اون ها استرس مرضی و شدید ترین اون ها استرس هیستری است.
- استرس مرضی
- وسواس
- استرس عمومی
- بیماری خیالی
- استرس غیرعادی
- انفکاک
- استرس هیستری
استرس در یک تقسیم بندی دیگر دو نوع است :
- استرس طبیعی
- استرس بیمارگونه
اضطراب طبیعی که لازمه زندگی روزمره فرد هست. مثلا اگه دانش آموزی استرس طبیعی نداشته باشه، صبح از خواب بیدار نمیشه تا به مدرسه بره. اما استرس بیمارگونه عملکرد فرد رو مختل می کنه و باعث بروز مشکلاتی برای فرد میشه. علائم جسمی اضطراب مثل لرزش دستان، تپش قلب، نفس نفس زدن، عرق کردن، سرخ شدن یا رنگ پریدگی و..... فرد رو متوجه وجود استرس ( اضطراب ) می کنند و علائم ذهنی اضطراب مثل دلهره، دلشوره، دستپاچگی، ناامنی، بی قراری، عدم اطمینان به خود و ... رو افزایش می دهند. در این قسمت ضرورت درمان استرس در دانش آموزان مشخص هست. یعنی استرس به سرعت دچار سیکل معیوب میشه و هر علامت، علائم دیگه استرس رو تشدید می کنه.
عوامل داشتن استرس در دانش آموزان
عوامل بسیار زیادی بر استرس تاثیر دارند؛ از جمله:
- عوامل فردی استرس : انتظار بیش از حد از خود و ضعف اعتماد به نفس و ...
- عوامل خانوادگی استرس : سخت گیری بیش از حد، اضطراب والدین و ...
- عوامل مربوط به مدرسه و استرس : عدم علاقه به مدرسه، مشکلات مدرسه و ...
پیدا کردن ریشه استرس برای درمان استرس بسیار اهمیت داره. ابتدا باید دانش آموزان تکنیک های مقابله (coping) با استرس رو یاد بگیرند. یکی از تکنیک های بسیار کاربردی هنگام مواجهه با استرس ، روش آرام سازی یا تن آرامی هست. در حین این نوع تنفس، توجه خود را به ورود و خروج هوا در ریه ها جلب کنید. با شماره یک هوا رو به آهستگی وارد ریه ها نمایید و با شماره 2 اون رو خارج کنید.
نقش معلم در کاهش استرس دانش آموزان
بهترین زمان برای کم کردن فشار استرس در دانش آموزان، روز های اول مدرسه و ماه های اول سال تحصیلی جدید است. بعضی از دانش آموزان نمی توانند تشخیص دهند که چه رفتاری قابل قبول است و چه رفتاری منجر به تنبیه می‌شود. در این مواقع معلم ها برای کاهش استرس باید تمام تلاش خود را برای کم کردن این عدم اطمینان به کارگیرند و درباره اینکه چه رفتارهایی قابل قبول و چه رفتارهایی قابل قبول نیستند شفاف و صریح با دانش‌آموزان صحبت کنند. معلم باید مطمئن شود این موارد کاملا به دانش آموز منتقل شده و هیچ ابهامی باقی نمانده است.
نقش والدین در کاهش استرس دانش آموزان
در گام اول والدین داشتن استرس را به رسمیت بشناسند، حتی اگر در ظاهر دانش آموز بی خیال نشان دهد، برای خنثی کردن فشار ناشی از ادراک انتظار اطرافیان است، او را متهم به بی خیالی نکنید و همچنین والدین نباید استرس خود را منتقل کنند.
اغلب اوقات والدین ممکن است به زبان بیان کنند که ما نگران نیستیم ولی بچه ها هوشیارتر از آن هستند، آنان نگرانی های پنهان شما را در چشم هایتان را می بینند و بیشتر از قبل استرس می گیرند.
توصیه‌های به والدین برای کاهش اضطراب در دانش‌آموزان
تشویق به استراحت و تفریح
والدین باید فرزندان خود را به استراحت مناسب و فعالیت‌های تفریحی-ورزشی تشویق کنند. استراحت مناسب و تفریح، موجب بهبود فشارهای روانی در دانش آموزان می‌شود و به بازیابی انرژی و تمرکز بهتر در تحصیلات کمک میکند.
ارتباط با مدرسه و معلمان
ارتباط نزدیک با مدرسه و معلمان می‌تواند به والدین کمک کند تا از موقعیت تحصیلی فرزندان خود آگاه شوند و در صورت لزوم با مدرسه و معلمان همکاری کنند تا راهکارهای مناسبی را برای مدیریت استرس دانش‌آموزان ارائه دهند.
آموزش و آگاهی
یکی از بهترین راه‌کارها برای کاهش استرس دانش‌آموزان این است که به آنها توضیح دهید اضطراب چیست؟ به چه دلایلی ظهور میکند؟ و چه راه‌کارهایی را می‌توانند برای کنترل آن به کار گیرند؟
مشارکت در فرآیند تحصیلی
والدین می‌توانند در فرآیند تحصیلی فرزندان خود مشارکت کنند و به آنها کمک کنند تا درک بهتری از درس داشته باشند. مطالعه و یادگیری مشترک می‌تواند یک فرایند محرک برای هر دو طرف باشد.
ایجاد پیوندهای قوی
به فرزند خود گوش بدهید و تلاش کنید آنها را بشناسید. حس امنیت و اعتماد را در آنها به وجود بیاورید. ایجاد پیوند قوی میان دانش‌آموز و والدین به بهبود سلامت روان هردوی آنها کمک میکند.
رژیم غذایی سالم
اتخاذ یک رویکرد صحیح در انتخاب مواد غذایی سالم نقش قابل توجهی در مدیریت اضطراب دانش‌آموزان دارد. در کنار آن امتناع از گرسنه ماندن و توجه به قند خون بسیار مهم است.
خواب کافی
به هیچ عنوان نقش خواب کافی را در کاهش استرس فرزندان خود نادیده نگیرید. زمانی که بچه‌ها به اندازه کافی نمی‌خوابند در طول روز واکنش‌های نامناسب بیشتری از خود نشان می‌دهند و به محرک‌ها پاسخ‌های انفجاری می‌دهند.
رایحه درمانی
تحقیقات مختلف نشان داده است، برخی عطرها گیرنده‌های خاصی از مغز را فعال میکند که به کاهش اضطراب می‌انجامد. از این رو می‌توانید با سوزاندن شمع‌های عطری، عودهای طبیعی مانند استخودوس، بابونه و چوب صندل یا استفاده از اسانس‌ها یا بخورها فضای خانه را معطر نگه دارید.
کمک گرفتن از مشاور
در صورتی که راهکارهای مختلفی را برای مدیریت استرس کودک خود امتحان کرده‌اید، اما جواب نگرفته‌اید، می‌توانید از یک مشاور یا معلم خصوصی کمک بگیرید.
تاثیر درمان استرس در دانش آموزان
ابتلا به استرس شدید بر عملکرد همه انسان های مبتلا، تاثیر منفی می گذاره. اما تاثیر اون بر عملکرد دانش آموزان و دانشجویان بسیار بیشتر و مخرب تره. بین استرس و یادگیری ارتباطی پیچیده وجود داره. افزایش اضطراب تا میزان معینی، محرکی است برای بالا بردن یادگیری ، ولی پس از این میزان معین، افزایش اضطراب باعث کاهش در یادگیری میشه و اگه میزان اضطراب بازهم افزایش پیدا کنه، این موضوع به این معنی اینه که یک سطح مطلوبی از اضطراب برای یادگیری بهینه وجود داره که پس از این سطح، افزایش استرس نتیجه معکوس داده و ضد سازنده است. در اینجا اهمیت درمان استرس در نوجوانان را کاملاً مشخص هست. و باید به آن توجه بسزای شود.
یادگیری زمانی اتفاق میافته که فرد دقت و توجه کافی رو داشته باشه. زمانی که فرد مضطرب هست و استرس داره، میزان دقت و توجه کم میشه و در نتیجه یادگیری صورت نمی گیره. استرس شدید باعث میشه خون رسانی و فعالیت مناطقی از مغز که در هوشیاری، توجه، تمرکز و یادگیری نقش دارند، مختل بشه و در نتیجه یادگیری انجام نمیشه. اضطراب و استرس می تونه مانع بزرگی برای موفقیت هر فردی باشه. اگه شما با وجود تلاش فراوان نتونید بر استرس خودتون فائق شوید، مسلما نتایجی به مراتب پایین تر از زمانی می گیرید که درس بخونید و تلاش کنید و آرامش هم داشته باشید.
کلام آخر
استرس در دانش‌آموزان یک مسئله جدی در محیط تحصیلی است که بر روی عملکرد تحصیلی، رفتار و روابط اجتماعی دانش‌آموزان تاثیر منفی می‌گذارد. با توجه به علائم و نشانه‌های وجود استرس، مدارس و نهادهای آموزشی باید راه‌کارها و استراتژی‌هایی را پیشنهاد دهند تا به دانش‌آموزان در مدیریت استرس کمک کنند. این می‌تواند شامل فراهم کردن محیط‌های آموزشی امن و حمایت کننده، ارائه راهنمایی‌ها و مشاوره‌های روانشناختی، ارائه مهارت‌های مدیریت استرس و توانمندسازی روانی باشد.
بهبود مدیریت استرس در دانش‌آموزان، بهبود روانشناختی و تحصیلی آنها را ایجاد خواهد کرد و به آنها کمک خواهد کرد تا توانمندی‌های خود را در مواجهه با فشارها و چالش‌های زندگی تحصیلی تقویت کنند. این اقدامات نه تنها می‌توانند بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان را به همراه داشته باشند، بلکه در ایجاد یک محیط آموزشی سالم و مثبت کمک می‌کنند.