آزمون پیشرفته ریون

آزمون ماتریسهای پیشرونده ریون یکی از آزمونهای هوشی غیرکلامی است که توسط ریون در انگلستان برای اندازه گیری عامل عمومی ( g ) اسپیرمن ساخته شده است. بعد از تهیه این آزمون پژوهشهای زیادی درباره آن به عمل آمده و بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته است. درحال حاضر سه فرم این آزمون برای اندازه گیری هوش افراد در همه سطوح توانائی- از کودکان 5 ساله تا بزرگسالان سر آمد- در دسترس است.

فرم اول آزمون ماتریسهای پیشرونده معیار(SMP) است که دارای 60 ماتریس یاتصویر است وبه 5 سری 12 تایی تقسیم شده است. نسخه اولیه این فرم درسال 1938 تهیه شده ودر سال 1974 فقط تصحیح کوچکی در سوال اصلی ( 8- B ) آن به عمل آمد. درسال 1956 هم درترتیب اصلی سوالات وگزینه های آن تجدید نظر به عمل آمد ولی هیچگونه تغییری در جوابهای صحیح سوالات صورت نگرفت . از آن موقع تا به حال نسخه تجدید نظر شده 1956 برای آزمایش هوش افراد دامنه های سنی 5/6 تا 65 سال بکار برده می شود. درسطوح سنی پایین تر با اجرای این فرم می توان دامنه های هوشی بالاتر از متوسط را تعیین کرد ولی در سنین بالاتر ( بزرگسالان ) برای تعیین هوشبهر افراد سرآمد بایداز فرم پیشرفته آزمون استفاده کرد.

فرم دوم آزمون، ماتریسهای پیشرونده رنگی (CPM) است که 36 تصویر دارد واکثر آنها رنگی است. این فرم در سال 1947 برای آزمایش کودکان 5 تا 11 سال وبزرگسالان عقب مانده ذهنی تهیه

شد. از آن موقع تا بحال این فرم تغییری نکرده است. ماتریسهای پیشرونده پیشرفته ( APM )فرم سوم آزمون ریون است که دارای دو دفترچه است وبرای سنجش هوش بزرگسالان درخشان ( 11 سال الی بزرگسالی ) بکار گرفته می شود.

نسخه اولیه این فرم با 12 سوال در دفترچه اول و48 سوال در دفترچه دوم در سال 1947 منتشر گردید. در سال 1962 با تحلیل سوالی که آ.ر. فوبس روی سوالات آزمون انجام داد تعداد ماده های دفترچه دوم از48 به 36 ماده تقلیل یافت. ازآن موقع تا به امروز نسخه تجدید نظر شده 1962 توسط روانشناسان ومحققان بکار گرفته می شود.

توصیف ماتریسهای پیشرونده پیشرفته (APM)

این ازمون شامل دو دفترچه وبرای سنجش افراد با توانائی ذهنی متوسط وبالاتر از متوسط ( 11 سال الی بزرگسالی ) بکار گرفته می شود. دردفترچه اول 12 سوال ودر دفترچه دوم 36 سوال چاپ شده است. سوالهای مطرح شده در هر دو دفترچه یکسان هست همگی شامل توالی الگوهای اشکال یا نمودارهایی هستند که بر اساس منطق خاص تنظیم شده اند. آزمودنی باید هر یک از تصاویر یا نمودارها را با انتخاب یک تصویر از بین چند تصویر ارائه شده در پائین صحفه کامل کند. یافتن پاسخ هر سوال مستلزم آن است که آزمودنی رابطه بین اجزای تصاویر را کشف کند سپس رابطه کشف شده را برای یافتن جزء ناقص بکار برد.

دفترچه اول بعنوان یک مجموعه تمرینی قبل از دفترچه دوم روی آزمودنی اجرا می شود تا آزمودنی با روش کار وجواب دادن آشنا شود. درضمن می توان به عنوان یک آزمون کوتاه مدت برای مشخص کردن اینکه ازمودنی جزء ده درصد بزرگسالان کم هوش، یا هشتاد درصد بزرگسالان متوسط ویا جزء ده درصد بزرگسالان با هوش تست بکار برد. دفترچه دوم مجموعه اصلی آزمون را تشکیل می دهد. با توجه با عملکرد آزمودنی دراین دفنترچه می توان رتبه درصدی وهوشبهروی را مشخص کرد. سوال های اولیه دفترچه دوم بسیار آسان است ولی به تدریج مشکلتر می شود بطوریکه سوالهای انتهایی بقدری مشکل است که کمتر کسی می تواند در یک زمان محدود، پاسخ درست آنها را پیدا کند.

این آزمون به دو صورت فردی وگروهی قابل اجراست. آزمودنیها می توانند سوالات دفترچه اول را در عرض 10 دقیقه وسوالات دفترچه دوم را در عرض 40 الی 60 دقیقه پاشه دهند در هنجار یابی این آزمون روی دانش آموزان مقطع راهنمائی ومتوسطه شهر تبریز آزمون بصورت گروهی اجرا شد وبرای دفترچه اول 10 دقیقه وبرای دفترچه دوم 50 دقیقه فرصت داده شد.

دستورالعمل اجرای آزمون :

الف- بصورت فردی : قبل از شروع به اجرای آزمون، بریا کاهش اضطراب ونگرانی احتمالی آزمودنی، ایجاد آمادگی در او وآشنائی تقریبی با توانائیهای او مصاحبه مشاوره ای انجام می گیرد. و اطلاعات مورد لزوم در بالای برگ پاسخنامه یادداشت می گردد.

سپس آزماینده دفترچه اول آزمون را باز وتصویر بالای صفحه اول ( شماره 1 ) را به آزمودنی نشان می دهد ومی گوید (( این تصویر را خوب نگاه کنید قسمتی از آن بریده یا برداشته شده است )) جای خالی را نشان می دهد ومی گوید (( هر یک از تصاویری که در اینجا آمده است )) تصاویر پائین صفحه را یک به یک با انگشت نشان می دهد (( می تواند جای خالی را پر کند ولی همه آنها درست نیست. فقط یکی از هشت تصویر است که اگر در جای خالی قرار گیرد می تواند تصویر بالای صفحه را هم در خط افقی وهم در خط عمودی به درستی کامل کند )) انگشت را در امتداد ردیف های ( افقی ) وستونها ( عمودی ) حرکت می دهد ودر جای خالی نگاه می دارد. می گوید (( شما آن تصویر را به من نشان بدهید )) معمولا آزمودنی بدون دشواری زیاد می فهمد که باید چه کار بکند، بلافاصله شماره 8 را نشان می دهد . اگر آزمودنی نتواند پاسخ صحیح را نشان دهد توضیح را تا آنجا ادامه می دهد که کاملا بهفمد که چه کار باید بکند یا قضیه را بگیرد. اگر پاسخ آزمودنی غلط باشد به او توضیح می دهد که چرا غلط است واز او می خواهد که پاسخ صحیح را از میان تصاویر باقیمانده انتخاب کند.

پس از آنکه آزمودنی پاسخ صحیح را پیدا کرد آزماینده می گوید (( بلی درست است تنها هیمن تصویر است که می تواند تصاویر بالا را هم در خط افقی وهم در خط عمودی تکمل کند )). وقتی آزماینده متوجه شد که آزمودنی مسئله را فهمیده وآنچه را که باید انجام دهد را درک کرده وبه سوال یا مسئله شماره 2 می پردازد به آزمودنی می گوید (( حالا این یکی را جواب بدهید تصاویری را نشان بدهید که می تواند تصویر بالایی را هم بصورت افقی وهم بصورت عمودی تکمیل کند )) معمولا در این مرحله هم مشکلی بوجود نمی آید براحتی تصویر شماره 4 را نشان می دهد. اگر در این مسئله توضیح اضافی لازم باشد به مسئله اول بر می گردد وبا دوباره توضیح دادن آن از آن برای پاسخگوئی به سوال دوم بهره می گیرد، می گوید (( مانند مسئله اول تصویر انتخاب شده در مسئله دوم هم باید تصویر بالائی را هم در خط افقی هم در خط عمودی تکمیل کند )). هیچ توضیح دیگر دهد.

اگر آزمودنی در هر مرحله از جواب دادن به سوالات اشتباه کند قبل ا زپرداختن به مسئله بعدی آزماینده به او تذکر می دهد ومی گوید (( باید تصاویر پائین صفحه را به دقت نگاه کنید وبخاطر داشته باشید که فقط یکی از این تصاویر است که می تواند تصویر بالای صفحه را هم در خط عمودی وهم در خط افقی به درستی تکمیل کند )) اگر آزمودنی روی جزئیات ناچیز دقیق شود آزماینده به او می گوید (( زیاد روی جزئیات نروید چرا که تصویر یا کاملا درست است یا کاملا غلط )). بعد از مسئله اول در بقیه مسائل اولین پاسخ آزمودنی به مسئله چه درست وچه غلط یادداشت می شود.

معمولا افراد کم هوش نمی توانند پنج مسئله اول را حل کنند امتیاز آنها دراین دفترچه کمتراز 6 است مگر اینکه تصادفا پاسخ تصویر انتخاب کنند. افراد متوسط درحل چهار مسئله اول با مشکل روبرو نمی شوند اشتباهات آنها از مسئله پنجم تا مسئله دهم بوقوع می پیوندد. بین آنها بندرت کسانی پیدا می شوند که بتوانند دو مسئله آخر را حل کنند نمره آنها دراین دفترچه بین 6 الی 10 قرار دارد. افراد با هوش اکثرا مسائل را حل می کنند دراین گروه هم کمتر کسی پیدا می شود که بیش از یک غلط داشته باشد.

بعداز اینکه آزمودنی سوالهای دفترچه اول را پاسخ داد آزماینده دفترچه دوم را به آزمودنی می دهد ومی گوید :

(( مسائل این دفترچه شبیه مسائل دفترچه اول است جز اینکه تعداد آنها زیاد است وهرچه به مسائل پایانی نزدیکتر می شوید مسائل مشکلتر می شوند. همه مسائل را از اول تا آخر به نوبت پاسخ دهید بعداز پاسخگویی به یک مسئله ورد شدن از آن، حق برگشت به آن مسئله ومسائل قبلی را ندارید. هر اندازه وقت بخواهید دراختیاز شما گذاشته می شود )) اگر خود آزمودنی پاسخها را یادداشت کند، آزماینده ابتداء یاد می دهد که چگونه پاسخها را روی پاسخنامه بنویسد. درجریان اجراء نیز کنترل می کند تا آزمودنی پاسخها را درست درجای مربوطه یادداشت کند. اکثر آزمودنیها درعرض 40 الی 60 دقیقه به همه سوالها پاسخ می دهند.

ب- اجرا به صورت گروهی :

اجرای گروهی درصورتی امکان پذیر است که شرایط زیر فراهم باشد:

1- مکان مناسب از نظر نور، هوا و حرارت فراهم باشد. دراین مکان فاصله بین صندلی ها تا

اندازه ای باشد که آزمودنیها نتوانند پا سخهای یکدیگر را ببینند.

2- هردودفترچه ازمون وپاسخنامه به تعداد نیاز قبلا اماده شده باشد.

3- توضیحات به گونه ای باشد که برای همه قابل فهم و شنیدن باشد.

4- ناظران جلسه به تعداد کافی حضور داشته وقبلا آمادگی لا زم را کسب کرده باشد.

روش اجرای آزمون: بعد از ایجاد آرامش آمادگی وانگیزه برای پاسخ دادن، دفترچه اول همراه با پاسخنامه روی صندلی آزمودنیها گذاشته وگفته می شود (( برای جواب دادن به این آزمون، یک برگ پاسخنامه به شما داده شده همه پاسخ هایتان را در آن یادداشت کنید در دفترچه هیچ علامتی نزنید یا چیزی ننویسد. ابتداءمشخصات خودتان را دربالای برگ پاسخنامه بنویسید )) ناظران جلسه کنترل می کنند تا همه آزمودنیها مشخصات خودشان را یادداشت کنند. 

تصریح دستورالعمل :

1- آزمون را تا آخر بدون وقفه اجرا کنید.

2- در اجرای آزمون بصورت فردی نیز درصورتیکه آزمودنی توان نوشتن را داشته باشد می توان یادداشت پاسخ ها در پاسخنامه را به خود آزمودنی واگذار کرد.

3- اگر آزمودنی به جای یک پاسخ، دو یا سه عدد جلوی شماره مربوط به تصویر را نوشت، اگر قبل از اتمام آزمون متوجه این عمل شدیم تذکر می دهیم فقط یکی از آن اعداد را انتخاب و بقیه را خط بزند درصورتیکه بعد از اتمام آزمون متوجه شدیم عدد سمت راست را، پاسخ صحیح قلمداد کرده ونمره می دهیم.

4- باید توجه داشت آزمودنی تصاویر را به ترتیب شماره جواب دهد وتصویر را جا نیندازد.

5- زمان صرف شده برای آزمون را اندازه گیری ودر زیر پاسخنامه یادداشت کرد.

6- در صورتیکه آزمودنی درزمان تعیین شده آزمون را تمام نکند آزمون را متوقف می کنیم.