عدم تمرکز
اگر شما هم دچار عدم تمرکز هستید و نمی توانید آن طور که باید روی مسائل تمرکز داشته باشید باید شروع به تمرینات افزایش تمرکز کنید و این مشکل را درمان کنید.
تمرکز، توانایی متمرکز کردن توجه شما به وظایف خودتان است. با داشتن مهارت های تمرکز کافی، شما می توانید حواس پرتی ها را از بین ببرید و از هر عاملی که باعث عدم تمرکز شما می شوند، جلوگیری کنید. وقتی تمرکز در بالاترین حد خود قرار بگیرد، متوجه خواهید شد که می توانید راحت تر، سریع تر و بهتر کار کنید.
تعریف تمرکز حواس
تمرکز در لغت یعنی تراکم، فشردگی مجموعه، چکیده، تمرکز در اصطلاح یعنی حفظ و نگهداری توجه و تمرکز حواس، روی موضوعی معین. بدون تمرکز حواس، یادگیری مثمرثمر نخواهد بود. بنابراین همه افراد توانایی تمرکز دارند و تمرکز نسبی است یعنی کسی نمی‌تواند ادعا کند کاملا حواس‌پرت است یا همیشه تمرکز حواس دارد.
تمرکز گاهی ساده است و گاهی مشکل. تمرکز در موضوع‌هایی که نیاز به تفکر و تجزیه و تحلیل دارند مشکل و در موضوع‌هایی که جنبه تفریحی و سرگرمی دارند، بسیار آسان است.
تمرکز حواس یعنی عوامل حواس‌پرتی را به حداقل رساندن. تمرکز هر شخص به نسبت کاهش عوامل حواس‌پرتی او افزایش می‌یابد و بنا به تغییرات موقعیت ذهنی و محیطی او تغییر می‌کند. بیشتر افراد گمان می‌کنند که تمرکز یک امر ذاتی و تغییر آن ناممکن است، در حالی‌که تمرکز یک امر اکتسابی است و باید هر روز پرورش و جهت داده شود و هر کس باهوش عادی خود می‌تواند به آن دست یابد. پس برقراری تمرکز حواس به میزان کاهش عوامل حواس‌پرتی بستگی دارد.
هر چه عوامل مزاحم و مخل تمرکز بیشتر باشند، توانایی حفظ تمرکز حواس کمتر است و برعکس آن سبب افزایش تمرکز. لذا حواس‌پرتی یعنی خارج شدن از روند مطالعه یا جریان کاری و فرو رفتن در افکار و تخیلات و یا انجام کار دیگر.
میزان تمرکز شما بستگی به تعهد کاری، علاقه شما به کار، توانایی در انجام کار، وضعیت جسمی و روانی و محیطی اطراف شما بستگی دارد. هنگامی که توانستید این عوامل را تنظیم کرده و ذهنیت درستی پیدا کنید، متوجه می شوید که می توانید بهتر تمرکز کرده و افکار بی ربط را حذف کنید.
عدم تمرکز همیشه خطرناک نیست، اما ناتوانی در تمرکز می تواند نشان دهنده ی این باشد که شما نیاز به درمان های پزشکی دارید. برخی از شرایط پزشکی ممکن است باعث عدم تمرکز یا حواس پرتی شما شود.
حواس‌پرتی یا منشا ذهنی و درونی دارد و یا منشا بیرونی و محیطی که در زیر به توضیح کامل هر کدام از این عوامل می‌پردازیم.
حواس‌پرتی درونی و ذهنی: عبارت است از اشکالات فکری انسان و اندیشه‌هایی که موانعی بر سر راه توجه دقیق به مطالعه و تمرکز حواس ایجاد می‌کنند. این موانع شامل مواردی از قبیل درد، رنج، غم و غصه، نگرانی، گرسنگی و تشنگی، سردی و گرمی، ترس، خشم، شادی، سردرد و … است. به دام انداختن این افکار انحرافی اهمیت زیادی در تمرکز حواس دارد؛ بنابراین بهتر است قبل از شروع مطالعه، کارهای نیمه‌تمام خود را به پایان برسانید.
حواس‌پرتی بیرونی و محیطی: آنچه به محیط پیرامون فرد ارتباط پیدا می‌کند یا تحریکات غیرعادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد می‌شوند مانند نور شدید و نور ضعیف، صداهای ناهنجار، روشن بودن رسانه‌ای صوتی و تصویری و نظایر این‌ها ممکن است فرایند تمرکز حواس را با اشکال مواجه کنند. انتخاب مکان مناسب برای مطالعه یکی از مهمترین راهکارهای مقابله با عوامل حواس‌پرتی بیرونی و محیطی است.
رهایی از حواس‌پرتی و ایجاد تمرکز حواس در افراد مختلف، متفاوت است و به حالت درونی، تجربه‌ها مکان و موقعیت آن‌ها بستگی دارد. برخی از افراد اظهار می‌دارند که من آدم کاملا حواس‌پرتی هستم و برخی دیگر می‌گویند نمی‌توانم تمرکز حواسم را به روی کاری حفظ کنم. در حالی‌که این تفکر غلط است و هیچ‌کس نباید خود را فردی کاملا حواس‌پرت یا فاقد تمرکز حواس بداند، بلکه بهتر است وقتی که تمرکز حواس فردی دچار اختلال شد، بگوید در این لحظه و در محیط فعلی حواس‌پرتی من بیشتر و میزان تمرکز من کمتر است. لذا حواس‌پرتی بیشتر علل درونی دارد و به طبیعت خود فرد، ویژگی‌ها، حالات روحی و روانی و عادات فردی بستگی دارد.
بی‌شک حواس‌پرتی بیرونی آسان‌تر از عوامل حواس‌پرتی درونی برطرف می‌شود. پس می‌توان بدون توجه به عوامل محیطی مانند سروصدای زیاد، شلوغ بودن محیط و حتی داخل مترو، سرویس و هنگام مسافرت تمرکز حواس خود را حفظ کرد؛ اما نمی‌توان در حال گرسنگی و تشنگی شدید، نگرانی و ناراحتی و دگرگونی فکر و اندیشه با تمرکز مطالعه کرد یا کار دیگری را با تمرکز انجام داد و مطالعات و یا تجربیات زیادی این موضوع را تائید کرده است که یک انسان می‌تواند در محل پرسروصدا و ناآرامی با تمرکز و توجه کافی مطالعه کند.
دلایل عدم تمرکز
رسانه‌های اجتماعی: در این ارتباطات ممکن است شما در یک روز به‌طور مثال مطالعه خود را چندین بار قطع کنید و به‌سادگی با دوستان‌تان از طریق این رسانه‌ها ارتباط برقرار کنید و زمانی که بر سر مطالعه خود باز می‌گردید مجبور باشید کمی از عقب‌تر ادامه دهید تا ذهن‌تان بتواند دوباره بر روی آن کار متمرکز شود. رسانه‌های جمعی می‌توانند یکی از دلایل عدم تمرکز در هنگام درس باشند. برای رفع این مشکل باید از ورود به سایت‌ها و رسانه‌های اجتماعی در حالی‌که مشغول به مطالعه هستید اجتناب کنید. اگر احساس می‌کنید باید به بررسی این شبکه‌ها بپردازید این کار را در زمان استراحت خود انجام دهید تا مجبور نباشید تمرکز ذهنی خود را بر هم زنید. اگر شما نمی‌توانید در برابر چک کردن آن‌ها مقاومت کنید، لپ‌تاپ یا گوشی خود را از دسترسی به اینترنت برای چند ساعت خارج کنید.
افکار منفی (وسواسی): اگر شما در مورد کارهای خود مدام نگرانی داشته باشید تمرکز داشتن برای شما سخت می‌شود. این که شما مدام در مورد کارهایی که انجام داده‌اید یا می‌خواهید انجام دهید یا مثلا در مورد مکالمه دیروز خود با دوست‌تان و … افکاری در سر داشته باشید باعث تحلیل ذهنی و عدم تمرکز شما می‌شود، افکار آزاردهنده از هر نوع می‌تواند در حواس‌پرتی شما نیروی قدرتمندی باشد. یکی از عوامل عدم تمرکز در درس همین افکار منفی و نگرانی‌های روزمره شماست. هرگز در مواقع نگرانی و ناراحتی مطالعه نکنید، این کار فقط وقت شما را هدر می‌دهد بدون اینکه نتیجه مثبتی برای شما داشته باشد. یکی از راه‌های محافظت از افکار آزاردهنده که مدام در ذهن مرور می‌شوند این است که آن‌ها را بر روی کاغذ بنویسید. یک لیست از کارهای خانه و یا کارهای دیگری که در برنامه دارید تهیه کنید. حتی کارهایی که می‌خواستید انجام دهید و نداده‌اید یا علل ناامیدی‌های خود و اتفاقات ناخوشایند را در یک دفترچه بنویسید. هنگامی‌که این افکار بر روی کاغذ می‌آیند، شما ممکن است بتوانید آن‌ها را از ذهن خود خارج کنید. ابتدا ناراحتی و نگرانی خود را رفع کنید و سپس به مطالعه بپردازید.
مطالعه اثربخش زمانی اتفاق می‌افتد که شما مثبت فکر کنید و به توانایی‌های خود اعتماد داشته باشید. اعتمادبه‌نفس باعث می‌شود مهارت و نیروی شما برای مطالعه بیشتر شود؛ احساس شادابی کنید؛ تمرکز بیشتری برای درس خواندن داشته باشید؛ بیشتر فکر کنید؛ بهتر مطالعه کنید و در نتیجه نتایج بهتری بگیرید.
سعی کنید هنگام مطالعه از جملات مثبت استفاده کنید. برای مثال اگر می‌خواهید درسی را مطالعه کنید که برای شما دشوار است، از گفتن کلماتی مانند نمی‌دانم، نمی‌توانم، نمی‌خواهم، این کار محال است و… بپرهیزید. بهتر است احساساتی مانند ترس و بدگمانی را از خود دور کنید و به افکار منفی اجازه ندهید که شما را تحت تاثیر قرار دهد و تمرکز شما را از بین ببرد.
انجام چندین کار مختلف باهم و در یک زمان: اگر شما فکر می‌کنید با انجام چندین کار باهم و در یک زمان بهتر به تمام وظایف خود می‌رسید کمی بیشتر فکر کنید!
تحقیقات نشان می‌دهد که شما پس از هر تغییر کار تمرکز خود را بر کار از دست می‌دهید و زمان بیشتری برای انجام آن باید اختصاص دهید. نتیجه نهایی این است که انجام سه پروژه به‌طور همزمان معمولا بیشتر از به‌تنهایی انجام دادن‌شان طول می‌کشد. هنگام مطالعه فقط مطالعه کنید. خود را مشغول صحبت همزمان و گوش دادن موسیقی و مطالعه به‌صورت هم زمان نکنید.
کسالت: بعضی از کارها در طول روز وجود دارد که انجام آن همیشه برای شما جالب‌تر از مابقی هستند. انجام آن کارهایی که زیاد موردعلاقه‌تان نیست، گاه می‌توانند سبب تحلیل انرژی و حواس‌پرتی شوند. پاسخ به تلفن و اینترنت و حتی گردگیری میز مطالعه در این مواقع می‌تواند شما را از کسالت و گیجی دربیاورد. ابتدا کارهای موردعلاقه خود را انجام دهید و سپس بعد از رفع خمودگی به انجام مطالعه بپردازید.
زمانی مرتب برای استراحت در نظر بگیرید. برای مثال اگر یک ساعت کامل فقط درس بخوانید، پس از آن انرژی روحی و جسمی برای ادامه مطالعه نخواهید داشت. تکنیک پومودورو در این زمان به شما کمک زیادی می‌کند.
با استفاده از این تکنیک شما 25 دقیقه درس می‌خوانید، پس از آن 5 الی 10 دقیقه استراحت می‌کنید. اگر احساس کردید که 25 دقیقه زمان کمی است می‌توانید آن را به 40 دقیقه افزایش دهید و پس از آن 10 دقیقه استراحت کنید. اگر از این روش در برنامه‌ریزی خود استفاده کنید آرامش بیشتری خواهید داشت؛ زیرا می‌دانید طبق برنامه پیش می‌روید و درس‌های خود را کامل می‌خوانید.
برای دوری از عدم تمرکز در درس با خودتان قرار بگذارید که مثلا اگر در یک زمان معین بتوانید کارتان را انجام دهید می‌توانید 10 دقیقه استراحت کنید. این استراحت می‌تواند شامل نوشیدن یک فنجان قهوه یا قدم زدن کوتاه باشد.
ترس و اضطراب: وقتی شما احساس می‌کنید در سرتان افکار زیادی دارید دچار نگرانی می‌شوید و نمی‌توانید به‌خوبی بر وظایف فردی‌تان تمرکز کنید و اگر این استرس طول بکشد آسیب‌های بدی به بدن وارد می‌شود؛ مثل شانه درد، تپش قلب، سردرد که همه این‌ها بر عدم تمرکز شما اثر می‌گذارد اضطراب تاثیر مستقیمی روی تمرکز دارد. در تقابل با بخش‌های شناختی (قسمت‌هایی از مغز که وظیفه تفکر سریع و دقیق رادارند) عمل می‌کند. درنتیجه عصبی و مضطرب بودن تمرکز را دشوارتر می‌کند. استرس یکی از عوامل مهم عدم تمرکز در درس است. برای رهایی از این شرایط، یادگیری تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن می‌تواند به شما در تسلط بر افکار استرس‌زا کمک کند، تسلط بر آن‌ها باعث می‌شود دیگر توجه شما را به خود جلب نکنند. در یک مطالعه، محققان دریافتند که افرادی که یک دوره هشت هفته‌ای مراقبه انجام داده‌اند در آن زمان توانایی آنان برای تمرکز بر افکارشان بهبود یافته است. اگر شما می‌توانید یک کلاس مدیتیشن را پیدا کنید یا به‌صورت آنلاین مطالعه کنید. اگر اختلال خلقی ناشی از اضطراب مانند عصبی بودن و افسردگی دارید یا اگر اضطراب توانایی تمرکزتان را کم کرده است به‌طوری که روی کار، روابط فردی و امور تحصیلی شما اثر منفی دارد به پزشک مراجعه کنید و همه علائم و مشکلات‌تان را شرح دهید تا با کمک پزشک این مشکل حل شود.
گرسنگی: مغز نمی‌تواند بدون سوخت تمرکز کند؛ بنابراین حذف وعده‌های غذایی به‌خصوص صبحانه یک عامل نداشتن تمرکز است. تحقیقات نشان می‌دهد حافظه کوتاه مدت و تمرکز در زمانی که شما تغذیه ندارید کمتر است. گرسنگی، علت عدم تمرکز داشتن در هنگام مطالعه است. شما می‌توانید گرسنگی را با رساندن غذاها به مغز و داشتن یک منبع سوخت ثابت از بین ببرید. همیشه صبحانه بخورید، خوردن منابعی با پروتئین بالا مثل پنیر و آجیل، کاهش در مصرف کربوهیدرات‌های ساده (شیرینی، ماکارونی)، انتخاب کربوهیدرات‌های پیچیده (غلات سبوس‌دار) در افزایش تمرکز شما کمک می‌کنند.
عدم وجود انگیزه: اولین و مهمترین بحث در عدم تمرکز در درس و کاهش یادگیری، وجود انگیزه است. اگر فرد برای مطالعه و یادگیری مسائل درسی انگیزه، علاقه و اشتیاق کافی را نداشته باشند یادگیری یا صورت نمی‌گیرد یا اگر هم صورت گیرد مقطعی و کوتاه‌مدت است که باگذشت زمانی کوتاه، مطالب یاد گرفته شده فراموش می‌شود. یکی از دلایلی که مطالب یاد گرفته شده را سر جلسه امتحان فراموش می‌کنیم همین عامل است.
گاهی‌اوقات نیز ممکن است افراد خود را مجبور به درس خواندن کنند در صورتی که علاقه‌ای به آن ندارند. با این کار تمام حواس آن‌ها به طور ناخودآگاه از درس پرت می‌شود
سندروم بیش فعالی: اختلال بیش فعالی با عدم توجه (ADHD) تنها یک مشکل برای کودکان نیست. بیش از نیمی از بچه‌هایی که با ADHD رشد می‌کنند، با همین علائم بزرگ می‌شوند و افراد بزرگسال مبتلا به سندروم بیش فعالی هستند. علائم معروف این بیماری شامل توجه کم و کوتاه و مشکل عدم تمرکز بر وظایف به‌ویژه عدم تمرکز در درس است.
اگر شما مشکل عدم تمرکز و یا کمبود توجه دارید از یک پزشک یا مشاور در مورد ADHD بپرسید. راه‌هایی برای مدیریت شرایط، از جمله رفتار درمانی و داروهای خاص برای درمان وجود دارد. همان‌طور که می‌بینید سندروم بیش فعالی فقط یکی از دلایل اختلال تمرکز است، بنابراین سریع به خودتان برچسب نزنید و عوامل دیگر را به‌خوبی بررسی کنید.
کمبود خواب: اگر خواب کافی ندارید (هفت یا هشت ساعت خواب شبانه)، احتمالا دچار افکار آشفته هستید و در مدیریت کارهای روزانه‌تان مشکل دارید. این واکنش طبیعی است و با استراحت کافی و زودتر خوابیدن می‌توانید تمرکز خود را دوباره به دست آورید؛ اما اگر دچار اختلال خواب هستید یا وقتی از خواب بیدار می‌شوید هنوز خسته‌اید، از خلق‌وخوی متغیر رنج می‌برید و اختلال توجهی مانند عدم تمرکز یا اختلال هوشیاری دارید به پزشک مراجعه کنید. ممکن است به اختلال خواب مزمن دچار باشید و با بهبود الگوی خواب خود آن را درمان کنید. برای مطالعه و درس خواندن وقت‌هایی را اختصاص دهید که خواب کافی داشته‌اید. در حالت‌های خواب‌آلودگی مسلما توجه و تمرکز خود بر درس را از دست می‌دهید.
کم‌تحرکی و ورزش نکردن: تحقیقات نشان داده ورزش منظم ذهن را آگاه و فعال نگه می‌دارد و قدرت حافظه و یادگیری را افزایش می‌دهد. توجه به ورزش منظم در بزرگسالانی که اختلال توجه و تمرکز و ذهن بی‌قرار دارند، مهم‌تر است. به گفته دکتر ویلنز بیمارانی که ورزش می‌کنند توجه و توانایی تمرکزشان بهتر می‌شود. همچنین ورزش منظم باعث می‌شود انرژی مضاعفی را که منجر به بی‌قراری می‌شود، مصرف کنید و خواب بهتری در شب داشته باشید. اگر نمی‌توانید مدتی آرام بنشینید (مثلا در یک جلسه کاری یا پشت میز کار خود) و دائم باید از پشت میز بلند شوید و حرکت کنید یا با ورزش بیش‌ازحد (دو یا سه ساعت در روز) سعی دارید مشکل بی‌قراری خود را حل کنید از پزشک کمک بگیرید.
مکان نامناسب برای مطالعه: اگر همه وسایل محل مطالعه شما به‌هم‌ریخته و نامرتب باشد؛ کتاب‌ها در آن هر کدام به سمتی رها شده باشند؛ هوای اتاق خیلی گرم یا خیلی سرد باشد؛ از پنجره اتاق صداهای آزاردهنده به گوش برسد و… قطعا شما نمی‌توانید در آن جا تمرکز کافی برای درس خواندن داشته باشید. برای افزایش تمرکز حتما باید محیط مناسبی را انتخاب کنید.
علت های پزشکی عدم تمرکز
به دلیل شرایط اساسی پزشکی ممکن است شما دچار عدم تمرکز شوید. برخی از این شرایط عبارتند از:
مشکلات هورمونی
اختلال در عملکرد غده فوق کلیوی می تواند منجر به تغییر در سطح انرژی و توانایی تمرکز شما شود.
مشکلات تیروئید
هنگامی که تیروئید شما خیلی کم یا بیش از حد کار کند (در شرایط پرکاری و کم کاری تیروئید) ممکن است تمرکز شما با اختلال روبرو شود.
کم خونی
گلبول های قرمز خون اکسیژن را به مغز منتقل می کند و کمبود اکسیژن می تواند توانایی و انرژی مغز را کاهش دهد.
درمان عدم تمرکز
بسته به علت اصلی عدم تمرکز، درمان می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. انجام تمرینات مغزی، تنظیم رژیم غذایی و روان درمانی، روش های رایجی هستند که می توان آن ها را در خانه انجام دهید.
روان شناسان ممکن است با ارائه مشاوره شناختی یا توانبخشی به شما کمک کنند. در موارد جدی تر مانند اختلال افسردگی یا بیماری های دیگر، ممکن است دارو نیز تجویز شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی برای افزایش تمرکز
با افزایش سن، ذهن ما هم پیر می شود. اما خبر خوب این است که اگر غذاها و نوشیدنی های “هوشمند” را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، می توانید شانس سلامت مغز و بهبود تمرکز خود را افزایش دهید. به همین منظور می توانید.
خوردن صبحانه
مطالعات نشان داده اند که خوردن صبحانه می توان باعث بهبود حافظه و توجه کوتاه مدت شود. به عمین علت است دانش آموزانی که صبحانه می خورند، عملکرد بهتری نسبت به دانش آموزان دیگر دارند. مواد غذایی تامین کننده انرژی مغز که می توانید در صبحانه از آن ها استفاد کنید، شامل غلات سبوس دار، لبنیات و میوه های پر فیبر هستند.
خوردن ماهی
ماهی، منبع پروتئینی برای تقویت مغز می باشد که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است. رژیم غذایی با سطح بالاتری از اسیدهای چرب امگا 3 با کاهش خطر زوال عقل و سکته مغزی و کاهش بیماری های روانی مرتبط است. علاوه بر این، آن ها می توانند نقش مهمی در تقویت حافظه به خصوص در پیری داشته باشند. برای سلامتی مغز و قلب، هفته ای دو وعده ماهی میل کنید.
خوردن آجیل و شکلات
آجیل و شکلات تیره منابع خوبی برای ویتامین E، آنتی اکسیدان و حاوی مواد محرک طبیعی هستند که می تواند باعث افزایش تمرکز شوند. سعی کنید یک بار در روز از آجیل و شکلات تیره استفاده کنید تا با حداقل کالری اضافی، چربی یا قند، تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را بدست آورید.
مصرف آووکادو و غلات کامل
سلامتی هر قسمتی از بدن به جریان خون و سلامتی قلب و مغز بستگی دارد. رژیم غذایی با غلات سبوس دار و میوه هایی مانند آووکادو می تواند خطر ایجاد لخته ها و بیماری های قلبی را کاهش داده و جریان خون را تقویت کرده و انرژی مورد نیاز برای مغز را تامین کنند. غلات سبوس دار، مانند ذرت بو داده و گندم کامل حاوی مقدار زیادی فیبر و ویتامین E هستند. اگرچه آووکادو دارای چربی است، اما چربی های اشباع نشده دارد که به جریان خون سالم کمک می کند.
خوردن زغال اخته
تحقیقات انجام شده در حیوانات نشان می دهد که زغال اخته ممکن است از مغز در برابر صدمات ناشی از رادیکال های آزاد محافظت کرده و اثرات شرایط وابسته به سن مانند بیماری آلزایمر یا زوال عقل را کاهش دهد. همچنین رژیم های غذایی سرشار از زغال اخته باعث بهبود در یادگیری می شود.
شما می توانید با تغییر سبک زندگی، توانایی خودتان را در تمرکز کردن بهبود ببخشد. برخی از راهکارهای سبک زندگی در این مورد عبارتند از:
- کاهش مصرف کافئین
- داشته خواب و استراحت کافی
- داشتن وعده های غذایی کوچک در طول روز
- انجام اقدامات برای کاهش استرس، مانند مدیتیشن و یا خواندن کتاب
- سایر درمان ها به تشخیص و علت عدم تمرکز شما بستگی دارد. به عنوان مثال، افرادی که به بیش فعالی مبتلا هستند ممکن است به چندین روش درمانی متفاوت نیاز داشته باشند.
- مرتباً ورزش کنید و فعال باشید.
- آب زیادی بنوشید و علاوه بر آن، از مصرف زیاد نوشیدنی های کافئین دار یا الکلی خودداری کنید.
- مراقبه، یا نوعی تکنیک آرامش را یاد بگیرید و در طول روز آن ها را امتحان کنید تا به بهبود تمرکز شما کمک کند.
- به یکباره ذهن خود را بیش از حد درگیر کارهای مختلف نکنید، چند وظیفه همیشه چیز خوبی نیست. وظایف و کارهای خود را اولویت بندی کنید.
- ذهن خود را با بازی و فعالیت های مغزی تحریک و سرگرم کنید. حتی می توانید ذهن خود را به چالش بکشید و سعی کنید چیزهای جدیدی را یاد بگیرید.