بیماری روانی چیست؟
بیماری روانی به طیف گسترده‌ای از ناراحتی‌های روانی گفته میشود که بر روی توانایی فکر کردن، احساس و رفتار تاثیر می‌گذارد و فرد مبتلا نمی‌تواند امور روزمره‌اش را به خوبی انجام دهد. بیماری یا اختلالات روانی معمولاً در نوجوانی و یا اوایل جوانی شروع می‌شوند یا علائم را نشان می‌دهد.
برخی از مبتلایان فقط یک دوره واحد از بیماری روانی را تجربه می‌کنند، اما برای بسیاری نیز نشانه‌های بیماری حالتی دوره‌ای دارند. در بسیاری از موارد نشانه‌های اختلالات یا بیماری روانی را میشود با ترکیبی از دارو و روان‌درمانی کنترل کرد. بهترین راه برای تشخیص و درمان اختلالات روانی مراجع به یک کلینیک روانپزشکی در تهران است.
سلامت روان
سلامت روان شامل سلامت عاطفی، روانی و اجتماعی است و تاثیر آن بر چگونگی تفکر، احساس وعمل فرد می باشد .همچنین سلامت روان است که تعیین می کند ما چگونه استرس را اداره کرده و درارتباط با دیگران و انتخاب هایمان کمک می کند. سلامت روان در هر مرحله از زندگی مهم است، از دوران کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی.
سازمان جهانی بهداشت که هدف خود را دستیابی به عالی‌ترین سطح ممکن بهداشت برای همه مردم تعیین کرده، در اساسنامه خود در تعریف سلامت می‌گوید: (منظور از سلامت، حالت رفاه کامل جسمانی، روانی و اجتماعی است، نه صرفا فقدان بیماری.)
بر اساس این تعریف، فردی دارای سلامت روان است که: (توانمندی‌های خود را بشناسد و توانایی مقابله با استرس‌های روزمره را داشته باشد و به شکل مفید و موثری در جامعه مشارکت و فعالیت داشته باشد.)
هرچند بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، منظور از سلامت فقط بیمار نبودن نیست، اما هیچ راهکاری درباره اینکه چگونه می توان در تمام زمینه‌های جسمانی، روانی و اجتماعی رفاه را به دست آورد، ارائه نشده است. البته پژوهشگران و محققان در هر دو میدان؛ یعنی بهداشت جسم و بهداشت روان، گام‌های جدی برداشته‌اند.
اگر بخواهیم تعریفی سخت‌گیرانه برای روان سالم مطرح کنیم باید فردی را در نظر بگیریم که از هر نظر هیچ‌گونه مشکلی نداشته باشد و در شرایطی هم که در معرض استرس‌های گوناگون قرار می‌گیرد حتی به‌طور موقت، دچار مشکل نشود.
چنین افرادی علاوه بر اینکه از کیفیت زندگی خوبی برخوردارند و به خوبی زندگی می‌کنند، باید به سایر افراد در داشتن زندگی خوب کمک کنند، در حالی که در جامعه امروزی، کمتر کسی را می‌توان یافت که با این تعریف، روان سالمی داشته باشد. بیشتر افراد در برخورد با مسایل روزمره زندگی، علاوه بر اینکه مشکلاتی با شدت‌های مختلف را تجربه می‌کنند، دچار استرس نیز می‌شوند. برخی از این مشکلات، زودگذر هستند و برخی نقشی ماندگارتر دارند.
در طول این دوره از زندگی شما، اگر دچار مشکلات روانی شوید، تفکر ، خلق و خو و رفتار شما را می تواند تحت تاثیر قرار دهد.
عوامل بسیاری در مشکلات روحی و روانی موثرند از جمله:
- عوامل بیولوژیکی، مانند ژن ها یا مواد شیمیایی مغز
- تجربه های زندگی از جمله تروما
- سابقه خانوادگی مشکلات روحی و روانی
مشکلات روحی و روانی رایج اند، اما کمک برای بهبود آن ها نیز در دسترس است. افراد مبتلا به مشکلات روحی و روانی می توانند بهتر و در بسیاری از موارد کاملا بهبود یابند.
نشانه های هشدار دهنده مشکلات روحی و روانی
اگر می خواهید مطمئن شوید که شما یا کسی که می شناسید با مشکلات روحی و روانی دست به گریبان است یا خیر یک سری از احساسات یا رفتارها می توانند علامت هشداردهنده از یک مشکل باشند مثل:
- خوردن یا خوابیدن بیش از حد یا خیلی کم
- دوری از مردم و فعالیت های معمول
- داشتن انرژی کم و یا نداشتن انرژی
- احساس پوچی یا بی حسی
- داشتن درد غیر قابل توضیح
- احساس درماندگی و یاس
- سیگار کشیدن، مصرف الکل یا استفاده از مواد مخدر بیشتر از حد معمول
- احساس گناه، فراموشکاری، شک، عصبانییت، ناراحتی، نگرانی و یا اضطراب
- فریاد یا پرخاشگری با خانواده و دوستان
- تجربه نوسانات خلقی شدید که باعث مشکلات در روابط می شود
- داشتن افکار و خاطرات مداوم که نمی توانید از سر خود بیرون کنید
- شنیدن صدا و یا باور چیزهایی که درست نیست
- فکر کردن به آسیب به خود و یا به دیگران و خودکشی
- ناتوانی در انجام کارهای روزانه مانند مراقبت از کودکان خود و یا رفتن به محل کار یا مدرسه
اصول سلامت روان
اول، آرامش
بدون تردید آرامش اولین شرط روان سالم است و در سایه آن می‌توان به شکل متعادلی به سایر امور زندگی و پیشرفت هم رسید. البته منظور از آرامش، آرامش نسبی و نداشتن دغدغه‌های متعدد و گاه فلج‌کننده است.
البته در دنیای امروز، هیچ‌کس بدون دغدغه و گرفتاری نیست، اما نکته مهم این است که فرد بتواند به درستی شرایط را ارزیابی و برای رفع و کاهش این نگرانی‌ها اقدام کند و در صورتی هم که مشکلات قابل حل نیستند به‌گونه‌ای با آنها کنار بیاید، نه اینکه گرفتاری‌ها، عملکرد و زندگی او را تحت‌تاثیر قرار دهند و باعث سلب آرامش از او شوند.
دوم، مدیریت هیجان
از دیگر ویژگی‌های مهم سلامت روان، توانایی کنترل و بروز مناسب احساسات و هیجان‌ها است. بروز احساسات باید به‌گونه‌ای باشد که از یک طرف فرد نخواهد احساس‌هایش را سرکوب کند و از طرف دیگر، مهارگسیخته آنها را بروز ندهد.
همچنین انتظار می‌رود ذهن سالم بتواند محیط پیرامون خود را به‌درستی ادراک کند. انسان به کمک حواس پنجگانه، جهان را درک می‌کند، درکی که با واقعیت بیرونی هماهنگ است؛ چیزی نه بیشتر و نه کمتر از آن.
سوم، شناخت
یکی دیگر از خصوصیات ذهن سالم، شناخت است. منظور از شناخت، مجموعه‌ای از توانایی‌های مغز شامل هوشیاری، توجه و تمرکز، حافظه، زبان و... است که هر فردی با توجه به شرایط خود از آن بهره‌مند است. سالم بودن این توانایی‌ها تامین‌کننده و نشانگر بخشی از سلامت روان ما هستند.
شاید در این نوشته همه خصوصیات یک روان سالم بیان نشده باشد، اما به بخشی از مهم‌ترین خصوصیات آن اشاره شده است.
همه توانایی‌ها و خصوصیات گفته شده خود را به صورت یک نماد بیرونی و عینی بروز می‌دهند که آن «رفتار» است.
بررسی رفتار، عینی‌ترین روشی است که با ارزیابی آن می‌توان درباره سلامت روان افراد اظهارنظر کرد. بنابراین داشتن رفتاری متناسب با شرایط پیرامونی از اصلی‌ترین خصوصیت‌های نشانگر سلامت روانی افراد است.
شاید به همین دلیل است که علوم رفتاری همواره در کنار روانپزشکی و سلامت روان به عنوان علمی ذکر میشود که تلاش می‌کند با شناخت بهتر ذهن و مغز به سمت بهبود کیفیت زندگی و ارتقای سلامت حرکت کند.
تشخیص اختلالات روانی
برای تشخیص وجود بیماری در فرد، روانشناس اول شرح‌حال بیمار را بپرسد و از فرد درباره علائمی و احوالاتی که تجربه می‌کند و مشکلاتی دارد سوال می‌کند. احتمال دارد روانشناس از خانواده فرد مبتلا نیز درخواست کند تا در بعضی جلسات حضور داشته باشند تا هر اگر نشانه‌ای در شخص میبینند شرح دهند.
احتمال دارد قبل از تایید تشخیص نیاز باشد فرد آزمایشانی بدهد، از آنجایی بروز برخی بیمارهای روانی مثل افسردگی می‌تواند به دلیل اختلال در کار تیروئید باشد نیاز است که چنین آزمایشانی از افراد گرفته شود.
ممکن از فرد خواسته شود تا پرسشنامه‌های را پر کنند یا یک تست روانشناسی انجام شود. این آزمون و پرسشنامه‌های می‌تواند به تشخیص صحیح بیماری و اختلال و شدت آن کمک کند.
برای سلامت روان از تست MMPI-2 استفاده میشود برای شرکت در این آزمون کلیک کنید.