در ارتباط با تبیین پدیده مجرمانه دوعامل کلی مطرح می باشد:
اول: علل فردی رفتارهای مجرمانه است که به نقش عوامل جسمی و موقعیت های شخصیتی و حالت های روانی انسان ها تاکید دارد.
دوم: علل اجتماعی است که بیشتر انحرافات و رفتارهای مجرمانه انسان ها را ناشی از ارتباطات اجتماعی یا سازمانی و موقعیت فرد در جامعه می داند.
بدیهی است که ایجاد رفتار مجرمانه حاصل تعامل این دو علت اساسی می باشد. به طوری که عوامل فردی می توانند خمیر مایه های علل اجتماعی را فراهم سازند و از حاصل ترکیب این دو رفتار مجرمانه بروز نماید همچنین عوامل اجتماعی و سازمانی می توانند سازگاری روانی افراد را برهم زده و آنان را مسعد بروز جرم نمایند.
از آن جا که یکی از عوامل موثر در ناسازگاری برخی از سربازان وظیفه در محیط خدمت ضعف شخصیت و عدم انطباق رفتاری با هنجارهای درون سازمانی می باشد و فرآیند ناسازگاری نیز زمینه های ارتکاب تخلفات و جرایم را از سوی آنان فراهم می سازد و از طرفی هم به دلیل توزیع آنان در ابتدای خدمت بدون در نظر داشتن نوع ماموریت آن ها در یگان ها ، به طور طبیعی می توان پیامدهای ناگوار عدم نظم پذیری رفتارهای نابهنجار و در نهایت ارتکاب جرایم را مشاهده نمود.
به همین لحاظ ضروری است که بررسی های علمی ، روانی و شخصیتی در مورد سربازان وظیفه بویژه سربازان بزهکار انجام گیرد تا با شناخت ساختار شخصیت و تحلیل رفتار آنها به لحاظ خصوصیات روحی ، روانی و عاطفی نسبت به بکارگیری مناسب آنان در لایه های مختلف بدنه نظامی و انتظامی نیروهای مسلح شاهد بهبود کارایی و هنجارپذیری آنان در محیط خدمت سربازی باشیم و به طریق اولی زمینه های مسوولیت پذیری در عرصه اجتماع و زندگی به تناسب روحیات و ویژگی های شخصیتی ایشان مساعد گردد.
روش تحقیق و ابزار اندازه گیری:
طرح پژوهشی این تحقیق به روش ؛ پیمایشی عملی مقایسه ای پس رویدادی می باشد.
هدف در طرح پژوهش عملی مقایسه ای پس رویدادی ، یافتن علت های احتمالی یک الگوی رفتاری است. بدین منظور آزمودنی هایی که دارای رفتار مورد مطالعه هستند با آزمودنی هایی که این رفتار در آنها مشاهده نمی شود مقایسه می شوند. این روش را غالباً پژوهش پس رویدادی می نامند.
دراین تحقیق از یک نوع ابزار سنجش (تست روانشناسی MMPI) در قالب 71 سوال دو جوابی (بلی ، خیر ) استفاده شده است و در کل بیش از 2800 نفر (حجم نمونه از جامعه آماری ) که شامل 4 گروه سربازان در حال آموزش ، سربازان زندانی ، سربازان در حال خدمت و دانش آموزان نظامی می باشند ، به آن پاسخ داده اند.
_ سوالات پرسشنامه در واقع همان تست MMPI (پرسشنامه شخصیتی چند وجهی مینه سوتا) می باشد که دراین تحقیق به بررسی ویژگی های شخصیتی و روانی افراد مورد سنجش می پردازد.
سوالات تحقیق و اطلاعات به دست آمده:
در تحقیق ( هنجاریابی آزمون شخصیت بر روی سربازان وظیفه و مقایسه آن با هنجارملی ) تفاوت هریک از گروه های چهارگانه با جامعه ملی در میزان های بالینی آزمون شخصیتی ، به تفکیک در قالب هشت سوال اصلی مورد بررسی قرار گرفته است. ( این میزان ها عبارتند از : دروغ پردازی ، اعتبار ، نمره اصلاح (رک گویی ، انتقاد از خود ) خود بیمارنگری ، افسردگی ، هیستری ، انحرافات اجتماعی _ روانی ، پارانویا (انکارهزیانی برونفکنی مشکلات خود ) اسکیزوفرنی (جنون جوانی تو هم قطع ارتباط با واقعیت ) و شیدایی (حساسیت ، زودرنجی ، خصومت نسبت به دیگران ، عدم اعتماد به نفس ، خوش بینی غیرمنطقی نسبت به آینده ) اطلاعات توصیفی دست آمده درخصوص هشت سوال اصلی پژوهش به اختصار عبارتند از:
- دانش آموزان نظامی نسبت به جامعه ملی از سلامت روانی کاملی برخوردارند.
- سربازان زندانی نسبت به جامعه ملی از سلامت روانی کمتری برخوردارند و دچار مشکلات بیشتری می باشند.
- سربازان درحال خدمت نسبت به جامعه ملی در مجموع نسبتاً دارای سلامت روانی می باشند.
- سربازان درحین آموزش نسبت به جامعه ملی از سلامت روانی کاملی برخوردارند.
- میزان اغراق سربازان زندانی از دانش آموزان نظامی بیشتر است.
- میزان اغراق سرباز زندانی از سربازان درحال خدمت بیشتر است.
- میزان اغراق سربازان زندانی از سربازان در حین آموزش بیشتر است.
- سربازان درحال خدمت نسبت به سربازان در حین آموزش دچار مشکلات روانی بیشتری باشند.
خلاصه تحلیل نهایی یافته ها:
الف ) راهکارهای اصلاحی
1_ برگزاری تست شخصیت ام ام پی آی (MMPI) بر روی کلیه داوطلبین به خدمت سربازی در ابتدای ورود به خدمت.
2_ تعریف دقیق از موقعیت های خدمتی در نیروهای مختلف و توزیع مناسب و بهینه آنان برحسب یافته های آزمون مذکور.
3_ ارائه تسهیلات مناسب در نیروهای مسلح به منظور ارتقاء سطح بهداشت روانی سربازان.
ب ) راهکارهای تاسیسی :
4_ راه اندازی مراکز خدمات مشاوره ای و راهنمایی در نیروهای مسلح.
ج ) تحقیقات تکمیلی :
5_انجام تحقیق مستقل در زمینه ارزیابی مشکلات روانی در سربازان آموزشی در دوره های سه ماهه و در طی دو سال خدمت با توجه به موقعیت های گوناگون خدمتی.
6_ ارزیابی وظایف سربازان و موقعیت های جغرافیایی و خدمتی آنان در زمینه سختی محل خدمت.
7_ بررسی ویژگی های شخصیتی سربازان و نحوه انطباق آن با طبقه بندی خدمتی و طرح تقسیم نیروها.
8_ بررسی چگونگی افزایش بهداشت روانی سربازان وظیفه در محیط های خدمتی.
این پژوهش در 5فصل و 221 صفحه در معاونت قضایی و حقوقی ( اداره کل عفو و پیشگیری از وقوع جرم ) انجام پذیرفته و مستندات تحقیق و گزارش نهایی و خلاصه آن نمایه سازی شده و با حفظ
طبقه بندیهای متعارف قابل دسترس تمامی علاقمندان بویژه پژوهشگران نظامی و انتظامی می باشد.
منبع: سازمان قضایی نیروهای مسلح