روان پریشی و علائم و روش های درمانی

روان پریشی به معنای مخدوش شدن رابطه ی ما با واقعیت است و نوعی اختلال روانی بسیار جدی محسوب می شود. افراد روان پریش دچار توهم و ادراکات اشتباه هستند. درواقع، روان پریشی نوعی تجربه ی حسی است که در اثر فقدان محرک های حقیقی به وقوع می پیوندد. مثلا اگر فردی دچار توهم شنیداری باشد، بدون اینکه کسی واقعا فریاد بزند، صدای فریادی را در گوش خود احساس می کند.

یا اگر دچار توهم دیداری باشید، چهره ها و افرادی را در مقابل خود احساس خواهید کرد که در واقعیت وجود خارجی ندارند. علاوه بر اینها، افراد دچار روان پریشی، افکاری دارند که در تضاد با واقعیت است؛ افکاری متوهم که باعث می شود، این دسته از افراد به جمع گریزی تمایل پیدا کنند و انگیزه هایشان در زندگی محدود و اندک باشد. مراجعه به متخصص و پیگیری این مشکل و اختلال بسیار ضروری است، زیرا افراد مبتلا می توانند به خود و اطرافیان ضربه های روحی و جسمی شدیدی وارد کنند. با این حال در این نوشته شما را بیشتر با این بیماری آشنا می کنیم.

علائم بیرونی روان پریشی

اختلال در تمرکز
- خلق وخوی افسرده
- اختلال در خواب به شکل پرخوابی یا کم خوابی
- اضطراب
- شکاکیت
- گوشه گیری و انزوا از اقوام و خانواده
- توهم
- هذیان
- اختلال در بیان (مثلا عوض کردن موضوع صحبت به یک باره و به شکل آنی)
- افسردگی
- اندیشیدن به خودکشی

توهم و هذیان (خطاهای ادراکی و احساسی)

توهم و هذیان ازجمله اختلالات رایج در افراد دچار روان پریشی هستند. این افراد نمی توانند مرز میان واقعیت و وهم را به خوبی برای خودشان تعیین کنند. از این رو در دام خطاهای ادراکی و احساسی خود اسیر می شوند. 

هذیان (خطای ادراکی و احساسی)

هذیان و خطای ادراکی به معنای عقیده و باوری اشتباه است که علی رغم مغایرت با واقعیت، افرد روان پریش به شدت به آن پای بند و معتقد می مانند. هذیان می تواند به شکل های مختلفی بروز پیدا کند: بزرگ نمایی در وقایع، پارانویا، وهم، خطای سُماتیک (طبیعی) و… .

مثلا در حالتی که هذیان و وهم به شکل پارانویا خود را نشان می دهد، فرد مبتلا احساس می کند که کسی مدام درحال تعقیب اوست یا پیام هایی برایش فرستاده می شود که رمزآلود و سری هستند. افراد دچار وهم بزرگ نمایی خود را به شکل اغراق آمیز و اشتباهی خاص و مهم می پندارند. در خطا و وهم سُماتیک نیز افراد معتقدند که دچار نوعی بیماری صعب العلاج هستند، درحالی که از سلامت کامل جسم برخوردارند.

توهم

توهم نوعی تجربه ی حسی در غیاب محرک های واقعی بیرونی است. به عبارت دقیق تر هنگام توهم، بوها، احساسات، صداها، اشیا و احساساتی درک می شوند که درواقع وجود ندارند. افراد متوهم ممکن است کسانی را ببینند که وجود خارجی ندارند یا چیزهایی را بشنوند که اصلا گفته نشده است.

دلایل روان پریشی

روان پریشی در افراد مختلف نمودهای متفاوتی دارد و دلیل بارز و مشخصی برای آن وجود ندارد. باوجود این برخی از بیماری ها و مشکلات موجب این اختلال می شوند. محرک هایی مانند مصرف مواد مخدر، کم خوابی یا سایر عوامل محیطی می توانند موجبات روان پریشی را فراهم کنند. موارد زیر ازجمله عوامل ایجاد این مشکل هستند

بیماری ها

- بیماری های مغزی مانند پارکینسون، هانتینگتون، اختلالات کروموزومی و…
- تومورها و کیست های مغزی
- برخی از انواع جنون و زوال عقل مانند آلزایمر
- بیماری های ویروسی که مغز را نشانه می گیرند، مانند HIV، سفلیس و…
- صرع و سکته مغزی و…

عوامل محرک در ایجاد اختلالات روان پریشی

همچنان به طور دقیق و واضح مشخص نیست که چه عواملی باعث وقوع اختلالات روان پریشی می شوند، اما عوامل ژنتیکی بی تاثیر نیستند. وجود سابقه ی اختلالات روانی در اعضای خانواده، امکان ابتلا به مشکلات روان پریشی را افزایش می دهد. کودکانی که دچار جهش ژنتیکی یا به عبارت دیگر سندرم حذف یا سندرم دی جرج هستند نیز درمعرض ابتلا به اختلالات روان پریشی مانند اسکیزوفرنی هستند.

انواع مختلف روان پریشی

برخی از انواع روان پریشی بر اثر شرایط و موقعیت های ویژه ای به وقوع می پیوندند

اختلال روان پریشی کوتاه مدت

این اختلال که گاهی اوقات با نام روان پریشی واکنشی نیز از آن یاد می شود، در مواقعی رخ می دهد که فرد تحت فشارهای روحی شدید مانند فقدان عزیزان است. بنابر میزان استرسی که فرد تجربه می کند، این مشکل می تواند در طی چند روز تا هفته درمان بشود.

اختلال روانی ناشی از مصرف الکل یا مواد

سوء مصرف موادی نظیر کوکائین و متاآمفتامین ها باعث بروز اختلالات روانی می شود. اثرات مواد توهم زایی مانند LSD موقتی هستند. علاوه بر مواد مخدر ممنوع، برخی داروهای مجوزدار مانند استروئیدها نیز می توانند باعث ایجاد توهم بشوند. افرادی که به مصرف این دست از داروها و الکل اعتیاد دارند، با قطع ناگهانی مواد ممکن است دچار اختلالات روان پریشی شوند.

روان پریشی ارگانیک

جراحت در سر یا بیماری های عفونی نیز می توانند موجبات اختلالات روان پریشی را فراهم کنند. 

انواع اختلالات روانی

دلایل مختلفی برای بروز اختلالات نام برده وجود دارد: مصرف مواد، جراحت، بیماری های عفونی و…، اما گاهی اوقات نیز برخی اختلالات به طور خودجوش در فرد ایجاد می شوند و نشانه هایی از روان پریشی را ایجاد می کنند:

اختلال دوقطبی

افراد دچار این اختلال تعادل رفتاری ندارند. خلق وخوی این افراد از حالت کسل و خموده به حالت به شدت فعال و پرانرژی در نوسان است. در حالتی که به شدت پرانرژی هستند، نشانه هایی از روان پریشی را نشان می دهند. در این حالت احساس می کنند که به شدت توانمند هستند و ویژگی های خارق العاده ای دارند. در حالات افت روحیه نیز احساس ترس، افسردگی و غم به سراغ شان می آید. مثلا فکر می کنند که کسی قصد آزارشان را دارد.

اختلال وهم و هذیان گویی

افراد دچار این مشکل به چیزهایی اعتقاد دارند که اساسا وجود خارجی ندارند. عقاید آنها براساس نوعی وهم شکل می گیرد.

اسکیزوفرنی و اضطراب روان پریشی نیز ازجمله سایر اختلالات این چنینی هستند که باعث وقوع نشانه های روان پریشی در فرد می شوند.

تشخیص روان پریشی چگونه است؟

این اختلال با ارزیابی روانی، تشخیص داده می شود. به عبارت دیگر، پزشک معالج از بیمار پرسش هایی می کند و احساسات و تجارب آن فرد را درباره ی پرسش ها ارزیابی می کند. آزمایش های پزشکی و استفاده از اشعه ی ایکس نیز در بررسی ریشه ای اختلال و کسب اطمینان از وجود یا نبود مشکلات دیگر در تشخیص راه گشا است.

تشخیص مشکل در کودکان و نوجوانان

اختلالات روان پریشی در بزرگسالان نمود متفاوتی نسبت به کودکان و نوجوانان دارد. مثلا کودکان معمولا، دوستان خیالی دارند که با آنها گفت وگو می کنند. البته این موضوع دوستان خیالی در بیشتر کودکان دیده می شود و تنها در حالتی جای نگرانی و مراجعه به پزشک دارد که معاشرت کودک با دوست خیالی از حالت بازی های متداول کودکانه فراتر برود.

درمان روان پریشی

درمان این اختلال می تواند ترکیبی از دارودرمانی و روان درمانی و مشاوره باشد. بیشتر افراد مبتلا به این مشکل پس از طی دوره های درمانی بهبود می یابند:

آرام بخش ها با اثرگذاری فوری

گاهی اوقات افراد دچار روان پریشی به خود و اطرافیان آسیب وارد می کنند. در این حالت با دادن داروهایی آرام بخش، سریعا این جنون از فرد دور می شود. به چنین درمانی آرام بخشی فوری گفته می شود و به کمک آن فرد از اوج جنون به حالتی آرام راهنمایی می شو

داروها

برخی از انواع اختلالات روان پریشی ازطریق داروها درمان می شود. مصرف داروهای ضدروان پریشی می تواند موثر واقع بشود. بنابه نوع علائمی که فرد از خود بروز می دهد، انتخاب نوع دارو برای او متفاوت است. اما در کل، این داروها به فرد کمک می کنند تا از وهم و هذیان دور شوند و واضح تر بیندیشند. در بیشتر موارد، افراد دچار این مشکل، پس از مدتی نیاز به مصرف داروها نخواهند داشت، اما در اختلالاتی مانند اسکیزوفرنی ممکن است نیاز به مصرف دارو به شکل مادام العمر باشد.

درمان رفتاری شناختی

در این نوع از درمان، فرد با مشاور و متخصصی در طی یک دوره صحبت می کند و تلاش می شود تا فرد در خلال این جلسات، تغییراتی در رفتار خود ایجاد کند. این شیوه برای افرادی که از دارودرمانی پاسخ نگرفته اند، مفید است و در طی زمان تغییرات مثبتی در رفتار فرد روان پریش ایجاد می کند. 

پیچیدگی ها و چشم انداز این اختلال

اختلالات روان پریشی درمان می شوند، اما اگر به موقع بررسی و پیگیری نشوند، ممکن است پیچیدگی هایی در درمان های آتی به وجود بیاید. حتی افرادی که این اختلال را در حادترین شکل ممکن تجربه می کنند، درمان می شوند. درنهایت، دارودرمانی یا مشاوره به کمک این افراد خواهد آمد.