«مسئولیت پذیری (Work Responsibility) یا وظیفه شناسی تعهد درونی فرد برای انجام درست وظایفی است که بر عهده‌اش گذاشته شده است.»
نبود مسولیت پذیری در محیط کار یکی از بزرگ ترین مشکلات بیشتر مدیران و صاحبان کسب وکار است.
در واقع مسئولیت پذیری یعنی ما در برابر خودمان، کسی یا چیزی پاسخگو هستیم و این حسی است که از درونمان سرچشمه می‌گیرد. شخصی که مسئولیت عملی را می‌پذیرد یعنی با خودش و یا با دیگری توافق می‌کند تا یک سری فعالیت‌های مشخصی را به درستی انجام دهد.
داشتن شخصیتی مناسب در کار برای کارفرمایان اهمیت زیادی دارد به طوری که بسیاری از کارفرمایان برتر هنگام تصمیم گیری در مورد این که چه کسی باید کار مورد نظر را انجام دهد صرفا به تخصص افراد نگاه نمی کنند و ویژگی های شخصیتی را نیز در نظر می گیرند. بنابراین، این پرسش مطرح می شود که مهم ترین ویژگی شخصیتی در محیط کار چیست؟
وظیفه شناسی
از میان تمام ویژگی شخصیتی برجسته در محل کار ویژگی هایی مثل استقبال از تجربیات جدید، وظیفه شناسی، برونگرایی و انعطاف پذیری، ویژگی مسولیت پذیری و وظیفه شناسی تنها خصوصیتی است که رابطه مستقیم و محکمی برای موفقیت و رضایت از کار دارد. مسلما وظیفه شناسی مهم ترین ویژگی شخصیتی در محیط کار است. شاید این سوال را از خود بپرسید که وظیفه شناسی به چه معنا است؟ یا آیا من فرد وظیفه شناسی هستم؟ به طور کلی افراد وظیفه شناس وجدان کاری قوی تری دارند، قابل اعتماد اند، دقیق هستند و به جزئیات توجه می کنند و تعهد به وظیفه ای که به عهده می گیرند را به خوبی در رفتارشان نشان می دهند. پس اگر این ویژگی ها را دارید جز افراد وظیفه شناس هستید. جالب است که بدانید برای این موضوع آزمون هایی نیز وجود دارد که میزان وظیفه شناسی خود را می توانید با آن آزمون ها اندازه گیری کنید.
چرا افراد وظیفه شناس در کار موفق ترند؟
افراد وظیفه شناس به دلیل تعهدی که نسبت به انجام وظیفه خود احساس می کنند همیشه نهایت تلاش شان را برای بهتر انجام دادن امور انجام می دهند. برای موفقیت در کار لزومی به داشتن نبوغ خاص نیست. بسیاری از کارها بیشتر از این که به نبوغ احتیاج داشته باشد که فردی نیاز دارد که کارها را به موقع و درست انجام دهد و نسبت به شغل خود احساس وظیفه شناسی داشته باشد. همین که وظایف مربوط به خود را به درستی انجام دهید در حقیقت در مسیر موفقیت قدم گذاشته اید. اکثر کارفرمایان بیشتر به دنبال کارمندانی هستند که ویژه گی وظیفه شناسی جز خصیصه های اخلاقی آن ها باشد، زیرا این افراد به انجام درست کارهای خود پایبند بوده و وظیفه خود را به موقع انجام می دهند.
چرا باید مسئولیت پذیر باشیم؟
مسئولیت پذیری در محیط کار به چندین دلیل بسیار مهم است، از جمله:
- حرفه‌ای بودن شما را نشان می‌دهد؛
- می‌تواند به پیشرفتتان در کار منجر شود؛
- در برقراری ارتباطات کاری با همکاران به شما کمک می‌کند؛
- به رهبران شرکت نشان می‌دهد که شما کارمند ارزش‌مندی هستید.
- سرپرستان برای کارمندی ارزش قائل‌اند که بتواند مسئولیت پذیری خود را به نمایش بگذارد، چون در این صورت
- می‌توانند در انجام به‌موقع وظایف و محول کردن کارهای سنگین‌تر به شما اعتماد کنند. کارمندان مسئولیت پذیر
- متخصصانی با اخلاق کاری سازگار هستند که برای رسیدن به هدف های حرفه‌ای خود، هر روز قدم برمی‌دارند.
کارمندان مسئولیت پذیر در جهت موفقیت شرکت کار می‌کنند و وظایف روزانه‌ی خود را به‌خوبی انجام دهند. آن‌ها در فعالیت‌های روزانه‌ی شرکت مشارکت دارند و پایه‌گذار فرهنگ پاسخ‌گویی می‌شوند که به پیشرفت کار آن‌ها و افزایش بازدهی در محیط کار منجر می‌شود.
ویژگی های افراد وظیفه شناس
افرادی با مسئولیت پذیری در کار ویژگی‌های منحصر به فردی ندارند. آن‌ها تنها کارشان را به بهترین و کامل‌ترین وجه ممکن انجام می‌دهند. از جمله ویژگی‌های اصلی افراد مسئولیت پذیر در کار اینهاست:
افراد مسئولیت پذیر در کار، صلاحیت دارند و شایسته‌اند
صلاحیت و شایستگی یعنی فرد در مورد توانایی‌ها و میزان توانمندی‌های خودش چقدر مطمئن است.
افرادی که مسئولیت پذیری در کار دارند، می‌داند که مدیریت مشکلات روزمره و متعارف در کارش را دارد و تصمیمات او برای حل مسئله، کیفیت بالایی دارند.
چنین فردی می‌داند که شایسته تصدی آن شغل است. شاید بتوانیم این موضوع را با عزت نفس یکی بدانیم. افراد شایسته، عزت نفس بالایی هم دارند.
نظم و انضباط دارند
بدانید و آگاه باشید که افراد مسئولیت پذیر، عموماً از نظم و انضباط بالایی برخوردارند. آن‌ها می‌دانند هرچیزی را کجا می‌گذارند و حواسشان به وسایل و تجهیزات اطرافشان هست. آن‌ها همچنین معمولاً وسایلشان را تمیز و مرتب نگهداری می‌کنند. گاهی اوقات البته عکس این موضوع اتفاق می افتد. یک نفر به شدت مسئولیت پذیر است اما ممکن است خیلی شلخته هم باشد.
آن‌ها وظیفه شناس هستند
افراد وظیفه شناس و مسئولیت پذیر، اغلب پایبند به اصول و مقررات‌اند و وظایفشان را در اولویت قرار می‌دهند. اینکه شخص تا چه اندازه به تعهدات و وظایف خود عمل می‌کند و به چه میزان، یک فرد قابل‌اتکا محسوب می‌شود. فرد مسئولیت پذیر از زیر بار وظایف هرگز شانه خالی نمی‌کند. او حتی اگر کار برایش سخت باشد، آن را انجام می‌دهد. حتی اگر با انجام ندادنش اتفاقی نیفتد. حتی اگر کسی نداند و او را نبیند.
برای موفقیت سازمان تلاش می‌کنند
فردی که مسئولیت پذیری در کار دارد، برای موفقیت سازمان تلاش می‌کند و برایش به شدت حیاتی است. او دچار روزمرگی نمی‌شود و دقیقاً با برنامه و هدفمند است. هدف البته در کنار سرسختی و تلاش زیاد معنا پیدا می‌کند.
فرد مسئولیت پذیر البته چشم به جایگاه‌های بالاتر در سازمان هم دارد. ولی نه به آسانی. او برای این امر تلاش می‌کند و جایگاه‌های بالا را تنها موقعی حق خودش می‌داند که از انجام تمام مسئولیت‌های جایگاه فعلی مطمئن شود.
دیسیپلین شخصی دارند
نظم و انضباطی که کمی بالاتر گفتیم، منظور نظم بیرونی و سازمانی بود؛ اما کسانی که مسئولیت پذیری در کار دارند، یک نظم درونی به نام دیسیپلین هم دارند.
این تفاوت آن‌ها با افراد وظیفه نشناس است. چون ما شاید مجبور شویم نظم بیرونی را رعایت کنیم اما نظم داخلی چیزی است که تا خودمان نخواهیم نمی‌توانیم رعایتش کنیم.
مثلاً وقتی بدانیم دیر رسیدن با جریمه شدن همراه است، حتماً آن را رعایت می‌کنیم؛ اما آیا سازمان ما که سیگار کشیدن را ممنوع نکرده است. اگر بتوانیم سیگار نکشیم و این قرار را با خودمان بگذاریم و به آن عمل کنیم، دیسیپلین داریم.
با فکر و سنجیده عمل می‌کنند
یکی دیگر از ویژگی‌های افرادی که مسئولیت پذیری در کار دارند، تسلط بر خود و دوری از شتاب‌زدگی و تصمیم گیری احساسی است. آن‌ها قبل از گرفتن یک تصمیم جوانب آن را می‌سنجند. ضمن اینکه بعد از سنجیدن تمام جوانب، دیگر به سادگی نمی‌توانیم تصمیمش را عوض کنیم. چون به سادگی این تصمیم را نگرفته که به سادگی هم آن را از دست بدهد.
اما مقایسه کنید با افرادی که مسئولیت پذیر نیستند.
آن‌ها یک روز تصمیم می‌گیرند یک کسب و کار خدماتی راه بیندازند و روز دیگر به فکر فعالیت در بازاریابی‌های شبکه‌ای هستند.
او توانایی تصمیم گیری درست و حسابی و ثبات در کار را ندارد.
افراد مسئولیت پذیر در کار، عزت نفس بالایی دارند
مسئولیت پذیری در کار ارتباط ویژه‌ای با عزت نفس دارد. این افراد مسئولیت پذیر بودن و وظیفه شناسی را یک فرصت ارزشمند در زندگی و برای رشد می‌دانند؛ بنابراین وقتی چنین حسی دارند، یعنی به دنبال رشد و توسعه فردی خود هستند و عزت نفس بالایی را می‌خواهند.
چطور در کار مسئولیت پذیرتر شویم؟
مسئولیت پذیری در کار هم رضایت شخصی را در پی دارد و هم رضایت کارفرما و یا مدیر شرکت و رهبر سازمان را. افرادی که مسئولیت پذیر نیستند، حتی در صورت انتقاد رئیس یا مدیرشان برآشفته می‌شوند و این انتقادات را غیرمنصفانه تلقی می‌کنند.
اگر می‌خواهید فردی وظیفه شناس و با وجدان کاری بالا باشید، خود را از منطقه راحتی خارج کنید و مسئولیت‌هایتان را -هرچند و کوچک و ناچیز به نظر برسند- به درستی و در نهایت دقت انجام دهید. مسئولیت پذیری در کار راهی بسیار خوب برای رشد شخصی و حرفه‌ای است. با وجدان بودن گاهی اوقات می‌تواند سخت باشد (!)، اما این چیزی است که به شما در ایجاد پیشرفت واقعی در یک سازمان کمک می‌کند. پس خودتان را به یک چالش همیشگی دعوت کنید و راه‌های زیر را امتحان کنید:
میزان وظیفه شناسی و مسئولیت پذیری در کار خودتان را بسنجید
شما چقدر وظیفه شناسید؟ آیا قبل از اینکه به اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و موبایلتان سر بزنید، کار خود را تمام کردید، یا در طول روز دائماً گوگل می‌کنید و به کارهای شخصی خود می‌رسید؟ آیا از قبل برای کار روزانه‌تان برنامه ریزی می‌کنید یا باری به هر جهت هرچه شد شد؟ آیا قبل از بر عهده گرفتن یک مسئولیت به خوبی در مورد آن فکر می‌کنید؟ زوایای آن را می‌سنجید؟ آن را به خوبی ارزیابی می‌کنید؟
خود آگاهی و تمرکز خود را نیز در نظر بگیرید. در هر لحظه حال شما چطور است؟ به راحتی می‌توانید ذهن خود را از موضوعات دیگر راحت کنید و روی وظایف خود تمرکز کنید؟
بدون اینکه بدانید وضعیت کنونی وجدان کاری‌تان چگونه است هم نمیتوانید بدانید که چقدر باید مسئولیت پذیرتر شوید. پس سوالات زیر را ابتدا از خود بپرسید و حتماً صادقانه پاسخ آن‌ها را بنویسید.
- وقتی بر سر کارتان هستید، تمرکزتان بر کارتان هست و پاسخ به تلفن را می‌گذارید برای پایان کار؟
- وقتی برای کاری می‌خواهید مرخصی بگیرید، حتماً وظایفتان را به کسی دیگر محول می‌کنید یا رهایش می‌کنید؟
- وقتی مسئولیت انجام کاری را پذیرفتید، حتماً تا انتها آن را پیگیری می‌کنید؟
- برایتان مهم است که سازمانتان چه مسیری را طی می‌کند؟
- انجام نشدن کارها شما را ناراحت و مضطرب می‌کند؟
- شما از ترس جواب دادن به مدیر و اجبار کارها را انجام می‌دهید یا احساس مسئولیت واقعی دارید؟
مهم‌ترین کارها را انجام دهید و اولویت بندی کنید
حتی اگر لیست کارهایتان طولانی است، دقت کنید که از انجام چند کار اجتناب کنید. در عوض، در یک زمان بر روی یک چالش تمرکز کنید و مهم‌ترین کارها را اول انجام دهید.
به این ترتیب کیفیت کار شما بالا خواهد رفت و شما فرصت برای استراحت هم به اندازه کافی خواهید داشت. ضمن اینکه بعداً می‌توانید کارهای کم اهمیت‌تر را انجام دهید.
موبایل، آفت بزرگ مسئولیت پذیری است
یکی از بزرگ‌ترین چیزهایی که باعث اهمال کاری و در نتیجه عدم مسئولیت پذیری و کاهش وجدان کاری می‌شود، گیر کردن در موبایل است.
حتماً خودتان هم اعصابتان خورد می‌شود وقتی در اداره‌ای می‌بینید که کارمندان مشغول بازی و ور رفتن به موبایلشان هستند. موبایل را در هنگام کار کنار بگذارید و باور کنید هیچ اتفاقی نمی‌افتد. در عوض می‌بینید که کیفیت کارتان به مراتب بالاتر می‌رود.
برای این کار برنامه ریزی کنید.
استفاده از شبکه‌های اجتماعی را به یک ساعت هنگام ظهر و استراحت و بقیه را به بعد از ساعات کاری موکول کنید.
از نظر اخلاقی هم خدمت به ملت خیلی خیلی ارزشمندتر از کارکردن با موبایل است!
نظم و انضباط داشته باشید، مسئولیت پذیرتر شوید
نظم و سازمان‌دهی کاری باعث بهبود وظیفه شناسی و افزایش مسئولیت پذیری در کار می‌شود. نظم مهم‌ترین ستون وظیفه شناسی و وجدان کاری است به خصوص وقتی حجم کاری سنگینی داریم. بی نظمی یک طعمه است برای رها کردن مسئولیت و حواس پرتی و به تعویق انداختن کارها.
مسئولیت پذیری در کار را به عادت تبدیل کنید
ساخت عادات پایدار به خوبی کمک می‌کند تا به تدریج وجدان کاری بالاتری از خود نشان دهید. ایجاد عادات خوب می‌تواند زندگی شما را به میزان زیادی بهینه‌تر و کاراتر کند. چون با عادات خوب، به فکر و تلاش کمتری برای تحویل مداوم مسئولیت‌های مهم نیاز دارید. توجه داشته باشید که کدام رفتارها به نفع شما هستند
مثل وقت‌شناسی یا مدیریت زمان
و آن‌ها را به روتین یا عادات خوب تبدیل کنید.
بر روی تمرکز خود کار کنید
اگر مزاحمت‌های مختلف سریعاً حواستان را پرت می‌کند و باعث کاهش مسئولیت پذیری شما می‌شود، احتمالاً تمرکزتان خیلی کم است.
با بهبود توانایی تمرکز خود می‌توانید استاندارد کار خود را بالاتر ببرید و بیشتر بر روی مسئولیت‌های خود تمرکز کنید. سعی کنید توجه خود را از طریق مدیتیشن و تمرکز بر روی اندیشه و با بهبود محیط، تغذیه و طرز فکر خود تمرین کنید.
مسئولیت پذیری در کار فقط این نیست که بنشینید کارتان را انجام دهید و به خانه بروید. تا اینجا درست اما تعامل سازنده با دیگران ایجاد ارتباطات خوب، توجه به رشد و مسیر سازمان و دلسوزی نسبت به کاری که انجام می‌دهید هم پایه‌های دیگری برای مسئولیت پذیری در کار هستند.
شما باید علاوه بر خودتان، نیازهای سایر همکارانتان را هم درک کنید و بیشتر فکر کنید که چطور با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنید. این نگرش مثبت و باز به احتمال زیاد شهرت شما را افزایش خواهد داد و می‌تواند شما را از به انزوا فرو رفتن محافظت کند.
با رئیس و مدیران خود صحبت کنید
افراد مسئولیت پذیر تعامل خوبی با افراد ارشد خود در سازمان دارند. آن‌ها قبل از اینکه مسئولیت کاری را بر عهده بگیرند، مطمئن می‌شوند که به دقت به خواسته‌های مدیرشان پی برده‌اند.
بنابراین اولین گام این است که بدانید برای انجام کارهایتان چطور می‌توانید تعامل بهتری با مدیران خود داشته باشید.
ضمناً شما باید بدانید به چه مهارت‌ها و دانشی نیاز دارید و چطور می‌توانید یک برنامه ریزی دقیق برای انجام وظایف روزانه خود داشته باشید.
برای شناخت مسولیت پذیری و میزان وظیفه شناسی خود در تست زیر شرکت کنید.