مونوآمین اکسیداز
مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز با نام اختصاری MAOI دسته‌ای از داروهای ضد افسردگی هستند. این داروها به‌دلیل عوارض جانبی و تداخل‌های دارویی خطرناکشان کمتر تجویز می‌شوند اما در درمان افسردگی بسیار موثرند.
MAOIها معمولاً به عنوان داروهای خط دوم برای افرادی که از سایر داروهای ضد افسردگی (از جمله ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین) خیری ندیده‌اند، به‌ویژه مبتلایان به افسردگی‌های غیرعادی (آتیپیک) و شدید تجویز می‌شوند. این داروها در درمان اختلال هراس، فوبیای اجتماعی، بیماری پارکینسون، جلوگیری از حملات میگرن و ترک سیگار نیز موثرند.
انواع جدیدتر این داروها از جمله سلژیلین و موکلوبومید عوارض و خطر کمتری دارند اما به‌اندازه داروهای قدیمی موثر نیستند.
موارد استفاده مونوآمین اکسیداز
موارد مصرف مونوآمین اکسیداز در افسردگی های اساسی به خصوص افسردگی های اضطرابی، نوروتیک و یا افسردگی هایی با علایم وحشت زدگی و هراس بوده و همچنین از این گروه دارویی در آگورافوبیا و اختلال پانیک و اختلال PTSD و ترس های غیر طبیعی اجتماعی و دردهای روان زا نیز استفاده می شود. تاکید شده که این گروه از داروها در افسردگی های آتیپیک که با پرخوابی و پرخوری و اضطراب و بدون علایم نباتی هستند مورد استفاده قرار بگیرد. داروهای MAOI در شرایط متعددی شامل: درد آنژینی، دردهای غیرمعمول صورت، اختلالات مقاوم تفکر، نورودرماتیت ها، نارکولپسی (حمله خواب)، میگرن و اختلال توجه مورد استفاده قرار گرفته اند. از مهارکننده های معروف مونوآمین اکسیداز ها می توان از دو داروی قدیمی مارپلان (ایزوکربوکسازید) و فنلزین (ناردیل) که از گروه هیدرازینی است نام برد و داروی مهم دیگر این گروه ترانیل سیپرومین است که شبیه آمفتامین و دارای خواص مشابه آن بوده و این سه دارو برای درمان افسردگی با مهار نسبی هر دو آنزیم مونوآمین اکسیداز A و B پذیرفته شده اند. از مهارکننده های خاص این دارو می توان از داروی Selegiline نام برد که فعلا جهت درمان پارکینسون استفاده می شود.
برای شرکت در آزمون افسردگی و اضطراب رایگان بک کلیک کنید.
برای شرکت در آزمون نئو و سنجش میزان افسردگی و اظطراب معتبر کلیک کنید.
عوارض جانبی مونوآمین اکسیداز
مونوآمین اکسیداز
شایع ترین و نگران کننده ترین عارضه مصرف این داروها که باعث کاهش تجویز و یا وحشت روانپزشکان در نسخه نویسی این داروها گردیده عبارت است از مصرف همزمان آن با رژیم نسبتا غنی از مواد تیرامین دار که به طور جدی باعث افزایش فشار خون و استفراغ می شود. خشکی دهان، سر درد، منگی، اسهال یا یبوست، کاهش میل جنسی و یا نرسیدن به ارگاسم، افزایش وزن، مشکلات خواب و دشواری در دفع ادرار از جمله عوارض جانبی مصرف این دارو به شمار می آید.
لیست غذاهای حاوی تیرامین زیاد عبارتند از: آبجو، شراب، باقلا، پنیر کهنه، جگر مرغ، ماهی نمک سود، خورشت های کنسروی، سوسیس خشک، سس سویا، موز، گوجه سبز، کشمش، اسفناج و ماست.
مصرف همزمان مونوآمین اکسیداز با داروهای ضد احتقان و داروهای ضد سرفه بدون نسخه که حاوی افدرین، سودوافدرین یا دکسترومتورفان هستند نیز ممکن است باعث افزایش فشار خون شود.
بیماران کبدی و کلیوی، تشنجی، قلبی و عروقی و پرکاری تیروئید در مصرف مونوآمین اکسیداز ها باید بسیار احتیاط کنند.
مصرف این دارو در دوران حاملگی و شیردهی ممنوع است.
در زمان مصرف این دارو تداخلات دارویی کشنده ای با سایر داروها ممکن است وجود داشته باشد که هشدار آن توسط پزشک به بیمار کاملا ضروری است.
انواع MAO ها و مکانیزم اثر مونوآمین اکسیداز
از دیگر داروهای MAOI می توان از پرولین، کلر پارژین، ایزونیازید و ایپرونیازید، موکلوبماید، بروفارومین Brofaromine و تولوکساتون Toloxatone نام برد که از بین این گروه دارویی موکلوبماید در بازار دارویی کشور نسبتا پر مصرف تر می باشد. جالب است بدانید که ایزوآنزیم نوع B انتخابی می باشد و نیاز به محدودیت رژیم غذایی ندارد و همچنین دستگاه گوارش انسان حاوی مقدار زیادی مونوآمین اکسیداز نوع A می باشد. مونوآمین اکسیداز ها به راحتی از دستگاه گوارشی انسان جذب می شوند. غلظت مونوآمین اکسیداز در کبد و لوله گوارشی و CNS و اعصاب سمپاتیک از همه جا فراوان تر بوده و همچنین در مسیر گوارشی مسئول متابولسیم تیرامین نیز می باشد تا مانع از افزایش فشار خون گردد. MAOI ها اثرات خود را بر سیستم اعصاب مرکزی اعمال کرده و بر خلق افسرده اثری مناسب دارد و گاه ممکن است که باعث پریشانی خواب و بهم خوردن نظم آن هم بشود. ضمنا اثرات مشخصی بر روی رگ های عروقی داشته و باعث کاهش فشار خون می شود. بعضی از گروه های این دارو باعث مسمومیت کبدی و پاتولوژی چشمگیر در سلول های کبدی می شوند.
مکانیسم
این داروها با مهار کردن مونوآمین اکسیداز آنزیمی که انتقال‌دهنده‌های عصبی را تخریب می‌کند، سطح سروتونین، اپی‌نفرین، دوپامین و مونوآمین‌های دیگر را در مغز بالا می‌برند. از آن‌جایی که کاهش سطح این مواد یکی از عوامل افسردگی شمرده می‌شود، افزایش عملکرد آن‌ها به کنترل افسردگی و برخی مشکلات روانی دیگر می‌انجامد[1].
انواع
MAOIها را بر اساس برگشت پذیر بودن مهار آنزیم یا غیرقابل برگشت بودن مهار میتوان تقسیم کرد یا بر اساس اختصاصی یا غیراختصاصی بودن و مهار MAO-A یا مهار MAO-B تقسیم کرد. مهارکننده غیرقابل برگشت غیراختصاصی مانند فنلزین و ایزوکاربوکسازید، مهارکننده قابل برگشت اختصاصی MAO-A مانند موکلوبومید، قابل برگشت اختصاصی MAO-B مانند سلژیلین
تداخل دارویی
سمپاتومیمتیک‌ها، سه‌حلقه‌ای‌ها، گوانتیدین، رزرپین، آنتی‌کولینرژیک‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، باربیتورات‌ها، الکل، تریاک و شبه تریاک‌ها، اکستازی، دکسترومتورفان، لِودوپا مهم‌ترین داروهایی هستند که مصرف همزمان آن‌ها با MAOIها خطرناک است.
مصرف همزمان اِس‌اِس‌آرآی ها با مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) خطرناک است و ممکن است منجر به بروز سندرم سروتونین حاد شود. توصیه می‌شود که حداقل 2 هفته بین مصرف آخرین دوز MAOI و شروع داروهای SSRI فاصله باشد.