به عنوان نمونه ، هیجانی که بعنوان اضطراب می شناسیم به ما کمک می کند تا از خطر پرهیز کنیم. خشم به ما کمک میکند که در زمانیکه حس میکنیم مورد تهدید قرار گرفته ایم عکس العمل دفاعی نشان دهیم. غم و اندوه به ما کمک میکند که در حین فقدان و مشکلات راه حل کناره گیری را برگزینیم.
از زمان تولد، مغز شگفت انگیز ما تکامل یافته تا ما را از اسیب ایمن نگه داشته وسبب شود که زنده بمانیم.
این به این معنی است که در هر موقع مغز ما حس کند که با خطری که آسایش و آرامش مان را تهدید می کند روبرو هستیم، هر کاری که میتواند برای ارسال پیغام هیجانی که به ما انگیزه دهد از خودمان مراقبت کنیم، انجام میدهد. ممکن است پاسخ هایی با نام تسلیم، فرار، و حمله را شنیده باشید.
هر یک از این سه، پاسخهای رایج به هیجانات شدید هستند. گرچه این سیستم هیجانی برای زنده ماندن و نجات بشر در زمان تاریخ سازگارانه بوده است، ولی در موقعیتهایی که خطر مرگ وجود ندارد، سازگارانه نیست, برای این که در طول زمان ممکن است درمغز ما یک سوگیری ضمنی منفی بوجود آید که باعث شود محیط اطرافمان را بصورت منفی ببینیم و همین مسئله، سبب ایجاد اضطراب در شرایطی که موقعیت ها اصلاً تهدید کننده نیست می گردد؛ به اینصورت که حتی زمانیکه تهدید فوری وجود ندارد بدن ما ممکن است منقبض شود و شرایط حمله بخود بگیرد و ذهن ما بر روی آن چیزی که شاید ممکن است به ما اسیب برساند، تمرکز کند. زمانیکه این اتفاق می افتد، ترس دیگر برای زنده ماندن ما موثر نیست.
در چنین حالتی ما زمانو انرژیمان را به جای اینکه به زندگی کردن اختصاص دهیم برای دفاع کردن صرف می کنیم. درمانکارآمدی هیجانی میتواند به ما کمک کند که به هیجاناتی که با مرگ و زندگی در ارتباط نیستند بطور موثر و کارامد جواب دهیم.
لیستی از انواع هیجان
عصبانی- شکست خورده- افسرده- محتاط- بهت زده- راحت- عاشق- نادان- نامطمئن- مشتاق- کنجکاو- خسته- ناکام- دلداده- شکاک- مغرور- تحت تاثیر - وحشت زده - کامیاب- شاد- خجالت زده - ترسیده- علاقه مند - ممنون- ناراحت- کلافه- غمگین- رضایتمند- وسواسی- خوشبین- تحریک- پذیر- غمگین- تهی- افسرده- گناهکار- پر انرژی- حسود- متاسف- ذوق زده - آسیب پذیر - هوشمند- احمق- ناامید- لذت بخش - غیر قابل تحمل - نگران- بی ارزش- هیجان زده - سر زنده- تنها- ارزشمند- بی میل - مشعوف- محترم- دیوانه- شکننده- بی تفاوت- دلزده- نادان- صبور- امیدوار- دشمن
تعداد زیادی از هیجان ها شناسایی شده اند که هر یک تاثیر مختلفی بر روی ما دارند. هیجان ها بر دو نوع خوش آیند و ناخوش‌آیند هستند و ما در ادامه لیستی از هیجان های مختلف را ارائه می کنیم.
62 نوع هیجان من جمله رایج ترین انواع هیجان در بین اشخاص هستند. بعضی از آنها مثل عصبانیت جنبه اذیت کننده دارند و بعضی دیگر مثل شادی، جنب مثبت دارند. حال شما چنانچه بخواهید یک دسته بندی ساده را بر روی این 62 نوع هیجان انجام دهید به آسانی میتوانید تشخیص دهید که کدام هیجان ها خوش آیند هستند و کدام هیجان ها جنبه ناخوش‌آیند دارند.
هیجان خشم
خشم نوعی هیجان و شرایط روانی است که در نتیجه رنجش شدید اشخاص بوجود می آید. من جمله علایم پدید آمدن این نوع از هیجان افزایش فشار خون، افزایش تعداد ضربان قلب و افزایش میزان آدرنالین ترشح شده در خون می باشد. بنابراین خشم نوعی هیجان است که مغز ما نسبت به درد وارد شده از خویش بروز می دهد.
هیجان اندوه
اندوه نیز مثل دیگر هیجانات از شدت و ضعف بهره مند است. بطوری که در حالتی از آن با یک سری علایم ویژه طبیعی تلقی می شوند. در حالی که انوع شدید و مهم تر آن یا زمانیکه بدون علت واضحی در شخص وجود دارند، وجود یک اختلال روانی را در پیش می کشند. در هر حال این هیجان هم از دسته هیجانات منفی است که برای جنبه ناخوشایندی دارد. مشخص بودن و بی تحرکی، کاهش گردش خون، رنگ پریدگی صورت، سست شدن عضلات، پلکهای پائین افتاده از علایم غم و اندوه هستند.
همچنین حالت سر اندکی رو به سینه خم می شود، لبها، گونه ها و ارواره ها همه از موقعیت طبیعی بیرون میشوند و به طرف پایین رها می شوند. تنفس کند و ضعیف می شود و غالبا آههای عمیق نفس را قطع می کنند. یک نشانه ثابت و دائمی اندوه این است که افراد به سرما حساسیت نشان میدهند و به سختی میتوانند خویش را گرم نگه دارند. بی اشتهایی و عدم تمایل به غذا خوردن هم در هیجان غم و اندوه دیده می شود.
هیجان ترس
ترس نوعی از هیجان است که در عکس العمل شخص نسبت به خطرات حقیقی اطراف خویش بوجود می آید و یک هیجان ناخوش‌آیند می باشد. بعضی از نظریه پردازان مثل جان واتسن و پال اکمن، ترس را واکنشی به محرک های منفی خاص می دانند که از ساز و کارهای بقاء میباشد
هیجان شادی
هیجان شادمانی یک شرایط روانی در اشخاص همراه با حس لذت، عشق، خوشبختی و خوشحالی می باشد. پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که خوشحالی منجر به تقویت سیستم دفاعی بدن و تقویت سیستم اعصاب خواهد گردید. بنابراین از این جهت یکی از زیباترین هیجان ها هم میباشد برای این که بسیار برای شما خوش آیند بوده و برای جسم شما موثر است.
هیجان تنفر
با وجود این که این هیجان یک مکانیزم دفاعی اساسی است و دارای ارزش حیاتی قابل ملاحظه ای است، لیکن هنوز بطور منظم مورد مطالعه و بررسی قرار نگرفته است و از آنجائیکه تنفر در مواجهه با یک محرک آزارنده که موجب رنجش می شود بوجود می آید، همراه با حرکاتی است که هدف آنها کنار زدن عامل اذیت کننده یا مراقبت فرد از آن عامل است. تنفر شدید بصورت حرکاتی در نزدیکی دهان بروز می کند که درست مثل حرکات دهان پیش از استفراغ کردن است.
در این شرایط نیمه بسته شدن پلکها و به عقب برگشتن صورت یا تمامی بدن هم نشانگر ابراز تنفر شدید است. این حرکات طوری انجام می گیرد که گویا محرک موردنظر ارزش گناه کردن هم ندارد. تف کردن علامت ای عمومی برای نفرت و انزجار است. داروین می گوید:" تف کردن بیانگر رفع عوامل اذیت کننده از دهان است."
هیجان تعجب
همه موجودات زنده در جریان زندگی خویش به خودی به محرکهای تازه و نو ظهوری مواجه می شوند. در برخورد با چنین محرکهایی الگوی عکس العمل را میتوان تکان هیجانی یا تعجب نامید. این واکنشها فقط در مواقعی بروز می کنند که محرکهای شناخته نشده، مبهم، نامعلوم، شدید و ناگهانی وارد عمل می شوند. برانگیخته شدن بینایی و شنوایی، باز شدن دهان و چشمها و ابروان بالا کشیده شده ، تولید صدای ناگهانی از دهان و از جا پریدن علائم اساسی تعجب هستند، با توجه به اینکه در مورد انسان نوع شخصیت در الگوی خاص او در حالت بازتاب هیجانی مثل تعجب تاثیر دارد. بعضی اشخاص شاید سر و صدای بیشتری بکنند و تفاوتهای دیگری با یکدیگر داشته باشند.
پیامدهای اجتناب هیجانی
حداقل 5 مشکل اجتناب هیجانی موجود است که به اعتقاد محققان ریشه بسیاری از سختی های هیجانی است.
بدنی:حسهای بدنی درونی مانند تپش قلب، تعرق ، خستگی، نفس تنگی و برانگیختن جنسی ناخواسته
محافظتی:اجتناب از شک از طریق چک کردن های مکرر، کمال گرایی، به تاخیر انداختن و اطمینان گیری مجدد
جایگزینی:اجتناب از تجربه هیجانی با جابه جایی هیجانات با استفاده مخدرها ، الکل، قمار و یا پرخوری
به چه دلیل با وجود اینکه پیامدهای اجتناب هیجانی به مراتب بیش از تجربه آن چیزی است که از آن فرار میکنیم باز هم به اجتناب کردن ادامه میدهیم ؟
از آنجایی که پریشانی، ناراحتی و اضطراب قسمتی از زندگی ماست؛ اجتناب هیجانی معمولاً تنها یک راه حل سطحی و زودگذر است.
اجتناب هیجانی، این ایده که ناراحتی، پریشانی و استرس بد و پرخطر هستند را تقویت میکند و همین مسئله توانایی تان را برای رو یا رویی و تحمل درد کاهش میدهد.
اجتناب هیجانی توانایی تان برای تجربه کامل زمان حال را محدود می کند.
اجتناب هیجانی شما را از رفتن به طرف جنبه های مهم و با ارزش زندگی باز می دارد.
اجتناب هیجانی معمولاً کارآمد نیست. چراکه وقتی سعی میکنید که درمورد چیزی فکر نکنید، خودتان را مجبور میکنید که درمورد فکرنکردن، فکر کنید.زمانی که تلاش میکنید تا از هیجان اجتناب کنید، خودتان را در تجربه یک احساس پایان ناپذیر می اندازید.
اجتناب هیجانی معمولاً منجر به رنج میشود:اعتیاد، ناامیدی، درماندگی، افسردگی، روابط مختل و ازدست دادن فرصتها
با اجازه دادن بخود برای تجربه ترسها، افکار، احساسات، حسهای بدنی و تمایلات رفتاری میتوانید یاد بگیرید که رنج را کاهش دهید.