فن بیان چیست؟
فن بیان یکی از مهارت های ارتباطی است که انسان ها برای برقرار یک رابطه با ثبات و پایدار با شنوندگان خود به آن نیاز دارند و بدون داشتن این مهارت، برقراری ارتباط با دیگران می تواند کار سخت و دشواری باشد. در صورتی یک نفر می تواند توجه دیگران را به سخنان خود جلب کند که نسبت به اصول سخن گفتن و فن بیان آگاهی مناسبی داشته باشد. امروزه با توجه به شرایط سخت و پیچیده جوامع مختلف یکی از مهمترین عوامل پیشرفت افراد می تواند تسلط به مهارت های ارتباطی و فن سخن گفتن باشد.
نیاز های یک فرد برای رسیدن به جایگاه سخنوری حرفه ای
یک فرد برای رسیدن به جایگاه سخنوری حرفه ای به مهارت های زیادی نیاز دارد، که از این مهارت ها می توان به تحلیل زبان بدن یعنی تسلط داشتن بر اعضا و جوارح در هنگام سخنرانی یا حرف زدن، اشراف به مهارت های ارتباطی یعنی از نظر فکری و اخلاقی بتواند با شنونده ارتباط برقرار کند، بیان موثر یعنی حرف زدن در یک چهارچوب مشخص و منظم بدون حرف های اضافه و بی ربط، فن بیان یعنی تسلط به مهارت های گفتاری، آموزش مبانی سخنوری حرفه ای یا آگاهی از اصول حرف زدن در محافل و مجامع رسمی، محتوا سازی یعنی قرار گرفتن در شرایطی که بتوان موضوع و محتوای لازم را برای سخنرانی فراهم آورد، آشنایی با مبانی شعر و ادبیات برای کمک گرفتن از آن در بیان و ارائه مطلب، تاریخ تفکر انسانی یا آگاهی نسبت به نگرش ها و نحله های مختلف فکری، جامعه شناسی که باعث آگاهی نسبت به شرایط اجتماعی و شیوه زندگی افراد در فضای جامعه می شود، روانشناسی، سیاست، تعلیم و تربیت، اقتصاد، هنر، ادیان و مذاهب از جمله این مهارت ها می باشد. به زبان ساده اینطور می توان بیان کرد که یک سخنران حرفه ای یا سخنور برای ارتباط برقرار کردن با دیگران ابتدا باید اصول و روش سخنرانی را بداند و در ثانی باید یک انسان شناس باشد تا بتواند با مسلط شدن بر شرایط و ارتباط برقرار کردن با شنونده با سخنان خود بر روی او تاثیر بگذارد و آن ها را از نظر فکری به سمت دلخواه خود هدایت کند.
فن بیان به چگونگی ادای جملات و کلمات گفته می شود به نحوی که بتواند بر روی دیگران تاثیر گذار باشد. فن بیان به فرد می آموزد که چگونه جذاب و دلنشین صحبت کند. در زمان آموزش و یادگیری فن بیان، فرض بر این است که یک فرد، سایر مهارت های سخنوری را آموخته است و به عبارت ساده تر مشکلی در مهارت بیان، انتخاب کلمات و جملات نداشته و بخوبی می تواند برای موضوعات مختلف محتوا سازی کرده و مطالب لازم برای ارائه را فراهم کند. فن بیان به افراد مختلف کمک می کند که آنچه را می خواهند بیان کنند و این ارائه مطلب در یک چهارچوب و سطح بهتر ، زیباتر، اثر گذار تر و خوش آهنگ تر به گوش شنونده رسانده شود بطوری که در آن ذهن شنونده به کنترل سخنران درآید و فرد مستمع با تمام وجود به حرف سخنران گوش فرا دهد.
مهمترین موضوعاتی که در فن بیان باید مورد توجه قرار بگیرد، تنفس صحیح در سخنرانی، کیفیت صدا، تلفظ صحیح مخرج حروف، تکنیک های فن بیان و سرانجام آموزش لحن و طریقه بیان کلمات می باشد. مسئله صدا و ادای کلمات در فن بیان بسیار مهم و مورد توجه می باشد تا جایی که در فن بیان به کرات از چگونگی صدا سازی و طریقه ادای کلمات سخن به میان می آید. یکی از مهمترین عناصری که باعث بالا رفتن کیفیت فن بیان شده و اثرگذاری آن را بالا می برد، کیفیت صدا می باشد.
اگر کیفیت صدای فرد در حد مطلوبی نباشد یا به بیان دیگر از یک صدای تاثیر گذار و استاندارد برخوردار نباشد قادر به استفاده از هیچ یک از تکنیک های فن بیان نبوده و قابلیت کاربردی فن بیان او به صفر می رسد. یکی از مهمترین و البته دشوار ترین قسمت های فن بیان لحن گوینده است به عبارت دیگر کیفیت صدا به همراه دانستن و تسلط بر فن بیان باعث می شود تا به صورت خودکار لحن مناسب برای تاثیر بر شنونده فراهم شود.
به بیان ساده تر کیفیت صدا و تکنیک های فن بیان همگی در خدمت لحن قرار می گیرند تا در نهایت فرد بتواند در فن بیان و سخنرانی به مهارت و تسلط نسبی دست پیدا کند. معمولا لحن، مفهوم و تکنیک را به شکل توامان و به صورت مکمل در بر می گیرد. همچنین باید توجه داشت که همیشه مفهوم مقدم بر تکنیک می باشد.
در کل می توان به این نتیجه رسید که برای خواندن یک متن یا سخنرانی ابتدا باید بر کلیت یک سخنرانی تسلط برقرار شود و مفهوم آن درک گردد تا بتوان در هنگام انجام سخنرانی متناسب با آن، از کیفیت و ویژگی های صدا و همچنین تکنیک های فن بیان به اندازه لازم استفاده نمود‌‌و به شکلی موثر بتوان بر شنوند تاثیر گذاشت.
عوامل موثر در فن بیان و سخنرانی
عوامل مهمی که می تواند در فن بیان و سخنرانی مورد توجه قرار گرفته و باعث بالا رفتن یا افت و پایین آمدن کیفیت شود به مواردی مثل عناوین زیر اشاره کرد:
- تاثیر نوع صدا در هنگام ادای حروف و کلمات
- تلفظ صحیح حروف و کلمات
- آموزش و یادگیری تکنیک های فن بیان
- تاثیر لحن در فن بیان
تاثیر نوع صدا در هنگام ادای حروف و کلمات
به جرات می توان گفت که اولین بخش تاثیرگذار در فن بیان نوع صدا در هنگام ادای کلمات می باشد. در اینجا منظور از یک صدای خوب، قدرتمند و استاندارد، داشتن صدایی با ویژگی های ذاتی و ژنتیکی نیست. تفاوت یک صدای استاندارد و حرفه ای با یک صدای مبتدی و نا کارآمد در نوع تنفس و کارکرد عضلاتی است که در تولید صدا نقش دارند و چگونگی خروج هوای تولیدی در دستگاه تنفسی از حنجره به سمت دهان، که باعث به صدا در آمدن تارهای صوتی و ایجاد صدا می شود را شامل می شود.
صدای انسان های مختلف به ندرت شبیه به هم هستند و درست نیست که افراد مختلف صدای خود را باهم مقایسه کنند چون برای موفقیت در کار قرار نیست که صدای افراد شبیه به هم باشد بلکه هرکس برای موفقیت باید بر بالا بردن کیفیت صدای خویش تکیه کند. تمرین ها و کارهای زیادی برای بالا بردن کیفیت صدا وجود دارد و همه بر این حرف اتفاق نظر دارند که افراد مختلف برای بالا بردن کیفیت صدای خود باید تمرین های تنفسی مناسب را تحت نظر افراد متخصص در این کار انجام دهند تا بتوانند به نتایج بهتری برسند.
تلفظ صحیح حروف و کلمات
تلفظ صحیح حروف و کلمات برای تقویت فن بیان به افراد کمک می کند تا به دو ویژگی مهم که می تواند باعث بالا رفتن کیفیت در سخن گفتن و سخنرانی شود دست پیدا کنند. یکی از این موارد بالا رفتن توان فرد برای محکم حرف زدن و دیگری روان و سلس‌بودن آهنگ سخن گفتن می باشد. منظور از محکم حرف زدن، حرف زدن با صدای بلند یا کلفت کردن تن صدا نیست بلکه منظور از این حرف، تلفظ صحیح و دقیق مخرج حروف مد نظر و مورد توجه می باشد. تلفظ صحیح و درست مخرج حروف در مرحله اول به تنفس صحیح و نحوه درست خروج هوا و تمرینات منظم صدا سازی بستگی دارد و در مرحله بعد به قدرت زبان و لب ها وابسته است، چون بعد از خروج صدا از حنجره به سمت دهان و بیرون، لب ها، زبان و دندان در مسیر حرکت صدا تاثیر گذاشته و آن را تبدیل به کلمات قابل فهم برای دیگران می کنند. در این شرایط اگر عضله زبان از قدرت و سرعت کافی برخوردار نباشد.
کلمات و مخرج آن ها به درستی تلفظ نمی شود و کلمات خارج شده از دهان از پختگی و استحکام مناسب برای تاثیر گذاری بر شنونده برخوردار نمی شود. به همین دلیل بعضی از افراد برخی از مخرج های حروف را نمی توانند به درستی تلفظ کنند و یا آن ها را ضعیف تلفظ کرده و شمرده حرف نمی زنند. شاید یکی از مهمترین دلایل تند و نا شمرده حرف زدن افراد مختلف عدم تلفظ صحیح و ادای درست مخرج حروف باشد. در اینجا باید به این نکته توجه شود که فرد می تواند با هر سرعتی که می خواهد حرف بزند ولی به شرطی که حروف و مخرج آن ها را به درستی تلفظ کند. بسیاری از افراد هنگام سخن گفتن به دلیل ضعف عضله زبان و لب ها در تلفظ بسیاری از کلمات دچار مشکل و لکنت می شوند که این کار در اصطلاح عام با عنوان تپق زدن شناخته می شود.
شاید از نظر بعضی از افراد یک یا تعدادی تپق در یک گفتگو و سخنرانی مسئله مهم و قابل ملاحظه ای نباشد ولی باید به این نکته توجه داشت که خیلی از افراد در این شرایط ممکن است از قدرت کافی برای تسلط بر ذهن خود برخوردار نباشند و سر رشته کلام از دست آن ها خارج شده و برای ادامه کار دچار سردرگمی شوند.
آموزش و یادگیری تکنیک های فن بیان
تکنیک های فن بیان برای بالا بردن کیفیت کار شامل مواردی مانند فراز و فرودهای صدا، اکسان گذاری، تکیه هجاء، تکیه کلام، انواع مکس ها و … می شود، که رعایت و بکار گیری آن ها می تواند باعث ارتقا فن بیان شود. البته اجرای این تکنیک ها برای بالا بردن کیفیت کار به تمرینات مستمر، خواندن شعر، متن خوانی، دیالوگ گویی و سخنرانی کردن نیاز دارد. البته بیشتر این تکنیک ها باعث می شود تا فرد به سمت لحن مناسب تر هدایت شود.
تاثیر لحن در فن بیان
لحن به معنی احساس گوینده در هنگام ادای کلمات و حروف است که به روشنی در هنگام سخنرانی و حرف زدن نمایان می شود. در هنگام سخن گفتن و سخنرانی باید به این نکته توجه شود که اگر بین لحن بیان حروف و کلمات و شیوه خواندن متن ها، دیالوگ ها و شعرها هماهنگی ایجاد نشود، نمی تواند از تاثیر گذاری لازم بر روی شونده برخوردار شود در این روال ساختار موضوع سخنرانی و نوع بیان به شکل دو خط موازی پیش می روند و هیچ گاه بر هم منطبق و سوار نمی شود تا بتواند تصویر مشخصی در ذهن مخاطب ایجاد کنند.
برای بدست آوردن لحن مناسب در هنگام حرف زدن و سخنرانی باید علاوه بر کسب دانش های لازم در این کار و بکار بستن آن ها، از نظر ذهنی و فکری هم باید با موضوع سخنرانی ارتباط برقرار شود تا به صورت متقابل بتوان با شنونده ارتباط برقرار نمود.
مدیریت استرس در فن بیان
برای شرکت در آزمون آنلاین استرس بک کلیک کنید.
بی شک یکی از مهمتری مهارت های که هر سخنران برای بالا بردن کیفیت فن بیان به آن نیاز دارد مدیریت استرس می باشد. به همین دلیل معمولا در آموزش فن بیان بخشی از تمرین ها و تکنیک ها به مدیریت و سامان دهی استرس اختصاص پیدا می کند. شاید دلیل آنکه بسیاری از افراد از فن بیان قابل قبولی برخوردار نیستند صرفا به دلیل عدم مدیریت استرس و نا توانایی در ایجاد احساس آرامش و عبور از این شرایط نابهنجار باشد.
برای شناخت و مدیریت استرس باید به این نکته توجه شود که بخش قابل ملاحظه ای از تنش ها و چالش هایی که ممکن است در هنگام سخنرانی به افراد منتقل شود از جنس فشار روانی هستند که وقتی این فشارهای روانی توام با استرس شود ممکن است بطور کامل کنترل فرد سخنران بر شرایط حاکم از دست برود و سخنران با از دست دادن تمرکز خود در سخنرانی و ارائه مطلب دچار مشکل شود.
باید به این نکته توجه داشت که استرس و چالش سخنران یک مشکل پایدار و طولانی نیست که باعث آسیب رساندن به سلامتی فرد شود، بلکه یک تنش و مشکل مقطعی است که در اثر فشار عصبی به وجود می آید و اگر در چنین شرایطی سخنران بتواند برای مدتی خود را حفظ کند و رشته کلام از دستش خارج نشود می تواند بر شرایط غالب شده و به صورت خودکار به آرامش برسد.
برای آگاهی از استعداد خود در تست هوش استعداد یابی گاردنر کلیک کنید.