تحقیقات علمی در زمینه روانکاوی و علم روانشناسی ثابت کرده است که افکار منفی بیشتر از واقعیت ها، مضر و مهلک هستند. به این معنا که شاید شما در واقعیت دچار حادثه ای شوید که منجر به آسیب هایی در شما شما اما فکر کردن به اینکه آیا ممکن است چنین اتفاقی رخ بدهد یا نه و یا حتی سرزنش کردن خود بعد از رخداد، به طرز عجیبی آسیب های بیشتری را به روح و روان شما وارد خواهد کرد. خود خوری یکی از بدترین ضربه هایی است که انسان با دست خودش به روح خود وارد کرده و اکنون باید منتظر عواقب آن باشد.
منظور از خود خوری یا خود سرزنشی چیست؟
حتما شما تا به حال با افرادی از نزدیک برخورد داشته اید که بعد از رخ دادن یک اتفاق هر چند ساده، مدام خود را سرزنش می کنند و تا مدت ها، فکرشان درگیر چرایی این حادثه است. در صورتی که برای شما این سوال پیش می آید که این مسئله، چندان اهمیت نداشت که انسان بخواهد ذهن خود را اینگونه درگیر کند. چنین افرادی دچار خود خوری یا خود سرزنشی هستند.
ذهن آن ها دچار کشمکش های روانی می شود به حدی که تمام لحظات روز انسان را درگیر خواهد کرد. تصور کنید شما در طول روز مدام در حال سرزنش خود هستید که چرا در فلان موقعیت، چنین برخوردی داشته اید؟ به خاطر داشته باشید که افکار منفی، به صورت پیوسته در حال ترویج و توسعه هستند به این معنا که افکار منفی خودشان باعث تشدید شدن خود می شوند. بنابراین کافی است شما به این تفکرات دامن بزنید از این پس کنترل از دست شما خارج خواهد شد.
روانشناسان معتقد هستند خود خوری در خانم ها بیشتر از آقایان رخ می دهد. اما علت این امر چیست؟ تحقیقات نشان داده است عامل اصلی در بروز خود خوری، حساسیت های افراطی است با توجه به اینکه خانم ها بیشتر از مردان حساس هستند، لذا بیشتر از مردان درگیر خود سرزنشی خواهند شد.
درمان اختلال خودخوری یا خودسرزنشی
نام علمی خودخوری گفتگوی درونی است. گفتگویی تک نفره که همچون رگباری پیوسته در جهت خود سرزنشی بدون کنترل شخص در جریان است. فرد قادر به ساکت کردن این دیالوگهای تکراری سرزنشگر نیست. این گفتگوی درونی نرمال نوعی اهرم کنترلی انسانی است. عاملی است که انسان بتواند با قدرت کلمات رفتارهای خود را کنترل کند. همان نیرویی که به ما اجازه بروز بعضی رفتارها را نمی دهد و جلوی زبان ما را در گفتن برخی جملات می گیرد.
افرادی که دچار ضعف در این سیستم خود کنترلی هستند قادر به کنترل گفتار و رفتار خود نیستند. ما به کمک این سیستم درونی قدرت کنترل رفتار و گفتار خود را بدست می آوریم . حال هر گونه افراط و تفریط در این سیستم می تواند منجر به بروز مشکلات متعددی شود. با تمرین مستمر می توان الگوهای فکری منفی را محدود کرد. در ادامه با چند روش متوقف کردن این مشکل آشنا می شوید:
برای درمان افکارتان را به چالش بکشید
همراه شدن با افکار منفی کار ساده است، پس پیش از آنکه بگذارید خودخوری کل ذهن شما را درگیر نمایند، بدانید که افکارتان به احتمال زیاد به طرز مبالغه آمیزی منفی هستند. یاد بگیرید پیش از آنکه این افکار شما را دیوانه کنند، آنها را شناسایی کرده و اشتباهات فکری تان را با چیز دیگری جایگزین کنید.
برای درمان حواستان باشد چه زمانی زیاد فکر می کنید
هوشیاری نخستین گام پایان دادن به خود خوری است. به طرز فکرتان توجه کنید. وقتی متوجه می شوید دارید وقایع گذشته را بارها و بارها در ذهنتان بازپخش می کنید یا غصه چیزی را می خورید که از کنترل شما خارج است، بدانید که افکارتان کارایی ندارند.
زندگی کردن در زمان حال را بیاموزید
این جمله را زیاد شنیده اید .حال را دریاب. یا در لحظه زندگی کن. اما آیا در واقعیت می شود بدون توجه به ناکامی ها و شکست های گذشته و نگرانی های آینده فقط به این لحظه فکر کرد . در جواب شما می گویم بله. بعنوان شخصی که سالهای زیادی از عمرش رابا استرسها و گفتگوهای منفی قوی گذرانده و اکنون بعد از کلی تمرین توانسته تا حدودی در این کار مهارت کسب کند، می گویم که بله می شود . سخت است اما شدنی است.
بلافاصله بعد از این که متوجه جنس افکارتان در جهت اتفاقات گذشته و حلاجی کردن چراها و یاداوری تلخی ها شدید یا در استانه افتادن در دام نگرانی برای آینده قرار گرفتید مچ ذهنتان رابگیرید و با هوشیاری آن را بسمت لحظه حال و لذت بردن صرف از همان لحظه هدایت کنید. کم کم در این توانایی قدرت پیدا می کنید و زندگی در لحظه برای شما تبدیل به عادت خواهد شد.
برای تامل و اندیشیدن، برنامه ریزی زمانی داشته باشید
دلواپسی برای مشکلات به مدت طولانی، کارایی ندارد، اما کمی تامل می تواند کمک کننده باشد. فکرکردن به اینکه چگونه می توانید کار متفاوتی انجام دهید یا خطرهای احتمالی سر راه برنامه های خودتان را بشناسید و بدانید چه چیزهایی می توانند کمک کنند در آینده عملکرد بهتری داشته باشید. بیست دقیقه در روز برای اندیشیدن وقت بگذارید و در طول این مدت، به خودتان اجازه غصه خوردن، خود خوری و سبک وسنگین کردن هرچه را که می خواهید، بدهید، اما زمانی که وقتتان تمام شد، به سراغ یک کار موثر بروید. اگر متوجه شدید بیشتر از محدوده مجاز زمانی خود در فکر می روید، به خودتان یاداوری کنید که بعدا می توانید درباره اش فکر کنید.
برای درمان روی حل مشکلات تمرکز کنید
فکرکردن به مشکل، کمکی به شما نمیکند و درواقع باید به دنبال راه حل باشید. از خودتان بپرسید قدم بعدی که می توانید برای درس گرفتن از یک اشتباه یا جلوگیری از تکرار آن در آینده بردارید، چیست. به جای اینکه بپرسید: «چرا این اتفاق افتاد؟» بپرسید: «برای آن چه کاری می توانیم انجام دهیم؟»
روش خود را عوض کنید
درواقع هرچه بیشتر تلاش کنید مانع ورود یک فکر به مغزتان شود، احتمال ابراز وجود آن در ذهنتان بیشتر میشود. بهترین راه عوض کردن کانال ذهنی این است که خودتان را مشغول کنید؛ مثلا ورزش کنید، درباره یک موضوع کاملا متفاوت حرف بزنید یا مشغول انجام پروژه ای شوید.
هوشیاری و توجه کردن را تمرین کنید
اگر در زمان حال زندگی کنید، غیرممکن است به فکر گذشته باشید یا غصه آینده را بخورید. به خودتان قول بدهید بیشتر حواستان به اینجا و اکنون باشد. درست مانند هر مهارت دیگری، هوشیاری و توجه نیز نیازمند تمرین کردن است؛ اما به مرور زمان می تواند خودخوری را کاهش دهد.
پیامدهای خود خوری یا خود سرزنشی
خودسرزنش گری تبعات و پیامدهای نامطلوبی دارد که ضرورت درمان خودسرزنشگری را دو چندان میکند. از اساسی ترین پیامدها که برای درک ضرورت رهایی از خودسرزنش گری لازم است از آن مطلع باشیم به خطر افتادن سلامت روان افراد است. افراد خودخور به دلیل سرزنش همیشگی خود، آرامش زندگی شان را از دست داده و از زندگی لذت نمی‌برند، بنابراین ممکن است سلامت روان آن ها بخطر افتاده و دچار مشکلات سلامت روان اعم از افسردگی خواهند شد. همچنین بدلیل عدم رضایت از خود کنونی شان و باور به وجود کمبودها و نقایص فراوان در خودشان، سطح اعتمادبنفس و عزت نفس در آنان کاهش می یابد و از آنجا که اعتمادبنفس و خود دوست داری لازمه و شرط اساسی برای بسیاری از موفقیت ها در زندگی اعم از روابط اجتماعی و عاطفی خوب، جایگاه اجتماعی بالا و… میباشد، این افراد دچار مسائل بسیاری خواهند شد.