عزت نفس، در حقیقت نظر ما درباره‌ی خودمان است. هنگامی که ما عزت نفس بالایی داریم، درباره‌ی خودمان و به طور کلی درباره‌ی زندگی احساس مثبتی داریم و قادریم با فراز و نشیب‌های زندگی بهتر دست و پنجه نرم کنیم.
اما هنگامی که عزت نفس پایینی داریم، خودمان و زندگی‌مان را به شکلی منفی‌تر و انتقادی‌تر می‌بینیم. هم‌چنین نسبت به حلِ چالش‌هایی که زندگی پیشِ روی‌مان قرار می‌دهد، احساس توانمندیِ کمتری می‌کنیم.
عزت نفس چیست؟
عزت نفس مفهومی بسیار گسترده‌تر و عمیق‌تر از اعتماد به نفس دارد. حتی برخی معتقدند که ممکن است یک نفر با اعتماد به نفس بالا، دو مثقال هم عزت نفس نداشته باشد. به‌خصوص اگر عادت داشته باشید که تا وقتی واقعا در کاری مهارت پیدا نکرده‌اید الکی فقط ادایش را دربیاورید و به عبارت دیگر، آنقدر وانمود کنید بلدید تا به جایی برسید که واقعا بلد شوید. شاید بقیه فکر کنند آدم بزرگی هستید، اما خودتان که حقیقت را می‌دانید. شاید این کار باعث شود دل و جرئت شروع را پیدا کنید، اما تا وقتی که مهارت‌تان واقعی نشده خودتان را قبول نخواهید داشت.
کسی که عزت نفس سالم داشته باشد، نیازی به وانمود کردن ندارد. او می‌تواند نقص داشتن و کامل نبودن را تاب بیاورد.
در مورد تعریف عزت نفس بحث‌های داغی در جریان است؛ نظریه کریستوفر مراک یکی از نظریه‌های پرطرفدار است و عزت نفس را ترکیبی از دو عامل می‌داند: احساس شایستگی و احساس ارزشمندی.
نظریه‌های دیگری هم هستند که روی یکی از دو عامل تمرکز کرده‌اند. اما این رابطه بین این دو عامل است که به بهترین شکل می‌تواند مفهوم عزت نفس را توضیح دهد. ناتانیل براندن (Nathaniel Branden) در کتاب خود «psychology of self esteem» می‌گوید:
عزت نفس دو جنبه‌ی مرتبط به هم دارد: احساس کارآمدی شخصی و احساس ارزش شخصی. عزت نفس ترکیبی است از اعتماد به نفس و احترام به خود. عزت نفس یعنی اعتقاد داشتن فرد به این که توانایی‌ها و شایستگی‌های لازم برای زندگی را داراست و لیاقت زندگی کردن را دارد.
راه های افزایش عزت نفس
ممکن است بدانید چه عاملی باعث کاهش عزت نفس شما شده است (مثلا مورد قلدری قرار گرفته‌اید یا احساس تنهایی می‌کنید). گاهی اوقات هم دلیل کاهش عزت نفس خود را نمی‌دانید. اما راه های افزایش عزت نفس به شما کمک می‌کند تا عشق و باور به خودتان را بازیابید. در اینجا به 11 مورد از راهکارهای افزایش عزت نفس اشاره می‌کنیم.
1. با خودتان مهربان باشید
شما بهترین دوست خودتان هستید. صدای سرزنش‌گر درونتان را خاموش کنید. تمامی ما یک منتقد و سرزنش‌گر درونی داریم که با حرف‌هایش موجب کاهش عزت نفس ما می‌شود.
هنگامی که با مشکلی مواجه می‌شوید، افکار منفی را دور بریزید. صحبت‌های سرزنش‌گر درون خود را با جملات و افکار مثبت جایگزین کنید. با خودتان مهربان باشید. خود را ببخشید و به خودتان محبت کنید.
2. برای افزایش عزت نفس، مهم است که خودتان باشید
مقایسه خودتان با دیگران، کار بیهوده‌ای است و جز احساس ناکامی، حاصلی برایتان ندارد. در بازی مقایسه شما هیچ گاه برنده نیستید؛ همواره کسی ثروتمندتر یا موفق‌تر از شما در دنیا وجود دارد. پس بهتر است بجای مقایسه زندگیتان با دیگران، روی اهداف و پیشرفت‌های خود تمرکز کنید و فشار روانی مضاعف، به خودتان وارد نکنید. ببینید چه مسیری را تاکنون پیش آمده‌اید، خودتان را با خودتان مقایسه کنید و از پیشرفت‌هایتان لذت ببرید
3. فعالیت بدنی داشته باشید
ورزش و فعالیت بدنی موجب ایجاد انگیزه و افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس می‌شود. هم چنین فعالیت بدنی موجب آزاد شدن هورمون اندورفین در بدن شده که موجب می‌شود، احساس خوشایندی نسبت به خود داشته باشید. ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید. به زودی اثرات مثبت آن را در زندگی خود خواهید دید.
4. بر روی چیز‌هایی تمرکز کنید که می‌توانید تغییر دهید
اینکه برای تغییر همه چیز (حتی آنها که نمی‌توانید کنترل کنید) تلاش کنید، وسوسه انگیز است، اما نتیجه چندانی در بر ندارد. به جای آن انرژی خود را روی مسایلی که می‌توانید تغییر دهید متمرکز کنید و ببینید چه کاری از دست شما ساخته است. اینگونه نتیجه بهتری می‌گیرید.
5. کار‌هایی انجام دهید که باعث شادی شما شود
اگر زمان خود را صرف کار‌هایی که دوست دارید بکنید، ذهنیت مثبتی نسبت به خود پیدا می‌کنید. هر روز در برنامه خود، زمانی را به خودتان اختصاص دهید. مثلا کتاب بخوانید، فیلم ببینید، آشپزی کنید یا حتی روی کاناپه دراز بکشید. هر کاری که باعث شادی شما می‌شود، انجام دهید. در طول روز زمانی را به ریلکسیشن اختصاص دهید. خوردن مواد مغذی و خواب کافی را نیز فراموش نکنید.
6. از شادی‌های کوچک لذت ببرید
صبح به موقع بیدار شدید. آفرین! صبحانه مقوی و خوشمزه خوردید. عالیست! به گلدان‌های خانه رسیدگی کرده‌اید. معرکه است! لذت بردن از شادی‌های کوچک در زندگی، یکی از بهترین راه های افزایش عزت نفس و راه مناسبی برای بازسازی اعتماد به نفس و احساس بهتر داشتن به خویشتن است.
7. استعداد خود را بشناسید و آن را بارور کنید
آلبرت انیشتین می‌گوید: "همه نابغه‌اند، اما اگر شما یک ماهی را از روی ناتوانی‌اش در بالارفتن از درخت قضاوت کنید، آن ماهی تمام عمر فکر می‌کند که یک احمق است." همه ما نقاط ضعف و قوت متفاوتی داریم. کسی که نابغه موسیقی است، ممکن است آشپز افتضاحی باشد. اما هیچ کدام از این قابلیت‌ها ارزش درونی فرد را تعیین نمی‌کند. شناسایی توانایی‌ها و نقاط قوت باعث می‌شود، زمانی که به خود شک پیدا می‌کنید، با یادآوری آنها، دوباره احساس قدرت کنید. خیلی آسان است که وقتی اوضاع بهم می‌ریزد، کل شخصیت خود را زیر سوال ببرید، اما یادآوری توانایی‌هایتان در این مواقع، شما را از تله بی ارزشی نجات می‌دهد.
8. برای افزایش عزت نفس در خودتان با دیگران مهربان باشید
کمک کردن و ملاحظه دیگران را داشتن، نه تنها باعث بهبود روحیه آنها می‌شود. بلکه یکی از راه های افزایش عزت نفس در شما بوده و موجب می‌شود احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید. کار‌های خیریه و داوطلبانه باعث می‌شود، تمرکز شما از چالش‌ها و مشکلات درونی‌تان به بیرون از خود متوجه شود. انجام کار خیری که موجب شود بواسطه آن به خودتان افتخار کنید، برای عزت نفستان غوغا می‌کند!
9. اطرافتان را با افراد مهربان و حمایت گر پر کنید
با کسانی در ارتباط باشید که به شما احساس خوبی در مورد خودتان می‌دهند و از کسانی که باعث می‌شوند، احساسات منفی نسبت به خودتان پیدا کنید، فاصله بگیرید. دورتان را پر کنید از آدمهای مثبت اندیش و مهربان تا اثر آن را در زندگی خود ببینید.
برای شناخت آسیب های شدید شخصیت و عزت نفس خود در آزمون زیر شرکت کنید